ΣΤΑ ΠΕΤΑΧΤΑ

ΤΙ ΚΡΙΜΑ που μόνο στα κάλαντ(ρ)α 'επιζεί' η μορφή του Αη Βασίλη της ελληνικής παράδοσης. Τι κρίμα που κανένας ζωγράφος δεν μας έδωσε μια 'προσωπογραφία' του που θα τη χρησιμοποιούσαμε σαν σύμβολο της ελληνικής Πρωτοχρονιάς. Και βέβαια τι κρίμα που δεν βρίσκεται στον τόπο μας ένας φορέας για να τον 'αναστήσει'.

ΣΤΑ ΠΕΤΑΧΤΑ
Γράφει ο Βαγγέλης Θ. Κακατσάκης

Φίλες και φίλοι, καλημέρα!
ΑΡΧΙΜΗΝΙΑ ΚΙ ΑΡΧΙΧΡΟΝΙΑ, ψηλή μου δεντρολιβανιά/ κι αρχή καλός μας χρόνος, εκκλησιά με τ’ άγιο θρόνος! Καλή χρονιά και χρόνια πολλά και καλά και από τη στήλη των 'πεταχτών' σε όλες και όλους!

ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, μεγάλη η Χάρη του, σήμερα, 1 Ιανουαρίου. Του δικού μας, του ελληνικού Αϊ Βασίλη κι όχι του εμπορικού, φουσκομάγουλου Santa Claus ή όπως αλλιώς τον λένε, με τα κόκκινα βασιλικά του ρούχα, τους ταράνδους του και τα υπόλοιπα. Του Μεγάλου Βασιλείου που ήταν επίσκοπος Καισαρείας και ανέπτυξε μεγάλη κοινωνική και φιλανθρωπική δραστηριότητα. Του ενός εκ των Τριών Ιεραρχών, που είναι οι Προστάτες Αγιοι της Ελληνικής Παιδείας.

ΗΤΑΝ ΠΑΝΤΑ ξεχωριστή περίπτωση του Αγίου αυτού, που, παρά τη θέση που έχει στην ορθοδοξία, έμεινε στη λαϊκή παράδοση σαν ένας ανθρώπινος Αγιος που είτε έρχεται από την Καισαρεία κρατώντας στα χέρια του 'χαρτί και καλαμάρι' και πηγαίνει στο σχολειό είτε είναι ζευγολάτης και τον συναντά ο Χριστός με το που κατέβηκε στη γη.

'ΚΑΘΕ ΧΡΟΝΟ ο Αγιος Βασίλης τις παραμονές της Πρωτοχρονιάς γυρίζει από χώρα σε χώρα και από χωριό σε χωριό και χτυπά τις πόρτες για να δει ποιος θα τον δεχτεί με καθαρή καρδιά. Μια χρονιά, λοιπόν, πήρε το ραβδί του και τράβηξε. Ητανε σαν καλόγερος ασκητής, ντυμένος με κάτι μπαλωμένα παλιόρασα, με χοντροπάπουτσα στα ποδάρια του και μ’ ένα ταγάρι περασμένο στον ώμο του'. Ο Αγιος Βασίλης έτσι, όπως τον περιγράφει ο Φώτης Κόντογλου, στο διήγημά του 'Το ευλογημένο μαντρί'.

ΤΙ ΚΡΙΜΑ που μόνο στα κάλαντ(ρ)α 'επιζεί' η μορφή του! Τι κρίμα που κανένας ζωγράφος δεν μας έδωσε μια 'προσωπογραφία' του που θα τη χρησιμοποιούσαμε σαν σύμβολο της ελληνικής Πρωτοχρονιάς. Και βέβαια τι κρίμα που δεν βρίσκεται στον τόπο μας ένας φορέας για να τον 'αναστήσει'.

ΑΠΟ ΗΘΗ και έθιμα, πολλά απ’ τα οποία κρατάνε ακόμα, άλλο τίποτα! Το ποδαρικό, η αγιοβασιλιάτικη πίτα, η ασκελετούρα, το αμίλητο νερό, η καλή χέρα, η χαρτοπαιξία...

ΕΘΙΜΟ ΤΩΝ τελευταίων χρόνων και η ανταλλαγή μαντινάδων με ευχές, βασικά μέσω των κινητών τηλεφώνων. Αληθινή... μαντιναδοβροχή έχουμε την ημέρα της Πρωτοχρονιάς. Κάποιες απ’ αυτές στάζουν ποίηση.

ΑΠΟ ΔΩ ΤΟ ’ΧΑ από κει το πήγα, ίσα - ίσα που ’μεινε χώρος για τις μαντινάδες των μαντιναδολόγων μας. Της Νεκταρίας της Θεοδωρογλάκη: 'Καινούργιε χρόνε φέρε μας τσ’ αγάπης το βοτάνι/ του δυστυχή και του φτωχού κάθε πληγή να γιάνει'. Του Εννιαχωριανού: 'Δύο χιλιάδες δεκατρείς ευχές σ’ όλον τον κόσμο/ άρωμα από βασιλικό να δανειστεί και δυόσμο!'. Και του Ηλία Σταματάκη: 'Δύο χιλιάδες δεκατρείς ευχές απ’ την καρδιά μου/ σ’ αυτούς που μένουν δίπλα μου και σ’ όσους ζουν μακριά μου'.

ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ πιστεύουν ότι η ασκελετούρα (σ.σ.: που εξακολουθούμε να τη βάζουμε την Πρωτοχρονιά στις πόρτες μας) ευνοήθηκε από ένα παιχνίδι της τύχης και έγινε αθάνατη από λάθος παίρνοντας την τύχη του Μεγάλου Αλεξάνδρου. [...] Μια παραλλαγή της ωραίας λαϊκής διήγησης λέει πως ο Αλέξανδρος είχε βρει το αθάνατο νερό στα όρη που γύριζε. Αν μαρτυρούσε το μυστικό, τότε το αθάνατο νερό θα έχανε τις μαγικές του ιδιότητες και θα γινόταν όπως όλα τα νερά του κόσμου. Το έβαλε σε ένα ωραίο γυάλινο μπουκαλάκι χρωματιστό και το πήγε στο σπίτι. Εκεί ήταν η αδελφή του η Γοργόνα. 'Και λέει του, είντα ’ναι Αλέξαντρε, τούτο το μπουκάλι που κρατείς;'. 'Δε σου λέω γιατί δεν κάνει', της απαντά. Ολη νύχτα η Γοργόνα δεν ήκλεισε μάτι. Είντα κρατεί ο αδελφός μου και δε μου λέει. Το πρωί ξυπνά πρώτη, πάει και το παίρνει και το ανοίγει. Μωρέ χαράς το πράμα, τέτοιο μπουκάλι και να ’χει μέσα νερό. Παίρνει το και χύνει το για να βάλει μέσα ποιος κατέχει είντα, ροδόσταμο; Μα εκειά που το ’χυσε ήταν φυτρωμένη μια ασκελετούρα. Από τότε εγίνηκε η κρομμύδα αθάνατη και ο βασιλιάς επόθανε. Από το βιβλίο του Νίκου Ψιλάκη 'Λαϊκές τελετουργίες στην Κρήτη'.

'Αρχιμηνιά! Καληχρονιά! Καλώς τον άρχοντά μας,/ ’πό ’χει την τύχη αδελφή και την καρδιά του πλούτος!/ - Βάνω το πόδι το δεξί κι όλα δεξά θα πάνε!/ - Σπάσε το ρόδι τ’ άλικο στη μαλλιαρή την πέτρα,/ πιες απ’ τ’ αμίλητο νερό της κρυσταλλένιας βρύσης,/ σκόρπα τα φύλλα της ελιάς, πες της καρδιάς τραγούδια!/ - Ωσάν την πέτρα με ριζά η αγάπη να ριζώσει,/ ξόρκι τ’ αμίλητο νερό να ’ν’ στο κακό το μάτι,/ και σαν το ρόδι μ’ αγαθά το σπίτι να γιομίσει!'.
Το ποίημα 'Πρωτοχρονιά' (Κ. Καλλοναίου).

ΧΑΙΡΕΤΩ ΣΑΣ ΚΙ ΑΓΑΠΩ ΣΑΣ!
(petaxta.blogspot.com).



Χανιώτικα νέα (01.01. 2013)