ΜΙΑ ΣΤΑΣΗ ΕΔΩ ΜΙΑ ΣΤΑΣΗ ΕΚΕΙ

ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΟΝ ΝΙΚΟ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ

 Ήλιε, μεγάλε ανατολίτη μου, χρουσό σκουφί του νου μου,/ αρέσει μου στραβά να σε φορώ, πεθύμησα να παίξω,/ όσο να ζεις, όσο να ζω κι εγώ, για να χαρεί η καρδιά μας./ Καλή ‘ναι τούτη η γης, αρέσει μας, σαν το σγουρό σταφύλι/ στον μπλάβο αγέρα, Θε μου, κρέμεται, στο δρόλαπα κουνιέται/ και την τσιμπολογούν τα πνέματα και τα πουλιά του ανέμου·/ ας την τσιμπολογήσουμε κι εμείς, να δροσερέψει ο νους μας! Αναμεσός στα δυο μελίγγια μου, στο μέγα πατητήρι,/ το τραγανό σταφύλι λαχπατώ κι ο γαύρος μούστος βράζει,/ κι όλη γελάει κι αχνίζει η κεφαλή μες στην ολόρθη μέρα./ Μαΐστρες πέταξεν η γης, φτερά, για το μυαλό κουνήθη/ κι η μαυρομάτα ανάγκη μέθυσε και το τραγούδι αρχίζει». Οι πρώτοι 12 από τους 33.333 στίχους της “Οδύσσειας” του Νίκου Καζαντζάκη.

«Ο Καζαντζάκης υπήρξε πράγματι ένα φαινόμενο. Όποιες επιφυλάξεις και αν έχει κανένας γι’ αυτό ή το άλλο σημείο του έργου του, για εκείνη ή την άλλη ιδέα του, δεν μπορεί να μη σταθεί με σεβασμό και συγκίνηση απέναντι στη συνολική του παρουσία. Ο Καζαντζάκης υπήρξε συγγραφέας και φλογερός στοχαστής, επίμονος ταξιδευτής αλλά και εραστής της φιλοσοφίας, συνομιλητής σπάνιος της εποχής του και των ανθρώπων της· ακόμα, αφάνταστα εργατικός και λιτός -δίδαγμα αυτό για πολλούς από εμάς!- στην προσωπική του ζωή. […] το κυριότερο χαρακτηριστικό του Νίκου Καζαντζάκη: η διαρκής περιδίνηση της ψυχής και του νου του. Είναι αυτή που τον οδηγεί σε θρησκείες και ιδέες, σε χώρες και πρόσωπα: είναι η δική του Οδύσσεια. Μια Οδύσσεια που αποτυπώνεται, όχι μόνον στο ομώνυμο ποιητικό του έπος, αλλά και στο απέραντο φάσμα του συγγραφικού του έργου». Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου – λευκώματος “Ο Καζαντζάκης μέσα από τις συλλογές του Μουσείου, Μουσείο Νίκου Καζαντζάκη”.

“Ο μικρός πρίγκιπας συναντά τον Κύριο Καζαντζάκη στον δρόμο της αναζήτησης”, ο τίτλος του θεατρικού έργου, σε μια διασκευή της νουβέλας του Χρήστου Τσαντή (3η έκδοση “Ραδάμανθυς”), που παρουσιάζει με την υποστήριξη της Διεθνούς Εταιρείας Φίλων Νίκου Καζαντζάκη στο Βενιζέλειο Ωδείο Χανίων η “Ε.Ν.σταση τέχνης” τα δυο μεθεπόμενα Σαββατο-Κυριακο-Δεύτερα (31 Οκτ. – 2 Νοεμβρ. και 7-9 Νοεμβρίου), σε σκηνοθεσία της Χριστίνας Βεριβάκη. Στα υπόψη… «Όταν ο Νίκος Καζαντζάκης συνάντησε τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη» (εκδ. ΑΡΜΟΣ), της Μαρίας Χατζηαποστόλου, το βιβλίο που με περιμένει να με συντροφέψει κι αυτό το βράδυ, μέχρι να με πάρει ο ύπνος. Πάντα με το που θα μπει το τρίτο δεκαήμερο του Οκτώβρη και στον Μεγάλο Κρητικό Συγγραφέα, τον Μέγιστο της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, στον Παγκόσμιο Νίκο Καζαντζάκη, ο νους μου. Συναπάντημα. Στις 26 Οκτωβρίου 1957 το φευγιό του στο Υπερπέραν…

Ανοίγω παρένθεση. Όταν συνάντησα για πρώτη φορά τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη… Όταν συνάντησα για πρώτη φορά τον Νίκο Καζαντζάκη… Στην Γ’ τάξη του πάλαι ποτέ αλλά και νυν και αεί ένδοξου Γυμνασίου Βάμου, μέσω της “Σταχομαζώχτρας” του, όπως μας την “δίδαξε” η φιλόλογός μας Αικατερίνη Μαρκουλάκη, η γνωριμία με τον Σκιαθίτη Κοσμοκαλόγερο, εν έτει 1963. Την επόμενη χρονιά, στην Δ’ τάξη (σημερινή Α’ Λυκείου) η γνωριμία με τον Κρητικό Αετό, μέσω του βιβλίου του “Ο Χριστός ξανασταυρώνεται” που δεν θυμάμαι πως έπεσε, σαν δώρο Θεού, στα χέρια μου. Άνευ διδασκάλου η διδασκαλία του. Άλλη η παπαδιαμάντεια και άλλη η καζαντζάκεια γραφή, η πρώτη διαπίστωση. Εξίσου αγαπημένες και οι δυο, η δεύτερη. Συχνή πυκνή η επιστροφή μου στην ανάγνωσή των. Κλείνω την παρένθεση.

«Μια λέξη πάντα, σε όλη μου τη ζωή, με τυραννούσε και με μαστίγωνε· η λέξη Ανήφορος. Τον ανήφορο αυτόν θα ήθελα εδώ με αλήθεια μαζί και φαντασία να παραστήσω· και τις κόκκινες πατημασιές που αφήκε το ανηφόρισμά μου». Από το βιβλίο του Νίκου Καζαντζάκη “Αναφορά στον Γκρέκο”.

«Πέθαινες κάθε μέρα, γεννιόσουν κάθε μέρα/ αρνιόσουν ό,τι είχε κάθε μέρα./ Δε ζύγιζες, δε μετρούσες, δε βολευόσουν,/ ακολουθούσες το δικό σου χτυποκάρδι./ Κοίταζες τον φόβο κατάματα/ κι αυτός φοβόταν κι έφευγε./ Παρατηρούσες τον κόσμο με κρητική ματιά/ και παράγγελνες ν’ αγαπά ο άνθρωπος την ευθύνη./ Χρέος του καθενός να σώσει τη γης,/ δικό του το φταίξιμο αν δεν τη σώσει, έλεγες.// Παραπέρα,/ παρακαλούσες τον Χριστό να κάμει/ τις κάμπιες της καρδιάς πεταλούδες,/ ενώ έλεγες ότι Θεός δεν υπάρχει,/ αφού υπάρχουν παιδιά που πεινούν/ και ζητούσες από την αμυγδαλιά/ να σου μιλά για τον Θεό/ για να τη βλέπεις ν’ ανθίζει.// Ένθεος άθεος και άθεος ένθεος/ ο Αετός της αβύσσου». Το ποίημά μου “Αναφορά στον Νίκο Καζαντζάκη” (ποιητική συλλογή “Τα χελιδόνια του μοναχού”, Χανιά 2020) που στηρίζεται στις δικές του φράσεις.

Χανιώτικα νέα (Παρασκευή, 23.10.2020)