ΤΑ ΧΕΛΙΔΟΝΙΑ ΤΟΥ ΜΟΝΑΧΟΥ

ΜΕ ΑΡΩΜΑ ΒΑΡΣΑΜΩΝ ΚΑΙ ΒΑΣΙΛΙΚΩΝ ΚΙ ΑΡΟΣΜΑΡΗ 

 Γράφει η Ελένη Χωρεάνθη*

Στο πρόσφατο ποιητικό βιβλίο του ο γνωστός Χανιώτης δάσκαλος ποιητής, ασχολείται, σχεδόν αποκλειστικά με θέματα που αφορούν ή αναφέρονται σε βιώματα θρησκευτικού περιεχομένου και μοναχικού βίου ως εάν η έμπνευσή του να οφείλεται σε αυτή την αγαπητική του σχέση με τη ζωή του μοναχού και με τον μοναχικό βίο.  Βέβαια, ο ποιητής, ούτως ή άλλως στην πραγματικότητα,  όσο κι αν αυτό δεν γίνεται αντιληπτό από το περιβάλλον του, ζει τον περισσότερο χρόνο μοναχικά, μονάζοντας στις περιοχές της ποιητικού χρόνου, βιώνει μια άλλη πραγματικότητα. Άβυσσος η ψυχή του ανθρώπου. Όποιον δρόμο κι αν ακολουθήσεις, άκρη δεν βρίσκεις, είναι τόσο βαθύς ο χώρος της ψυχής ο ανεξερεύνητος.
Ο Βαγγέλης Κακατσάκης, σίγουρα, είναι ποιητής της φύσης, των ανοιχτών οριζόντων, φίλος, κοντολογίς σύνοικος των πουλιών. Με την αχαλίνωτη φαντασία του πετάει μαζί με τα χελιδόνια του μοναχού τσιμπολογώντας δυσεύρετα ποιητικά ψίχουλα στους χώρους που συχνάζουν τα χελιδόνια και πορεύεται πάντα “με τη γεύση του ουρανού στον ουρανίσκο”.

Ψαύοντας τους απλούς, κατανοητούς στίχους και φιλοσοφώντας, ανακαλύπτεις από πού αντλεί τη δύναμη του ποιητικού του λόγου και σε ποιες θεμελιώδεις αρχές στηρίζεται το ποιητικό του μόρφωμα. Εν πολλοίς, η ποίηση του Κακατσάκη συναπαρτίζεται από θέσεις και αντιθέσεις, από συσχετισμούς και συνοικήσεις αντιθέτων. Μιλάει για σημαντικά πράγματα απλουστεύοντας τις προσεγγίσεις, συμμετέχοντας σχεδόν πάντα σε όσα συμβαίνουν γύρω του. Ζωγραφίζει με τους στίχους του έξοχες ακουστικές και οπτικές εικόνες μέχρι σημείου που θα μπορούσε να λογιστεί και να χαρακτηριστική εικονολάτρης και εικονογράφος ποιητής

Η γραφή του είναι απλή, όπως και η σκέψη του. Σύντομη και αποσπασματική, Ωστόσο έχει την καθαρότητα και την ομορφιά της φυσικής καθημερινής ομιλίας και την αθωότητα του πρωτογενούς  αποφθέγματος που προκύπτει ως αποτέλεσμα μιας εξ επαφής σχέσης του με την καθημερινότητα της φυσικής ζωής και πραγματικότητας.

Φάινεται να μην τον ενδιαφέρουν οι κανόνες και οι αυστηροί ρυθμοί του ποιητικού λόγου, προτιμάει τη φυσική έκφραση ακόμα σε περιπτώσεις που στήνει θεατρικές σκηνές καθημερινών δρώμενων, όπως στο ποίημα:

Καβάλα στο άσπρο του άλογο

φτάνει κι εφέτος,

εν ώρα λειτουργίας

όπως κάθε χρόνο.

Θαμπώνονται  οι κοπελιές.

έτσι όπως τον βλέπουν

να μπαίνει στην εκκλησία του,

να κάνει τον σταυρό του,

να προσκυνά την εικόνα του Χριστού,

ν’ ανάβει κερί

και να πιάνει τη θέση του

στο αναλόγιο του αριστερού χορού.

Τροπαιοφόρος Μεγαλομάρτυς Γεώργιος,

πρεσβεύω Χριστώ τω Θεώ

σωθήναι τας ψυχάς υμών.

Τάξιμό του

να ψάλλει την ημέρα της γιορτής του,

σε πρώτο πρόσωπο,

μετά τη μικρή είσοδο.

το τέλος του απολυτίκιου του.

         (Το τάξιμο του άι Γιώργη)

Το θρησκευτικό συναίσθημα και η εξάρτησή του από την ορθόδοξη χριστιανική πίστη είναι σίγουρη και γεγονός αδιαμφισβήτητο με την ιδιοτυπία και τη μοναδικότητα της ατόφιας και ηθελημένα ίσως, ακατέργαστης γραφής.  Ακολουθεί τη φυσική ροή των πραγμάτων συντονίζοντας τους προσλαμβανόμενους ήχους με τους βηματισμούς της καρδιάς του, με το συναίσθημα. Με περιγραφές καθημερινής, ρέουσας ομιλίας, στήνει χαρακτηριστικούς τύπους, όπως:

Μόνος, γυμνός και ανυπόδητος,

με ποταμίσια μέχρι των πελμάτων γένειάδα.

(Μια πρόχειρη καλύβα

να στεγάζει το σαρκίο του

στις αιφνίδιες καταιγίδες,

ένας καχεκτικός φοίνικας

για να προστατεύεται

από τη λάβρα του καλοκαιριού

και μια μικρή – πικρή πηγή

για να πίνει νερό

μια φορά την εβδομάδα,

οι μόνες απολαύσεις

που επέτρεπε στον εαυτό του

ο Όσιος Ονούφριος, ενόσω μόναζε,

εξήντα τόσα χρόνια,

ως πολίτης της αιγυπτιακής ερήμου,

κουβεντιάζοντας με τον Θεό.

……………………………

Μόνος, γυμνός και ανυπόδητος,

με ποταμίσια, μέχρι πελμάτων γενειάδα,

και στην εικόνα του,

όντας, ωστόσο, στο εκκλησάκι του,

κάτω από τη σκιά ενός θεόρατου πλάτανου,

δίπλα σε μια αστείρευτη γάργαρη πηγή,

καταμεσής στην πλατεία του χωριού,

ν’ αφήνει καθημερινά το τέμπλο

και να προστρέχει σε βοήθεια των χωριανών,

η τωρινή του απασχόληση.

          (Ο Γυμνός άγιος)

     Δεν έχει αναστολές και διλήμματα στις σχέσεις του με τον Θεό, το ίδιο και με τα πλάσματα του Θεού, γιατί υπάρχουν ή έχει δημιουργήσει σχέσεις αγάπης που απορρέουν αμφίδρομα από τη γνώση. Όσο πιο πολύ αγαπώ, τόσο πιο πολύ γνωρίζω. Και όσο πιο πολύ γνωρίζω, τόσο πιο πολύ αγαπώ.

Η ποίηση του Κακατσάκη εστιάζεται στον άνθρωπο και στη φύση. Με τοπικούς και χρονικούς διασκελισμούς γεφυρώνει χάσματα και ενώνει εποχές του ιστορικού βίου των Ελλήνων : Περί ευθύνης), αλλά δεν δυσκολεύεται να φέρει σ’ επαφή νεκρούς και ζωντανούς:

Καλεί τον φίλο του,

που έφυγε νωρίς για το Υπερπέραν,

στα συναπαντήματά του.

Βραδινές ώρες

έρχεται πάντοτε

ως υπήρξε

με τα ρούχα που τον έθαψαν.

Πίνουν κρασί (…)

τρώγοντας ψωμί και λάδι απ’ το ίδιο πιάτο

(…) λένε τα νέα των.

Όταν το ρολόι δείχνει μεσάνυχτα,

αντί για αντίο τραγουδούν:

Στον ουρανό γλεντίζουνε,

στον Άδη κάνουν γάμο.

Ο ζωντανός με τους ζωντανούς

κι ο πεθαμένος με τους πεθαμένους.

(Συναπαντήματα)

Με πολλή άνεση συνδυάζει το γήινο με το ουράνιο απλά και φυσικά, χρησιμοποιώντας λέξεις από τη ντοπιολαλιά, το θρησκευτικό γεγονός με το άρωμα του αρόσμαρι και των βαρσάμων. Το τραγούδι του κορυδαλλού με την αιωνιότητα, το παιχνίδι με τις λέξεις συνιστά τρόπο ιδιότυπης γραφής.  Αναζητάει την προέλευσή τους, τη γένεση, την ετυμολογία, δημιουργεί συχνά αντιστοιχίες καταστάσεων και  χαρακτήρων, ο ταπεινός από τη μια, ο υπερφίαλος από την άλλη, ο άστεγος τον συγκινεί, γράφει ποίηση υπακούοντας στην εσωτερική του κάθε φορά παρόρμηση, ποιητής του άμεσου, εικονογράφος καθημερινού ασκητικού και μοναχικού βίου (‘Εχει ο Θεός), ελαφρώς είρων και  ειρωνικά καυστικός (Περί έρωτος), με ιδιαίτερο τρόπο μνημονεύει και απομυθοποιεί τα πάντα. Εντάσσει στην ποίησή του ό, τι τον θέλγει, όσα τον συγκινούν, εκείνα που τον προβληματίζουν. Όλα όσα εμπίπτουν στην αντίληψη και την ευαισθησία του, τα καταγράφει με άνεση, χωρίς να τον απασχολεί  ιδιαίτερα η μορφή, αλλά η ουσία του ποιητικού λόγου:

Ορθοδοξία είναι

και η  ανοιχτή πόρτα για τον ζητιάνο

και η  λειτουργία στην εκκλησία του εμείς

και ο σεβασμός στις όποιες επιλογές των άλλων

και ο πλούτος του μη κατέχειν

και η ενατένιση του ουρανού.

Ο Χριστός

στη θέση του εμπερίστατου συνανθρώπου.

Η ορθοδοξία είναι ορθοπραξία.

       (“Ορθοδοξίας ανάγνωσμα”)

Η ποίηση του Βαγγέλη Κακατσάκη είναι γεμάτη εικόνες και βιώματα θρησκευτικού βίου, γεμάτη ψαλμωδίες, πετάγματα χελιδονιών, λαλιές πουλιών κι αρώματα βαρσάμων, βασιλικών  και μυρωδιές αροσμαρή:

Μυρίζουν οι βασιλικοί, μυρίζουν κι οι βαρσάμοι

μα τ’ άρωμα τ’ αροσμαρή είναι που ξεχωρίζει,

μυρίζει αιωνιότητα

το τραγούδι του κορυδαλλού

π’ ολοχρονίς του χρόνου

τ’ αρέσει στον αροσμαρή να έχει τη φωλιά του-

εκεί κι αν νιώθει άρχοντας…”

(Άρωμα αροσμαρή )

     Ποίηση που μοσχοβολάει βάρσαμο και βασιλικό κι αροσμαρή, ρέει κελαριστή και λαμπερή κι ευφραίνει την ψυχή μας.

Παλαιό Φάληρο, 27 Μαΐου 2020