ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΚΙΣΑΜΟΥ

H ποίησή του Βαγγέλη Κακατσάκη διδάσκει με το περιεχόμενό της, τέρπει με το τρόπο που χειρίζεται τις λέξεις-πάντα μετά φόβου-διψάει για ελευθερία, υμνεί τη ζωή και τις αληθινές αξίες της, είναι αισιόδοξη και ατενίζει έναν ουρανό. Είναι φιλοσοφημένη, ανήσυχη, ερωτική, αισθησιακή και πάνω απ΄όλα κατανοητή χωρίς να είναι απλουστευτική...

Αργυρώ Δελή

Δείτε περισσότερα...  ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΚΙΣΑΜΟΥ

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΠΟΙΗΤΙΚΩΝ ΣΥΛΛΟΓΩΝ ΣΤΗΝ ΚΙΣΑΜΟ (04,08.2014)
Στο βήμα η φιλόλογος Αργυρώ Δελή

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΠΟΙΗΤΙΚΗΣ ΣΥΛΛΟΓΗΣ ¨Όταν γίνεις ποίημα" Βαγγέλη Κακατσάκη

( Διερώτηση για μην κάθομαι άεργος)


Ποτέ στ' αλήθεια δεν το 'μαθα
τι είναι τα ποιήματα.
Είναι πληγώματα
είν' ομοιώματα
φενάκη
φρεναπάτη;
Φρενάρισμα ίσως;
ταραχώδη κύματα;
τι είναι τα ποιήματα;
Είν' εκδορές απλά γδαρσίματα;
είναι σκαψίματα;
Είναι ιώδιο; είναι φάρμακα;
είναι γάζες επιδέσμοι
παρηγόρια ή διαλείμματα;
Πολλοί τα βαλσαμώνουν ως μηνύματα.
Εγώ τα λέω ενθύμια φρίκης.
Νίκος Καρούζος (1926-1990)

            Αυτοί οι στίχοι του Νίκου Καρούζου μας εισάγουν στην ουσία του προβληματισμού: τι είναι η ποίηση και ποια η προσφορά της, η αξία της στην ανθρώπινη ζωή; Πώς γράφεται ένα ποίημα και ποιο ποίημα είναι "καλό"; Κι ο ποιητής τι πλάσμα είναι, πώς γίνεται άραγε κάποιος ποιητής;

            Αν η ποίηση είναι μια πόρτα ανοιχτή, όπως λέει ο Γ.Παυλόπουλος, πολλοί κοιτάζουν μέσα χωρίς να βλέπουν τίποτα και προσπερνούνε.

 Όμως μερικοί κάτι βλέπουν, το μάτι τους αρπάζει κάτι και μαγεμένοι πηγαίνουνε να μπούν. Αυτό το "κάτι" που βλέπουν κάποιοι στην ποίηση δεν είναι το ίδιο για όλους τους ποιητές. Άλλος βλέπει ένα περιεκτικό τρόπο έκφρασης, μια διέξοδο στο αδιέξοδο του βίου μας, άλλος ένα κώδικα επικοινωνίας με τον Άλλο και κάποιος τρίτος μια ψευδαίσθηση αθανασίας... 

..αυτό είναι στο βάθος η ποίηση, γράφει ο ΕΛΥΤΗΣ
Η τέχνη να οδηγείσαι και να φτάνεις προς Αυτό που σε Υπερβαίνει...
..να γίνεσαι Άνεμος για τον Χαρταετό
..και Χαρταετός για τον Άνεμο,
Ακόμα κι όταν Ουρανός δεν Υπάρχει...

                Πώς γράφεται ένα ποίημα; Παλαιότερα έλεγαν "το ποίημα πρέπει να έχει μέτρο", αλλά κάθε έμμετρος λόγος δεν είναι ποίημα. Ή "η ποίηση πρέπει να περιέχει ιδέες", κι όμως στον αντίποδα έχει ειπωθεί ότι "το ποίημα φτιάχνεται όχι με ιδέες αλλά με λέξεις. Το ποίημα δεν είναι  έκθεση ιδεών, και με τις λέξεις πολλά φτιάχνονται, ακόμα και ένα λεξικό. Αλλά η ποίηση είναι κάτι άλλο που όσο κι αν νομίζουμε ότι το πλησιάζουμε, εκείνο όλο και μας ξεφεύγει. Κι αυτό γιατί η ποίηση "γίγνεται" αδιάκοπα.

            Ο οριστικός ορισμός για την ποίηση θα μπορούσε να διατυπωθεί όταν θα ΄χε γραφτεί και το τελευταίο ποίημα. Μέχρι τότε, οι ποιητές πασχίζουν να παραβιάσουν "την ανοιχτή πόρτα της ποίησης" και τη ζωή τους κάποτε χαλάνε μάταια γυρεύοντας τον τρόπο να εκφράσουν... το ανέκφραστο. Σ΄αυτή την αδιάκοπη προσπάθεια όλοι χωράνε. «Ο καθένας μπορεί να καταπιαστεί με την ποίηση, αρκεί να είδε στη ζωή του μια μαύρη έναστρη νύχτα, για να ξυπνήσει ο κόσμος του αόρατου, της ψυχής», γράφει ο Σικελιανός.

            Σ΄αυτή την ατελεύτητη προσπάθεια των ποιητών όλων των εποχών να δώσουν τη δική τους εκδοχή για τα πράγματα που βιώνουμε, αλλά και γι΄αυτά που ονειρευόμαστε, γι΄αυτά που μας πονάνε και μας υπερβαίνουν, έρχεται να προστεθεί και η δραστικά ενδιαφέρουσα ποιητική φωνή του κ. Βαγγέλη Κακατσάκη.

            Η ποιητική συλλογή που μου ανατέθηκε να παρουσιάσω έχει τον τίτλο ¨Όταν γίνεις ποίημα". Εκδόθηκε το 2013 από τη Πολιτιστική Εταιρεία Κρήτης- Πυξίδα της Πόλης και περιλαμβάνει ποιήματα που ο δημιουργός τους τα έγραψε, όπως ο ίδιος σημειώνει, την τελευταία 25ετία.

            Η συγκίνηση και το ενδιαφέρον που μου προκάλεσαν τα ποιήματα αυτά, όταν έφτασε στα χέρια μου  το πόνημά του, ήταν έντονα και διάβασα όλα τα ποιήματα χωρίς διακοπή. Την άλλη μέρα, θυμάμαι, μη μπορώντας να συγκρατήσω τον ενθουσιασμό μου, μίλησα στο σχολείο σε ένα τμήμα της Γ΄Λυκείου για τον κ. Κακατσάκη και διάβασα κάποια από τα ποιήματά του στους μαθητές μου... Ακόμα θυμάμαι το δάκρυ κάποιου αγοριού, όταν διάβασα το "Βουβό τηλέφωνο".

            Είναι ιδιαίτερη τιμή για μένα που ο κ. Κακατσάκης μου ζήτησε να παρουσιάσω τα ποιήματα αυτά στο Καστέλλι, μετά την ιδιαίτερα επιτυχημένη παρουσίασή τους πέρυσι στα Χανιά και τον ευχαριστώ γι΄αυτό.

            Η ποιητική συλλογή χωρίζεται σε δύο μέρη. Το πρώτο μέρος επιγράφεται με τον τίτλο" Ένδον" και μπορούμε να πούμε ότι ο ποιητής, αφού έχει καταβυθιστεί στο υπόστρωμα της ψυχής του αντλεί από κει και καταθέτει ό,τι  αποθησαύρισε: παιδικές μνήμες, βιώματα, συγκινήσεις, παρουσίες αλλά και οδυνηρές απώλειες.

            Με το πρώτο κι όλας ποίημα που έδωσε και τον τίτλο στη συλλογή (όταν γίνεις ποίημα), ο ποιητής δηλώνει ότι η ανησυχία και η αγρύπνια προηγούνται της ποιητικής δημιουργίας και ο δημιουργός παλεύει να μετασχηματίσει "το ερωτηματικό" σε ποίηση...

Ο ερωτικός λόγος δανείζεται την εκκλησιαστική γλώσσα για να εκφραστεί: στο ποίημα "Μετάληψη":

Βάφτισα την καρδιά μου

στην κολυμπήθρα των ματιών σου...

και ο χρόνος υποχωρεί... μπροστά στο άχρονο της ερωτικής συγκίνησης:

"Επιστρέφω" στο "σ΄αγαπώ"των μεγάλων ματιών σου...

Αγνοώντας

το λευκορείτη άνεμο

που φυσά στα μαλλιά σου.

            Η εμπειρία της διδασκαλίας, 36 χρόνια δάσκαλος, βλέπετε, αυτή η δεύτερη φύση πια, η επαγγελματική, επιτρέψτε μου, εμμονή, δίνει τα πρωτογενή υλικά για να γραφτούν κάποια από τα πιο ωραία ποιήματα της συλλογής. Και η εκκλησιαστική γλώσσα πάντα παρούσα, για να δηλώσει- ίσως -το δέοντα σεβασμό στη μυστηριακή σχέση δασκάλου και μαθητή.

Μη φοβάσαι!

Μαζί θα σκύψουμε

να μαζέψουμε

τις πεταμένες λέξεις

και θα τους δώσουμε

το νόημα που έχουν

Μαζί θ΄αποκυλίσουμε

"τον λίθον εκ της θύρας του μνημείου".

Αν δεν είναι αυτός ο πραγματικός ρόλος του δασκάλου, να βοηθήσει δηλαδή τα παιδιά να ανακαλύπτουν το αληθινό νόημα των πραγμάτων, τότε ποιος είναι;

            Οι μορφές της μάνας και του πατέρα, οι αξέχαστες διδαχές τους, τα παιδικά βιώματα, οι οικογενειακές φωτογραφίες που απαθανατίζουν στιγμές, τα πανηγύρια στα ξωκκλήσια, η γεύση των αυγουστιάτικων φρούτων, οι μαθητικοί έρωτες βρίσκουν φιλόξενη στέγη στους στίχους του.

Κι όταν ο δάσκαλος γίνεται ποιητής, γράφει με ένα λόγο επίμονο, όπως επίμονες είναι οι αναμνήσεις από τη μάνα του καθενός μας:

Όπως έλεγε η μάνα μου.

Όπως έκανε η μάνα μου.

Όπως δούλευε η μάνα μου.

Όπως έδινε δέκα για να πάρει ένα,

άν το έπαιρνε κι αυτό, η μάνα μου.

Όπως κάρφωνε τα νύχια στα χέρια της

για να μην κλάψει η μάνα μου...

Σε παρατατικό χρόνο η ζωή της μάνας μου.

Σε παρατατικό που δηλώνει ενεστώτα!  

            Στην ποίηση του Βαγγέλη Κακατσάκη ο λόγος είναι απλός, λιτός αλλά και περίτεχνα καλοδουλεμένος. Σε κάθε ποίημά του υπάρχει ένα νοηματικό κέντρο, ένα κλειδί που ορίζει τη σχέση γλώσσας και περιεχομένου. Υπάρχει όμως και μια έκπληξη, μια ανατροπή που αιφνιδιάζει τον αναγνώστη, τον μαγεύει, τον διεγείρει, τον βάζει να συλλογιστεί πέρα από την πρώτη ανάγνωση των λέξεων. Έτσι όπως κάνει ο καλός δάσκαλος, που δίνει αλλά και ελπιδοφόρα περιμένει από τους μαθητές του.

''Οταν διαβάζουμε ένα καλό ποίημα, φανταζόμαστε πως κι εμείς θα μπορούσαμε να το έχουμε γράψει, πως το ποίημα προϋπήρχε μέσα μας". λέει ο Μπόρχες. Αυτή την αίσθηση μας δημιουργεί η ποίηση του κ. Κακατσάκη και αυτό μας γεμίζει ικανοποίηση και χαρά.

                Στο δεύτερο μέρος της συλλογής που επιγράφεται "Εις την οδόν¨, ο ποιητής ξεκινώντας από την εξωτερική παρατήρηση απλών καθημερινών σκηνών (ο ποταμός που τρέχει, τα πουλιά που πετάνε, το πλοίο της γραμμής που μπαίνει θριαμβευτικά στο λιμάνι, μια γυναίκα που κάνει ηλιοθεραπεία) οδηγείται σε δρόμους λυρικούς, αισθησιακούς και ο λόγος πολυσήμαντος, καίριος, σε καμιά περίπτωση φλύαρος. 

                        Ιδιαίτερα θα ήθελα να σταθώ στο ποίημα "Το μικρό άσπρο ξωκλήσι", όπου ο ποιητής με τρεις πρωτότυπες παρομοιώσεις συνδέει τα μικρά άσπρα ξωκλήσια, που μπορεί ο καθένας να αντικρύσει διάσπαρτα στο ελληνικό τοπίο, με τα ξεχασμένα στις ντουλάπες πουκάμισα, ανασύροντας στην επιφάνεια μνήμες, συνήθειες, διαθέσεις, στιγμές, μοναξιές που έχουν την αξία συλλογικού βιώματος.

            Άλλα ποιήματα (του δεύτερου μέρους) έχουν έντονο πολιτικό περιεχόμενο. Ο λόγος υπαινικτικός και καταγγελτικός έρχεται να στιλιτέψει την απολίτικη στάση, την υποκρισία, αλλά και να υμνήσει τη λεβεντιά, τη θυσία, όπως στο ποίημα "Στο Σπύρο Καγιαλέ". Η κρητική επανάσταση, η τοπική ιστορία αλλά και η γεωγραφία, οι ντόπιοι άγιοι, επίκαιρα γεγονότα, όπως η προσφυγιά, το παλαιστινιακό, η 11η Σεπτέμβρη, βρίσκουν  ευσεβές καταφύγιο σε  στίχους που αποπνέουν λεβεντιά, αξιοπρέπεια και ανθρωπισμό.

            Πολύ ενδιαφέροντα είναι και τα ποιήματα που ο δάσκαλος-ποιητής Β. Κακατσάκης παίζει με τα γράμματα και τις λέξεις, δίνοντάς τους υπόσταση έμψυχου

Απ΄τ΄αλώνι του "ήλιου"

το λάμδα αποχώρησε,

μην αντέχοντας άλλο

τις των φωνηέντων προκλήσεις.

Ή αξιοποιεί τα σημεία στίξης, για να εκφράσει εσωτερικές διαθέσεις και μια στάση ζωής που ίσως εκφράζει πολλούς.

Δηλώνω:

Επιφυλακτικός

μπροστά στην τελεία.

Καχύποπτος

στην εμφάνιση του κόμματος.

Ανήσυχος

στη θέα του θαυμαστικού.

Ξένος

μεσα στις παρενθέσεις.

Απροετοίμαστος

στα υπονοούμενα των αποσιωπητικών.

Ανασφαλής

στον ερχομό της παύλας.

Ερωτευμένος

με το ερωτηματικό

Το σημείο στίξης μου.

            Σ΄άλλα ποιήματα αξιοποιώντας με καβαφικό τρόπο αρχαίους μύθους, όπως του Θησέα και της Αριάδνης, ανατρέπει τα δεδομένα μ΄ένα λόγο συμβολικό και σχολιάζει υπαινικτικά ανέντιμες συμπεριφορές.

             Καταλήγοντας θα λέγαμε ότι η ποίησή του Βαγγέλη Κακατσάκη διδάσκει με το περιεχόμενό της, τέρπει με το τρόπο που χειρίζεται τις λέξεις-πάντα μετά φόβου-διψάει για ελευθερία, υμνεί τη ζωή και τις αληθινές αξίες της, είναι αισιόδοξη και ατενίζει έναν ουρανό. Είναι φιλοσοφημένη, ανήσυχη, ερωτική, αισθησιακή και πάνω απ΄όλα κατανοητή χωρίς να είναι απλουστευτική. Γιατί όπως γράφει ο Λουκάς Αξελός: Η ποίηση είναι απλή

σαν τον σπουργίτη που έρχεται στο τζάμι μας,

επισκέπτεται αρκετούς,

όμως συμβόλαια διαρκείας υπογράφει μόνο κατ’ εξαίρεσιν

και ουδέποτε αποκλειστικά.

ΑΡΓΥΡΩ ΔΕΛΗ