Βαγγέλης Θ. Κακατσάκης

Τρίτη 14 Απριλίου 2015

ΑΝΑΚΑΛΕΥΟΝΤΑΣ

ΠΑΣΧΑ ΣΤΑ ΧΑΝΙΑ ΤΟΥ 1901
ΗΜΕΡΕΣΓΙΟΡΤΗΣ ΓΙΑ ΚΑΘΟΛΙΚΟΥΣ ΚΑΙ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥΣ
Η εφημερίδα “ΠΑΤΡΙΣ” παρουσιάζει μέσα από τις στήλες της ενδιαφέροντα στοιχεία που αφορούν τους εορτασμούς και των δύο κοινοτήτων ενώ μέσα από την ειδησεογραφία της εποχής πληροφορούμαστε π.χ. για τις απαγορεύσεις στις κροτίδες που είχαν τότε επιβληθεί ή για την τοποθέτηση μιας νέας -μεγαλύτερης από την προηγούμενη- καμπάνας στην Τριμάρτυρη η οποία σήμανε στην ανάσταση του Κυρίου στους Ορθόδοξους το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου, έστω και κάπως… καθυστερημένα!
Δείτε περισσότερα... ΑΝΑΚΑΛΕΥΟΝΤΑΣ
Νεκτάριος Ευ. Κακατσάκης





ΠΑΣΧΑ ΣΤΑ ΧΑΝΙΑ ΤΟΥ 1901
ΗΜΕΡΕΣΓΙΟΡΤΗΣ ΓΙΑ ΚΑΘΟΛΙΚΟΥΣ ΚΑΙ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥΣ
Στα Χανιά των αρχών του 20ου αιώνα επί Κρητικής Πολιτείας το Πάσχα γιορτάστηκε με λαμπρότητα τόσο από την Καθολική κοινότητα όσο και από τους ορθoδόξους.
Οι Καθολικοί έκαναν ανάσταση στις 24 Μαρτίου ενώ οι Ορθόδοξοι μία εβδομάδα αργότερα, στις 31 Μαρτίου.
Η εφημερίδα “ΠΑΤΡΙΣ” παρουσιάζει μέσα από τις στήλες της ενδιαφέροντα στοιχεία που αφορούν τους εορτασμούς και των δύο κοινοτήτων ενώ μέσα από την ειδησεογραφία της εποχής πληροφορούμαστε π.χ. για τις απαγορεύσεις στις κροτίδες που είχαν τότε επιβληθεί ή για την τοποθέτηση μιας νέας -μεγαλύτερης από την προηγούμενη- καμπάνας στην Τριμάρτυρη η οποία σήμανε στην ανάσταση του Κυρίου στους Ορθόδοξους το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου, έστω και κάπως… καθυστερημένα!
Εξάλλου από την ειδησεογραφία της εποχής μπορούμε να διαμορφώσουμε μια έστω ισχνή εικόνα για τις συνθήκες που επικρατούσαν τότε την πόλη.

ΤΑ ΜΕΓΑΛΑ ΘΕΜΑΤΑ
ΤΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑΣ
…Από τα μεγαλύτερα θέματα με τα οποία καταπιανόταν η εφημερίδα “ΠΑΤΡΙΣ”, ήταν κατ’ αρχήν «η απόλυσις τού Ελευθερίου Βενιζέλου από Σύμβουλος επί τής Δικιοσύνης», η οποία επικυρώθηκε επισήμως τη Μεγάλη Τρίτη των Καθολικών αλλά η “ΠΑΤΡΙΣ” το είχε στο πρωτοσέλιδο κύριο άρθρο της Μεγάλης Πέμπτης 22 Μαρτίου: «Είναι λυπηρόν πολύ τή αληθεία, ότι τήν ήρεμον πολιτικήν κατάστασιν της Κρήτης ετάραξεν, έστω καί πρός στιγμήν, τό ατυχές τούτο επεισόδιον. Και είναι λυπηρότερον ακόμη ότι η διατάραξις αυτή προήλθεν εξ ανδρός, εκ τής ευφυΐας και τής ικανότητος τού οποίου, πολλά η Κρήτη προσεδόκα[…]», σημείωνε τότε ο αρθρογράφος.
Εξίσου όμως σημαντικό θέμα που απασχολούσε την τοπική ειδησεογραφία αλλά και τους πολίτες ήταν ένας… θάνατος στο Κουμ-Καπί που επίσης βρίσκουμε στο ίδιο φύλλο.
Ο συγκεκριμένος θάνατος φόβισε ιδιαίτερα τους Χανιώτες αφού είχε ακουστεί ότι ο αποθανών έπασχε από ευλογιά -τη μολυσματική ασθένεια που θέριζε κυριολεκτικά σκορπώντας τον θάνατο. Και σαν να μην έφτανε αυτό, η ανησυχία έγινε ακόμη εντονότερη όταν ο τότε αστυΐατρος που κλήθηκε για να εξετάσει τον νεκρό, απεφάνθη ότι όντως ήταν ευλογιά.
Πάρθηκαν μάλιστα άμεσα μέτρα για να αντιμετωπιστεί η νόσος ενώ σε δίστηλο που δημοσιεύεται στις 19 Μαρτίου διαβάζουμε ότι η Ιατρική Εταιρία που είχε πάρει αυτά τα μέτρα αιτούνταν από τη Κυβέρνηση «τήν προμήθειαν δαμάλιδος (σ.σ. αγελάδος), πρός δαμαλισμόν (σ.σ. εμβολιασμός κατά της ευλογιάς) και αναδαμαλισμόν των κατοίκων, θεωρήσασα και τούτο ως έν τών απαραίτητων μέτρων προς καταπολέμησιν της νόσου».
Υπήρχε ωστόσο και μια αμφιβολία που… εξέθετε τον αστυΐατρο: «Υπάρχει ευλογιά ή δεν υπάρχει;» αναρωτιόταν η εφημερίδα που σημείωνε «αυτό συζητείται τώρα εις τους ιατρικούς κύκλους».
Ο αστυΐατρος της πόλης είχε έλθει σε σύγκρουση με τον ιατρό του ασθενούς ο οποίος είχε διαγνώσει ότι δεν υπήρχε περίπτωση ευλογιάς.
Στην απολογία του ο «ιατρός όστις ενοσήλευε τον πάσχοντα[…] απέδειξεν[…] ότι ο ασθενής έπασχεν από ιλαράν. Εξ ής και απέθανεν».
Οι μέρες περνούσαν και τελικά το περιστατικό διελευκάνθη: Ο αστυΐατρος έκανε λάθος. Δίκιο είχε ο θεράπων ιατρός!
Τότε το σχόλιο της εφημερίδος για το περιστατικό ήταν το παρακάτω: «Τώρα, πώς εχαρακτηρίσθη η νόσος ευλογιά, άπορον.
-Και μόνον ένα συμπέρασμα βγαίνει από όλα αυτά.
-Οτι χρειάζεται μεγαλυτέρα προσοχή εις αυτού του είδους τας υποθέσεις.
-Προς αποσόβησιν πολλών ατόπων».
«Εν μέσω βεγγαλικών και
υπό βροχήν ανθέων ριπτομένων
από τούς εξώστας[…]
η παρέλασις του Επιταφίου
των Δυτικών»
—-
Οι… αμνοί που προσφέρθηκαν
στους Ιταλούς στρατιώτες
για την ημέρα του Πάσχα
—-
Η τοποθέτηση της μεγάλης
καμπάνας της τριμάρτυρης
τη Μεγάλη Παρασκευή του 1901
—-
Το ευτράπελο στην περιφορά
των επιταφίων της Τριμάρτυρης
και των Αγίων Αναργύρων με
μία ομάδα μαθητών που…
«έκαμνε γυμνάσια φωνητικής
με άγριας φωνάς»




ΠΑΣΧΑ ΚΑΘΟΛΙΚΩΝ

Αναφορικά με το Πάσχα των Καθολικών, στην “Πατρίδα” της 26ης Μαρτίου (Μεγάλη Δευτέρα των Ορθοδόξων), διαβάζουμε μεταξύ άλλων:
«-Λαμπρότατη η παρέλασις του επιταφίου των Δυτικών την παρελθούσαν Παρασκευήν.
-Διήλθε τας κεντρικωτέρας οδούς της πόλεως εν μέσω βεγγαλικών και υπό βροχήν ανθέων ριπτομένων από τους εξώστας.
-Το παρθεναγωγείον των καλογραιών με τας αδελφάς συνώδευε την πομπήν.
-Εν ώ η Κρητική μουσική προπορευομένη ανέκρουε πενθίμως.
-Το θέαμα από του Τοπανά ήτο γραφικώτατον».
Η εφημερίδα κάνει ειδική μνεία για το θέμα των βεγγαλικών που θεωρεί ότι ήταν… άτοπον.
Διαβάζουμε: «[…]μόνον ένα άτοπον παρετηρήσαμεν.
-Διά το οποίον θα παρακαλέσωμεν την Αστυνομίαν να φροντίση.
-Διά να μη επαναληφθή και κατά τας ημέρας αυτάς.
-Εννοούμεν τα βαρελότα.
-Είνε βάρβαρον και κινδυνώδες αυτό το έθιμον» σημειώνεται στη στήλη “ΔΙΚΑ ΜΑΣ ΚΑΙ ΞΕΝΑ” που υπογράφει “Ο Ρεπόρτερ”.
Ο ίδιος εξάλλου σημείωνε ότι «τα χαμίνεα ρίπτουν τους εκρηκτικούς αυτούς βόλους αδιακρίτως όπου βρεθούν και κινδυνεύουν έτσι να στραβώσουν τον κόσμο», υπενθυμίζοντας παράλληλα ένα δυστύχημα που είχε συμβεί την προηγούμενη χρονιά «καθ’ ό ένας κατασκευαστής βαρελότων απώλεσεν εκ της εκρήξεως αυτών τη χείρα».
Ομως ιδιαίτερο ενδιαφέρον υπάρχει και στην προτροπή του προς την Αστυνομία όχι να συλλάβει τα “χαμίνεα” αλλά τους κατασκευαστές των βαρελότων τους οποίους θα τιμωρήσει κι έτσι «θα καταργήση και το άσκοπον αυτό έθιμον».
Επισημαίνει δε παρακάτω την εκτίμησή του ότι η Αστυνομία θα πράξει τα δέοντα…
Ακόμη πιο ενδιαφέρον είναι ότι αυτή η προτροπή εισακούσθηκε από την Αστυνομία, κάτι το οποίο πληροφορούμαστε στο φύλλο της 31ης Μαρτίου 1901.
Σε αυτό διαβάζουμε ότι «ευτυχώς η αστυνομία κατείδε το ορθόν της αιτήσεώς μας ταύτης.
-Και δια διαταγής της, απηγόρευσε την πώλησίν των.
-Κατάσχουσα αυτά εις τας χείραν των πωλητών».
Πέρα από τα παραπάνω, στη στήλη με τίτλο “ΑΠΟ ΧΘΕΣ ΕΩΣ ΣΗΜΕΡΟΝ” όπου βρίσκουμε μικρά διστηλάκια τοπικής ειδησεογραφίας, διαβάζουμε στο φύλλο της 29ης Μαρτίου για “το γεύμα του Πάσχα προς τους Ιταλούς αξιωματικούς”:
«Τήν εσπέραν τής παρελθούσης Κυριακής επί τή ευκαιρία τού Πάσχα των Καθολικών, ο ενταύθα διοικητής τών Ιταλικών στρατευμάτων ταγματάρχης Ανικίνη, παρέθηκε γεύμα εις 18 αξιωματικούς τής ενταύθα Ιταλικής φρουράς. Εις το γεύμα παρεκάθισε ο κ. και η κ. Αγκαράνη, πλήν τούτου δε ο κ. Ανικίνη παρέθηκε εις τούς Ιταλούς στρατιώτας δι’ ιδίας δαπάνης αμνούς προς εορτασμόν του Πάσχα».




ΠΑΣΧΑ ΟΡΘΟΔΟΞΩΝ

Η “ΠΑΤΡΙΣ” καθόλη τη διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδος των Ορθοδόξων δημοσίευε άρθρα (πρωτοσέλιδα, ακόμη και ολοσέλιδα) που αναφέρονταν στα Αγια Πάθη, στο πρόσωπο του Θεανθρώπου, ή στο τροπάριο της Κασσιανής κ.λπ.
Στο φύλλο της 31ης Μαρτίου (Μ. Σάββατο) βρίσκουμε ένα αναλυτικό ρεπορτάζ για την προηγούμενη ημέρα, της Μ. Παρασκευής, από το οποίο πληροφορούμαστε για την «έκτακτο ζωηρότητα» που επικρατούσε καθόλη την ημέρα. «Οι ναοί από πρωΐας έβριθον κόσμου, προσερχομένου να προσκυνήση τον Εσταυρωμένο, εν ώ οι επιτάφιοι ητοιμάζοντο εις τους Ναούς της Τριμάρτυρος και των Αγίων Αναργύρων».
Κάτω από τον μεσότιτλο “Μετά μεσημβρίαν” διαβάζουμε ότι «η κίνησις κατέστη ζωηροτέρα διαρκέσασα μέχρι της νυκτός, και είτα ο κόσμος ήρχισεν αποσυρόμενος διά να συγκεντρωθή και πάλιν κατά την ώραν της εκφοράς των Επιταφίων».
Ο επιτάφιος της Τριμάρτυρης περίπου στις 10 το βράδυ και αφού εψάλη ο επιτάφιος θρήνος «εξήλθε της οπισθίας θύρας του ναού και εσταμάτησεν επί της οδού Μπεττόλο, περιμένων τον επιτάφιον των Αγίων Αναργύρων, όστις δεν ήργησε να φανή».
Τότε οι δύο επιτάφιοι «ηνώθησαν και προηγούμενης της μουσικής της Χωροφυλακής, ανακρούσης πένθυμα εμβατήρια, και εν μέσω στοίχων χωροφυλάκων εκίνησαν δια την περιφοράν».
Τότε υπήρξε κι ένα συμβάν που… “αμαύρωσε” την όλη εικόνα. Τι είχε συμβεί; Μια ομάδα από μαθητές καθοδόν έψαλαν “αρμονικώτατα” τους θρήνους αλλά την ίδια στιγμή μία άλλη ομάδα (πάλι μαθητών) που ακολουθούσε τον επιτάφιο των Αγίων Αναργύρων «έκαμνε γυμνάσια φωνητικής μουσικής, διασχίζων απαισίως τα ώτα με άγριας φωνάς, ταχέως όμως ευτυχώς διεκόπη προς ησυχίαν των ακολουθούντων ακροατών».
Πληροφορούμεστε επίσης ότι τα περισσότερα καταστήματα ήταν φωταγωγημένα «δι’ ενετικών φανών και κηρίων».
Ο επιτάφιος κατευθήνθηκε προς την προκυμαία «εν μέσω απείρων καιόμενων βεγγαλικών και ραινόμενος δι’ ανθέων και αρωμάτων. Τα παράθυρα και οι εξώστες έστενον υπό το βάρος των ανθοδεσμών, τας οποίας απετέλει το σμήνος των δεσποινίδων και κυριών».
Η περιγραφή της εικόνας στην «πλατεία Σανδριβανίου» δίνεται πολύ γλαφυρά: «Ενόμιζες ότι εκαίετο η πλατεία από το πλήθος των αναπτομένων βεγγαλικών εκ των πέριξ εξωστών, εν ώ πλήθος κόσμου την είχε καταπλημμυρήσει»…
Υπάρχει λεπτομερέστατη αναφορά για όλη την «βραδαίως βαίνουσα» πομπή του επιταφίου και τις στάσεις που έγιναν
-ακόμη και έξω από τον γαλλικό στρατώνα.
Η πομπή που πέρασε από τον Τοπανά και «διά της Οβρηακής» και πάλι από το Σαντριβάνι, έφτασε στην Τριμάρτυρη «όπου οι επιτάφιοι εχωρίσθησαν».
Αναφορικά με την Τριμάρτυρη αξίζει να αναφέρουμε ότι εκείνη τη μεγάλη Παρασκευή τοποθετήθηκε «επί του κωδωνοστασίου» της νέος «κώδων[…] μεγαλύτερος του παλαιού, ζυγίζων 120 οκ. περισσότερον».
Επρόκειτο δε για τη μεγάλη καμπάνα της η οποία, όπως διαβάζουμε «είχε παραγγελθή[…] εις το ενταύθα μηχανουργείον των κ. Μελαβιανάκη και Βλαχάκη».
Βέβαια κατά την ανέλκυσή της «εκινδύνευσε να κατακρημνισθή» και να παρασύρει στον θάνατο πολλούς από τους εκεί εργαζομένους, ωστόσο αποφεύχθηκαν τα χειρότερα.
Το θέμα της καμπάνας όμως δεν τελείωσε εκεί. Στο φύλλο της Πέμπτης 5 Απριλίου 1901, διαβάζουμε ότι ο κώδων «κτυπά[…] σαν κολοκύθα. Και αιτία τούτου είνε η έλλειψις του κατάλληλου πλήκτρου. Το οποίον δεν ητοιμάσθη ακόμη» μας πληροφορεί η εφημερίδα.
…Παραθέτουμε τέλος ακόμη ένα συμβάν και πάλι «εις την εκκλησίαν της Τριμάρτυρος», την ημέρα του Μεγάλου Σαββάτου «και ειδικώτερον κατά την ώραν της Αναστάσεως».
Στο φ. της 7ης Απριλίου διαβάζουμε τι ακριβώς συνέβη:
«Ο Αρχιερεύς έψαλε το “Χριστός Ανέστη”, το επανέλαβον οι χοροί και ακόμη να κτυπήσουν οι καμπάνες.
-Και μόλις μετά τέταρτον της ώρας απεφάσισαν να δώσουν το σύνθημα της Αναστάσεως.
-Ευτυχώς πού τό είχε δώσει προηγουμένως σειρά εκπυρσοκροτήσεως βαρελότων.
-Τα οποία κάποιος τολμηρός παραβάτης τής Αστυνομικής διατάξεως έρριψε κατά του τοίχου του ναού.
-Προασπιζόμενος από το ιερόν της στιγμής.
-Και ο οποίος κατόπιν φρονίμως ποιών έσπευσε να γίνη άφαντος.
-Διά να μη κάμη Πάσχα εις το κρατητήριον».


ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Πολλά είναι εκείνα που θα μπορούσαν να έχουν θέση στο σημερινό αφιέρωμά μας αφού η εφημερίδα “ΠΑΤΡΙΣ” -που εκείνες τις ημέρες γιόρταζε τα πρώτα γεννέθλιά της- μέσα από τις στήλες της μας δίνει πολύτιμες, σημαντικές πληροφορίες που αφορούν τη συγκεκριμένη γιορτή. Π.χ. κάνει αναφορά στη “μαζική απόδραση”, τη «μετοικεσία» των Χανιωτών τη Δευτέρα του Πάσχα με κάθε είδους μεταφορικό μέσον «αμάξια, ίπποι, ημίονοι, όνοι» τα οποία ήταν… ενοικιαζόμενα, με αποτέλεσμα «περί την μεσημβρίαν» να μην υπάρχει «προς μίσθωσιν ούτε κουτσό γαϊδούρι κατά την έκφρασιν ενός ενοικιαστού ίππων», διαβάζουμε στο φ. της 5ης Απριλίου. «Ο Αλικιανός, ο Γαλατάς, τα Περιβόλια και τα Πουτσουνάρια απετέλεσαν τα μεγαλύτερα κέντρα συναθροίσεως εκδρομέων» διαβάζουμε μεταξύ άλλων στη στήλη “Πρόσωπα και πράγματα” σε πρωτοσέλιδο της εφημερίδας.
Ο χώρος όμως, ποτέ δεν είναι αρκετός για τέτοιου είδους αφιερώματα. Επιφυλασσόμαστε λοιπόν!
Καλή Ανάσταση!


ΚΑΙ ΜΙΑ ΠΑΣΧΑΛΙΝΗ
ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΗ ΚΑΤΑΧΩΡΗΣΗ

Οι βαφές για τα αυγά υπήρχαν και τότε. Για του λόγου το αληθές παραθέτουμε μία σχετική πασχαλινή διαφημιστική καταχώρηση. Τίτλος της:
“ΚΟΚΚΙΝΗ ΒΑΦΗ –
Διά τα αυγά του Πάσχα”
«Ηγγυημένη αβλαβής (όχι από ανιλίνην δηλητηριώδη) δίδει χρώμα ερυθρόν εκτάκτως ωραίον καί ζωηρόν. Εκαστος φάκελος περιέχον βαφήν διά 40-50 αυγά, αναγράφει τήν οδηγίαν καί πωλείται μόνον 15 λεπτά. Εις τούς εμβάζοντας γραμματόσημα 20 λεπτών αποστέλλομεν απηλλαγμένον ταχυδρομικώς τελών ένα τοιούτον φάκελλον: Χρωματοπωλείον Αδελφ. Γ. Παπαδάκη, Οδός Μπεττόλο – Χανία».





ΕΙΔΗΣΑΚΙΑ ΤΗΣ… ΕΠΟΧΗΣ

“Εκρημνίσθη από την στέγην”
«Χθες την πρωίαν παρά την συνοικίαν Τάμπια, οθωμανός τις εν μέθη διατελών ηθέλησε νά πηδήση εκ τής στέγης οικίας τινός εις ήν είχεν ανέλθει εις τήν αντίπερα. Εκρημνίσθη όμως δυστυχώς, μη υπολογίσας καλώς τήν απόστασιν, και έπεσεν εις τήν οδόν όπου έμεινεν άπνους».
“Γυναικοκρατία”
«Υπάρχει και η χώρα εις ήν έχει πραγματοποιηθή τό όνειρον των χειραφετημένων αντιπροσώπων του ωραίου φύλου. Και η χώρα αυτή δεν είνε, όπως περιμένετε βεβαίως να ακούσετε, εις τήν Αμερικήν! Είνε η Ρωσσική επαρχία Βεσγουκοβοτσίνα, η οποία διοικείται εξ ολοκλήρου από γυναίκας.
Γενικός διοικητής όλης της Επαρχίας, ήτις σύγκειται από επτά δήμους, είνε μία κυρία, ονομαζομένη Σάσκα. Δικηγόροι, ιατροί αστυνόμοι, αστυφύλακες, όλαι γενικώς αι αρχαί και αι επιστήμαι και οι τέχναι αντιπροσωπεύονται από γυναίκας και μόνον.
Γεννάται όμως μία απορία. Εις την επαρχίαν αυτήν δεν υπάρχουν άνδρες; Και αν υπάρχουν εις τι ασχολούνται;».


Χανιώτικα νέα (11.04.2015)

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου