ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΕΣ

ΑΙΘΕΡΙΑ ΥΠΑΡΞΗ, ΟΥΡΑΝΙΑ ΠΟΙΗΣΗ* 

Γράφει ο ΣταύροςΚαλαιτζόγλου

Τ
Η γνώρισα πριν 17 χρόνια. Ηδη η κόρη της, η κα Ειρήνη Σπανουδάκη, εκλεκτή συνάδελφος και σπουδαία δημιουργός η ίδια, με είχε φέρει σε επαφή μαζί της. Από τότε, για μια περίπου τριετία, είχαμε μια φιλική και συναισθηματική επαφή. Καρπός των συναντήσεων εκείνων, πλην των όσων σοφών έμαθα κοντά της, υπήρξε μια αρκετά κατατοπιστική συνέντευξη για το έργο και τη ζωή της (Χ.ν., 1-6-2003) καθώς και μια μικρή αλληλογραφία γραμμένη με μολύβι, με εκείνα τα επιτηδευμένα όμορφα γράμματά της.

ΜΕ ΤΗ ΒΙΚΤΩΡΙΑ Θεοδώρου (1925-2019) είχαμε, κάποια νεοχωρίτικα απογεύματα του Σεπτέμβρη του 2002 ατέλειωτες συζητήσεις για την ποίηση, τα Χανιά, την Ελλάδα τον κόσμο. Συζητούσαμε για όλα και περισσότερο για την πνευματική κίνηση της πόλης των Χανιών που υπεραγαπούσε. Αιθέρια και λεπτεπίλεπτη σωματικά ύπαρξη, διστακτική πολλές φορές στο λόγο κι άλλοτε χειμαρρώδης, πάντοτε ευγενής και προσηνής δεν φανέρωνε καθόλου το πόσο υπέφερε στη νεανική της ζωή εξαιτίας των πολιτικών της φρονημάτων. Τα βιώματά της από την εξορία στα νησιά του Αιγαίου (Χίος, Τρίκερι, Μακρόνησος) διαποτίζουν όλο το έργο της. Είναι όμως έτσι δοσμένα, ώστε ο αναγνώστης να αντλεί από αυτά δύναμη και αισιοδοξία. Όχι ιδεοληπτική πολεμική και εκδίκηση.

ΕΥΛΗΠΤΗ και ανθεκτική στο χρόνο, «φινετσάτη» γλωσσικά και με ήχους συμπαντικής μουσικότητας είναι η ποίησή της. Αρύεται κυρίως από τα δυστοπικά μαύρα πρώτα χρόνια της μεταπολεμικής Ελλάδας με τους «νικητές» και τους «ηττημένους» ενός αιματηρού εμφυλίου, τις διώξεις και τις εκτοπίσεις! Χωρίς να είναι η ίδια «στρατευμένη», όπως άλλοι αριστεροί ποιητές… Έτσι, καταφέρνει να μη μπαίνει σε κλισέ και κομματικά καλούπια… Αρκούν ωστόσο μερικά ποιήματα τής ώριμης περιόδου της, όπως αυτά της συλλογής της «Ουρανία» (1978), για να εισχωρήσει κανείς στο άβατο μιας ποίησης που λατρεύει το «ταξίδι του νου και της ψυχής» σε λημέρια πέραν του είναι και του νοείν.
Η ΠΟΙΗΤΙΚΗ συλλογή της Β.Θ. με τίτλο «Ουρανία» αποτελεί, κατά την άποψή μας, ένα κομβικό σημείο στη μετουσίωση σε «καθαρή» ποιητική τέχνη της «ιλύος» του οδυνηρού παρελθόντος της. Είναι και μια «στάση» καταλλαγής με τον εαυτό της και με τους άλλους· είναι μια «ευγενική φυγή» σε κόσμους απόμακρους από την καθημερινότητα, αέρινους, άπιαστους.
Ο ΕΝΑΣΤΡΟΣ ουρανός τις νύχτες όταν τον βλέπεις από τηλεσκόπιο ή από ανοιχτούς ορίζοντες, σε καλεί θέλεις δεν θέλεις σε «ανάλαφρα» ταξίδια, μετέωρα ανάμεσα στη φαντασία και την πραγματικότητα. Γράφει:
«…Είμαι ανάλαφρη και με σηκώνουν
οι μαγνητικές ακτίνες των άστρων
Η κίνηση τ’ ουρανού με αναστατώνει
κι ο ύπνος μου, ύπνος δεν είναι, μα ταξίδι
και βίος.» (Ουρανία, «Νυχτοβάτης», σελ. 8) (1)





Η «ΣΥΝΟΜΙΛΙΑ» της με τον φαντασιακό κόσμο ενός άστρου στο υπερπέραν, την εμπνέει και τη «σημαδεύει». Ταυτόχρονα της δίνει «παρηγοριά» φωτίζοντας και τα σκοτάδια της ζωής της. Είναι ένα μυστικό αστέρι-το «αστέρι της»-που τη μαγνητίζει και που δεν θέλει «να δύσει» νωρίς:
«…Μαγνήτης του βλέμματος κι επιφώνημα αιώνιο
του βοσκού, του σοφού,
άστρο που σημαδεύεις του ποιητή την κοίτη,
εσύ κυβερνάς την πλημμυρίδα της έμπνευσης
και τα σκοτάδια παρηγορείς.
Βράδυνε, παρακαλώ σε, να δύσεις…» (Ουρανία, σελ. 36, «Επιφώνημα αιώνιο»)
Η ΠΟΙΗΤΡΙΑ αρέσκεται να δραπετεύει από τη σκληρή πραγματικότητα: τόσο αυτή που βίωσε στα νιάτα της όσο κι αυτή που τώρα ζει, μεγάλη πια: μια ανελέητη καθημερινότητα, χωρίς πολλά «πάρε-δώσε» με τους άλλους, χωρίς δημοσιότητες και «ψευτοεπικοινωνίες»:
«…Έξω απ’ την πόρτα μου στοιβάχτηκαν
Σφαγμένες οι επικοινωνίες,
Δίχως άνοιξη, πεθαμένα τα δέντρα
Και τα πουλιά παγωμένα.» (Ουρανία, σελ. 35, «Η Τρέλα»)
ΑΝΑΓΚΑΣΜΕΝΗ στη νεότητά της να ωριμάσει βίαια, όπως και πολλοί άλλοι «σόκαιροί» της, δηλαδή χωρίς να έχει ζήσει όπως θα΄ πρεπε τη νιότη της, αναρωτιέται για το «ανάστροφο» της ζωής της:
«…Πρωθύστερα τα πάντα μου, περιπεπλεγμένα
Στα νιάτα μου γήρας βαθύ
Στη δύση μου νιότη ανατέλλει
Η νύχτα ημέρα μου, η αυγή μου σούρουπο
Δακρυσμένο το γέλιο μου
Το δάκρυ μου ποτίζει κάποτε το φύτρο μιας χαράς.» (Ουρανία, σελ. 18, “Παλιά”)
ΣΤΟ ΤΕΛΟΣ, απελευθερωμένη από τύψεις, «ευθύνες» και άλλα «πρέπει» που ένας παράλογος καθωσπρεπισμός επιβάλλει, βυθίζεται στην αγαπημένη της ποίηση που είναι η μόνη της διέξοδος, ο μόνος της αγώνας, ό,τι κι αν γίνει στη ζωή της. Αγώνας «για να μη σβήσει» η φωνή της, πόλεμος ευγενικός «μ΄ένα φτερό»:









«Τίναξα από τα κλαδιά μου την ευθύνη
Τον τελευταίο καρπό που επίμενε να με ρουφά
ελεύθερη είμαι στους ανέμους, στα στοιχεία
σαν άνεμος και σαν στοιχείο
αν θέλει η ουρανία (2) να με τιμήσει
έχω χυμούς ακόμα
Αν θέλουν να’ ρθουνε πουλιά θα τα βαστήξω
με τις φωλιές, με τις λαλιές τους
Αν πέσω ας πέσω: γύρω μου τα δάση λειτουργούνε
Πετούν οι σπόροι, ταξιδεύουν.

Για την ανατολή σου τώρα ζω τη δυτική·
κι εγώ ανατέλλω με τη δύση και συντάσσω
τις χορδές του λαγούτου μου να παίξω.
Για να μη σβήσω παίζω, για να ποντιστώ
Και πολεμώ μ’ ένα φτερό…» (Ουρανία, σελ.38, «Μ’ ένα φτερό»)
…ΣΤΟ κάτω-κάτω τι άλλο είναι η ποίηση, αν δεν είναι ένας «πόλεμος μ’ ένα φτερό» εναντίον της μιζέριας που μας κυκλώνει κάθε μέρα, αλλά και εναντίον του θανάτου;

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

-(1) Βικτωρία Θεοδώρου, Ουρανία, Κέδρος, β’ έκδοση, 1999, ποίημα «Νυχτοβάτης», σελ. 8
-(2) Ουρανία, επίθετο της Αφροδίτης (σημείωση της Β.Θ., σελ. 13, της συλλογής «Ουρανία»)


*Μικρό αφιέρωμα στη μνήμη της Χανιώτισσας ποιήτριας Βικτωρίας Θεοδώρου (1925-2019), για τους 5 μήνες από το φευγιό της. (19 Φεβρουαρίου 2019)

Χανιώτικα νέα (Δευτέρα, 22 Ιουλίου 2019)