Δεν υπάρχει ιστορία δίχως τους ανθρώπους! Κι όταν αυτή γράφεται από/με το αίμα τους, τότε ανεξίτηλα μένουν τα σημάδια τόσο των ίδιων όσο και και των γεγονότων στα οποία εκείνοι δήλωσαν παρόντες, “βάζοντας” τη ζωή τους δίχως δισταγμό κάτω από μια σημαία, από μια ιδέα, τοποθετώντας την έτσι δίπλα σε λέξεις όπως Ελευθερία, Πατρίδα…Την ιστορία αυτών των ανθρώπων των ηρώων του έπους του ’40 θα επιχειρήσουμε να δούμε σήμερα κυρίως μέσα από τις σελίδες κάποιων εφημερίδων της εποχής.
Δείτε περισσότερα...ΑΝΑΣΚΑΛΕΥΟΝΤΑΣ
Γράφει ο Νεκτάριος Ευ. Κακατσάκης
Μέσα από τον Τύπο της Εποχής
ΤΟ ΕΠΟΣ ΤΗΣ ΑΛΒΑΝΙΑΣ
Δεν υπάρχει ιστορία δίχως τους ανθρώπους! Κι όταν αυτή γράφεται από/με το αίμα τους, τότε ανεξίτηλα μένουν τα σημάδια τόσο των ίδιων όσο και και των γεγονότων στα οποία εκείνοι δήλωσαν παρόντες, “βάζοντας” τη ζωή τους δίχως δισταγμό κάτω από μια σημαία, από μια ιδέα, τοποθετώντας την έτσι δίπλα σε λέξεις όπως Ελευθερία, Πατρίδα…
Την ιστορία αυτών των ανθρώπων των ηρώων του έπους του ’40 θα επιχειρήσουμε να δούμε σήμερα κυρίως μέσα από τις σελίδες κάποιων εφημερίδων της εποχής.
Της εποχής εκείνης που όλη η Ελλάδα: άντρες, γυναίκες, γέροι και παιδιά συστρατεύθηκαν κι ο καθένας από το μετερίζι του προσέφερε τις υπηρεσίες του, την ίδια του τη ζωή για τον κοινό σκοπό: τη νίκη ενάντια στον εχθρό που θέλησε να “πάρει την πατρίδα μας”.
Θα επιχειρήσουμε να “δούμε” μέσα από τα φύλλα της εποχής πώς κατεγράφησαν πτυχές της ζωής τόσο των στρατιωτών όσο και εκείνων που έμειναν πίσω οι οποίοι όμως λειτούργησαν ως μια γροθιά μπρος στον κοινό εχθρό, συμπαραστεκόμενοι στους πολεμιστές της Αλβανίας με ό,τι τρόπο και μέσο μπορούσαν.
Χαρακτηριστικοί κάποιοι από τους τίτλους της εφημερίδας “Η Νίκη” που με μεγάλα τονισμένα γράμματα προσπαθούσαν να ανορθώνουν το ηθικό, τη φιλοπατρία και των πολεμιστών αλλά και όλων των Ελλήνων που δεν βρίσκονταν στα πεδία των συγκρούσεων αλλά στα… μετόπισθεν!
Δόξες – θρίαμβοι και ο… αρχιγορίλας της Ρώμης
«47 ημέρες πολέμου…
47 ημέρες ελληνικών θριάμβων. Την παραμονήν της ατίμου ιταλικής επιδρομής κατά της Ελλάδος, οι διοικηταί των φασιστικών φαλάγγων που ήσαν παρατεταγμένες κατά μήκος των ελληνικών συνόρων, μετέδιδαν στους στρατιώτας των το μήνυμα του πολιτικού αρχιγορίλα της Ρώμης: Στις 4 Νοεμβρίου θα έκαναν τη θριαμβευτική είσοδό τους στη Θεσσαλονίκη. Στις 7 θα κατελάμβαναν την Λάρισα. Και στις 14 -το βραδύτερο- οι Κένταυροι και οι βερσαλλιέροι (σ.σ. επρόκειτο για επίλεκτες μονάδες των Ιταλών) θα παρήλαυναν κάτω από την Ακρόπολι».
Τα παραπάνω αναγράφονται στο φύλλο της εφημερίδας “Η Νίκη” της 14ης Δεκεμβρίου του 1940.
Στο κείμενο με τίτλο “Δόξες και θρίαμβοι: Σαρανταεπτά ημέραι πολέμου – τα πολεμικά γεγονότα” γίνεται μια καταγραφή όλων των γεγονότων από τη στιγμή που «ο πρεσβευτής της Ιταλίας Γκράτσι επεσκέφθη τον Πρωθυπουργόν κ. Μεταξά[...] και του επέδωκε ένα θρασύτατο τελεσίγραφο με προθεσμίαν τριών μόνον ωρών, δια του οποίου εζητείτο από την Ελλάδα να παραχωρήση εις την Ιταλία, χωρίς συζήτησι, όσα εδάφη θα ενόμιζε η φασιστική κυβέρνησις ότι θα της εχρειάζοντο».
Οι εξελίξεις ήταν ραγδαίες: «Μετά δύο ώρες ακριβώς, προτού λήξη η προθεσμία του τελεσιγράφου, η επίλεκτη μεραρχία των Ιταλών αλπινιστών “Τζούλια” και τμήματα της μεραρχίας “Βενέτσια” εισέβαλον αιφνιδιαστικώς εις το ελληνικόν έδαφος από τη θέσιν Μεσογέφυρα. Μια μεγάλη χαράδρα εκάλυψε την πρώτη άνανδρη επιδρομή τους», διαβάζουμε παρακάτω. Η καταγραφή όλων των πολεμικών γεγονότων του πρώτου 48ωρου συνεχίζεται οπότε έχουμε την πρώτη «μεγαλειώδη εξόρμησιν» του ελληνικού στρατού «του τομέως Φλωρίνης» από την Κρυσταλλοπηγή ο οποίος «κατέλαβε σημαντικά υψώματα εις βάθος 5 χιλιομέτρων μέσα στο αλβανικόν έδαφος». Επιπλέον γίνεται αναφορά και σε άλλες επιχειρήσεις που σημειώθηκαν την ίδια ημέρα, 1η του Νοέμβρη! Συγκεκριμένα διαβάζουμε ότι «ελληνικά αντιτορπιλικά εβομβάρδισαν το άκρον δεξιόν της εχθρικής παρατάξεως που εκινείτο κατά μήκος της παραλίας. Στην περιοχή αυτή οι Ιταλοί είχαν συγκεντρώσει τεράστιες δυνάμεις» αναφέρεται ενώ ακόμη διαβάζουμε ότι εδώ κάπου τελείωνε η πρώτη φάση του πολέμου. Καταγράφεται ακόμη η ολοκλήρωση της διαδικασίας της επιστράτευσης των Ελλήνων.
Τα γεγονότα της δεύτερης φάσης του πολέμου παρουσιάζονται ξεκινώντας «με την κύκλωσιν της μεραρχίας των αλπίνι “Τζούλια” η οποία είχεν εισχωρήσει διά των χαράδρων της Πίνδου εις το ελληνικόν έδαφος και έφθασε μέχρι της Σαμαρίνας. Την 7ην Νοεμβρίου ήρχισεν η εκμηδενιστική δράσις κατά της μεραρχίας αυτής, η οποία μετά δύο ημέρες αντιμετώπιζε την φρικαλέα περιπέτεια της συντριβής της αιχμαλωσίας». Οπως αναφέρεται παρακάτω, στις 10 του Νοέμβρη ο ελληνικός στρατός ήταν ήδη θριαμβευτής επί του ιταλικού με τη συγκεκριμένη νίκη «διότι η 3η μεραρχία των Ιταλών αλπινιστών, εμισχυμένη και με ιππικό και με βερσαλλιέρους και σχηματισμούς της φασιστικής εθνοφρουράς επεχείρησε να φθάση ταχύτατα στο Μέτσοβο, στο μεγάλο δρόμο που συνδέει την Ήπειρο με την Θεσσαλία. Η επιτυχία της επιδιώξεως αυτής θα είχε σοβαρώτατας συνεπείας για τη στρατιωτική μας προσπάθεια». Στις 13 Νοεμβρίου ορίζεται η έναρξη της τρίτης φάσης του πολέμου: «Η περιοχή της Πίνδου καθαρίζεται βαθμηδόν, ενώ σημειώνεται ζωηρή δράσις του βορείου στρατιωτικού μας συγκροτήματος με αντικειμενικό σκοπό την κατάληψι της Κορυτσάς».
Αξίζει να σημειώσουμε ότι υπάρχει αναλυτική καταγραφή για τα όσα συνέβαιναν καθημερινά στο μέτωπο έως και τις 22 του Νοέμβρη οπότε «ο ελληνικός στρατός κάνει τη θριαμβευτική του είσοδο στην Κορυτσά» ενώ ενδιαφέρον παρουσιάζει η αναφορά στη νύκτα της 20ής Νοέμβρη, όταν «ο Ελλην ιατρός Βεργής επιχειρεί με ολίγους γενναίους συντρόφους του μια επιδρομή στο ιταλοκρατούμενο νησάκι Αγαθονήσι. Η ομάς των φλογερών πατριωτών συμπλέκεται με την ιταλική φρουρά, φονεύει τον διοικητήν της και τέσσαρας άλλουςκαι επιστρέφει στο ορμητήριό της με αιχμαλώτους».
Επειτα σημειώνεται η θριαμβευτική πορεία του στρατού, η απώθηση του εχθρού από την Ηπειρο, η κατάληψη της Μοσχόπολης, της Κονίσπολης, του Πόγραδετς στις 30 Νοεμβρίου, η μάχη και η κατάληψη της Πρεμέτης των Αγίων Σαράντα. Ετσι στις 8 Δεκεμβρίου ο ελληνικός στρατός βρίσκεται στον «μεγαλειώδη σταθμό: η θριαμβευτική είσοδος των ελληνικών στρατευμάτων εις το Αργυρόκαστρον. Και η μεγαλειώδης πορεία συνεζίζεται. Κάθε ώρα και κάθε στιγμή η ελληνική λόγχη γράφει νέες σελίδες δόξης και θριάμβων[...]», διαβάζουμε.
Ενθουσιασμός Αλβανών από την παρουσία των Ελλήνων στρατιωτών
Ενδιαφέρον παρουσιάζει ένα άρθρο της ίδιας εφημερίδας στο οποίο ο αρθογράφος Δ.Ζ. αναφέρεται στην επί πολλά χρόνια «δόλια ιταλική πολιτική» εις βάρος της Αλβανίας. Παραθέτει δε κι ένα ιστορικό ντοκουμέντο, την «περίληψιν επιστολής του Αλβανού πατριώτου Γεωργίου Vladagoni, σταλείσης εκ Παρισίων την 14ην Νοεμβρίου του βέτους 1647» η οποία ήταν γραμμένη «εν μέρει λατινιστί και εν μέρει ιταλιστί και εδημοσιεύθη υπό του Ρώσσου καθηγητού Βλαδίμηρου Lamansky, εις το πολύκροτον βιβλίον του Secrets d” Etat de Venise (εν Πετρουπόλει 1884)[...]».
Επιχειρείται έτσι να παρουσιασθεί η αντιπαλότητα που υπήρχε ανάμεσα στους Ιταλούς και τους Αλβανούς σε αντίθεση με τον ελληνισμό, ώστε κατ’αυτόν τον τρόπο να δικαιολογηθεί η χαρά του αλβανικού λαού που είδαν τους Ελληνες στρατιώτες να τους «ελευθερώνουν από την άγριαν τρομοκρατίαν των Ιταλών». Η μία -από τις δύο φωτογραφίες του άρθρου- που παραθέτουμε παρακάτω είναι χαρακτηριστική του ύφους του άρθρου ενώ και η λεζάντα “υποβοηθά”: «Οι στρατιώται μας γίνονται δεκτοί με ενθουσιασμόν και περιποιήσεις από τους Αλβανούς, τους οποίους ελευθερώνουν από την αγρίαν τρομοκρατίαν των Ιταλών. Εις την εικόναν προύχων Αλβανός προσφέρων τσιγάρα στους φαντάρους μας».
“Mare nostrum” ή “παρ’ ημίν θάλασσα”;
Πάμπολλα είναι εξάλλου τα ενδιαφέροντα μικρά-μικρά εντός πλαισίου κειμενάκια που βρίσκουμε. Ενα από αυτά αναφέρεται στη Μεσόγειο Θάλασσα. Δύσκολο να κατανοήσει κάποιος το νόημά του σήμερα αλλά εν έτει 1940, εν μέσω πολέμου και της… απαιτούμενης προπαγάνδας, μπορεί να γίνει αντιληπτός ο σκοπός του!
Τίτλος του: Η Μεσόγειος “Θάλασσα των Ελλήνων”. Διαβάζουμε: «Οι σύγχρονοι Ιταλοί πήραν κομπαστικώς από τους Ρωμαίους το όνομα “Mare nostrum” δια την Μεσόγειον θάλασσαν. Οι Ρωμαίοι και προ παντός οι σημερινοί Ιταλοί δεν έχουν καμμία σχέσι με τη Μεσόγειο θάλασσα και το Μεσογειακόν πνεύμα. Το Μεσογειακόν Πνεύμα είναι κατ’ εξοχήν πνεύμα ελληνικόν. Η Μεσόγειος θάλασσα είναι “Η παρ’ ημίν θάλασσα” των αρχαίων Ελλήνων. Οι δε Άραβες που είναι γνωστόν πόσον ήσαν προηγμένοι πνευματικώς ωνόμαζον την Μεσόγειον “Θάλασσαν των Ελλήνων”. Και υπήρξε αείποτε “Θάλασσα των Ελλήνων” και ο Μεσογειακός Πολιτισμός δεν ήτο τίποτε άλλο παρά ο Εληνικός Πολιτισμός».
Ο Χάρος στον Αχέροντα… σύμμαχος της Ελλάδος
Σε ένα ακόμη πλαίσιο, διαβάζουμε ένα… εύστοχο σχόλιο με αναφορές στην αρχαιότητα. Τίτλος του: “Ακόμα και ο Χάρος είναι σύμμαχός μας”. Ο σχολιογράφος αναφέρεται στην επέλαση των Ιταλών κατά τις πρώτες ημέρες του πολέμου οπότε σύμφωνα με τον ίδιο «διετυμπάνισαν ότι έφτασαν ως τον ποταμόν ΑΧΕΡΟΝΤΑ». Εκεί όμως υπήρξε η πρώτη τους υποχώρηση. Αυτό -σκωπτικά γράφει ο σχολιογράφος- συνέβη επειδή οι Ιταλοί «είχαν ξεχάσει, φαίνεται, πως σύμφωνα με την αρχαία ελληνική μυθολογία στο ποτάμι αυτό στέκεται ο ΧΑΡΟΣ και με ένα βαρκάκι περνά τις ψυχές στον ΑΔΗ. Και έτσι ο ΧΑΡΟΣ έκανε χρυσές δουλειές και όσοι Ιταλοί έφθασαν στον ΑΧΕΡΟΝΤΑ δεν ξαναγύρισαν πειά. Ευτυχώς που στο βασίλειο του ΠΛΟΥΤΩΝΟΣ, στον ΑΔΗ, δέν υπάρχει ανάγκη τροφής, γιατί αλλοιώς η γυναίκα του η ΠΕΡΣΕΦΟΝΗ θα είχε αποκάμη να μαγειρεύη για τόσους πειναλέους Ιταλούς» σημειώνεται.
«Σκέφτομαι να σου γράψω. Μα πού;»
Δεν θα μπορούσαμε να μην σταθούμε επί πολλή ώρα στη σελίδα της… αλληλογραφίας της εφημερίδας “Η Νίκη”. “Αλληλογραφία διά της Νίκης – Μετώπου και μετόπισθεν” ο τίτλος της, με την παράκληση: «Παρακαλούμεν να γράφετε όσον το δυνατόν συντομότερα και καθαρώτερα» να δεσπόζει στο αριστερό μέρος του λογότυπου της σελίδας ενώ στο δεξί υπάρχει η επισήμανση ότι «Τα γράμματα δημοσιεύονται με τη σειρά που μας έρχονται». Είναι συγκινητικό πώς μέσα σε δύο αράδες μπορούν να χωρέσουν όλα εκείνα που επιζητούν οι αποστολείς που στα μετόπισθεν περιμένουν να μάθουν νέα από τους δικούς τους που βρίσκονται στο μέτωπο.
«ΦΑΝ. ΕΠΙΤΡΟΠΑΚΗΝ, Μ. 544/15, 1ον Λοχ. Τ.Τ. 972. – Από δύο μηνών στερούμαι επιστολής σου. Σου έστειλα δύο δέματα, χρήματα και πολλάς επιστολάς. Γράψε τάχιστα. Μαρία Επιτροπάκη, Παναγιωταρά 18, Αθήναι».
«ΧΡΗΣΤΟΝ ΑΒΡΕΝΛΗΝ, 30ον Σύν. Πεζ. Λοχ. Βαθμοφόρων. Τ.Τ. 520 – Από της ενάρξεως του πολέμου στερούμαι επιστολής σου. Ανησυχούμεν. Γράψε τάχιστα. Εριφίλη Γ. Μελετοπούλου. Σταθμός Γέφυρας Θεσσαλονίκην».
«Κ. ΝΤΟΥΤΣΟΝ κλασ. 1932 – Πάντα σκέπτομαι να γράψω. Μα πού; Νέαν διεύθυνσιν που υπεσχέθηκες από την Λάρισαν ακόμη περιμένω και θα περιμένω… Η. Παπαθανασίου, Τυρταίου 2, Καβάλλαν».
Τα παραπάνω χαρακτηριστικά δείγματα, είναι μερικά από τα 100δες που καθημερινά δημοσιεύονταν στη συγκεκριμένη σελίδα η οποία ολόγυρά της πλαισιωνόταν από φωτογραφίες παιδιών των στρατευμένων. Παραθέτουμε και κάποιες από τις λεζάντες των φωτογραφιών:
«Μίμης και Γεώργιος, δίδυμα τέκνα του στρα. Κωνστ. Δίπλα, υπηρετούντος εις Γ” Μοίραν, Τ.Τ. 825.»,
«Δημητράκης, Ιουλία, Σταύρος τέκνα του στρατ. Νικ. Πιτσάκη, υπηρετούντος εις Δ/σιν Μηχ. Β. Ηπείρου, Τ.Τ. 197»,
«Ευδοκία και Αικατερίνη, κόρες του εφ. υπολ. Κ. Μασούρα, υπηρ. εις 51ον Τάγμα, Τ.Τ. 395».
Οι πεσόντες στα πεδία των μαχών
“Η χρυσή στήλη των ηρώων μας” έκανε την παρουσία της γρήγορα στην εφημερίδα “Η Νίκη”, προς τιμήν των «γενναίων νεκρών» που έπεσαν «αγωνιζόμενοι κατά του ύπουλου επιδρομέως». Η εφημερίδα με τη συνδρομή των συγγενών τους δημοσίευε σύντομα βιογραφικά των νεκρών και τη φωτογραφία τους.
Η καρικατούρα του Μπενίτο
Οι αναφορές στο πρόσωπο, στις πρακτικές και στη ζωή του Μπενίτο Μουσολίνι ήταν καθημερινές.
Από την πρώτη στιγμή η… καρικατούρα του ενέπνευσε τους σκιτσογράφους της εποχής με τις γελοιογραφίες να είναι αναπόσπαστο και βασικότατο κομμάτι των φύλλων των εφημερίδων. Αρκεί να σημειώσουμε ότι γελοιογραφίες υπήρχαν όχι μόνον σχεδόν σε κάθε σελίδα αλλά και σε ολόκληρες σέλιδες όπως αυτή που παρουσιάζουμε.
Επίλογος
Οσα κι αν αναφέρθηκαν εδώ σίγουρα αποτελούν το ελάχιστο δείγμα από όλα εκείνα που κάποιος συναντά μέσα στις σελίδες του Τύπου της εποχής. Ολα αναμφισβήτητα ήταν άξια αναφοράς αλλά και μελέτης. Λόγω χώρου δεν είχαμε το περιθώριο να παρουσιάσουμε περισσότερα· ίσως στο μέλλον μέσω της στήλης “Ανασκαλεύοντας το Αρχείο των Χ.Ν.” επανέλθουμε.
Χανιώτικα νέα (28.10.2014)
Under Creative Commons License: Attribution Non-Commercial
Follow us: @HaniotikaNea on Twitter | haniotika.nea on Facebook
