ΜΙΑ ΣΤΑΣΗ ΕΔΩ, ΜΙΑ ΣΤΑΣΗ ΕΚΕΙ

"KAIEI H MNHMH AKAYTH BATOΣ" 

 «Και όταν έπεσεν η Πόλη και οι Τούρκοι εμπήκαν μέσα, ως διακόσες χιλιάδες περίπου ταχτικοί και άταχτοι, άλλοι από την Κιρκόπορτα και άλλοι από το ρήγμα του Αγ. Ρωμανού, και όλοι οι Πολεμάρχοι εγκατάλειψαν τας θέσεις των διά να σωθούν, εις τα πλοία ή οπουδήποτε αλλού, μονάχα η τούρμα της Κρήτης, όσοι εζούσαν, με αρχηγόν τον Καπετάν Γραμματικόν, αν και τραυματισμένον κι αυτόν σε πολλά μέρη του κορμιού του, εσκέφτηκεν ότι θα ήταν καλύτερον να μείνει στα πόστα της και να εξακολουθήσει να πολεμά, μέχρις ότου σκοτωθούν ούλοι, παρά να παραδώσουν τα όπλα». Καλλίνικος Μοναχός της Μονής Βατοπεδίου Αγίου Όρους, εξ Ανωπόλεως Σφακίων. Από το βιβλίο του Πάρι Κελαϊδή “Σφακιανοί, οι τελευταίοι υπερασπιστές του Βυζαντίου” (Αθήνα, 1991).

«Ένα πουλάκι ξέβγαινε ‘πο μέσα από την Πόλη./ Χρυσά ήταν τα φτερούδια του, χρυσά και κεντημένα./ Κι ήταν καμένα από φωτιά, μπαρουτοκαπνισμένα./ Πες μας, πες μας, πουλάκι μας, κάνα καλό χαμπάρι
./ Τι να σας πω μαύρα παιδιά, τι να σας μολογήσω
/ Πήραν την Πόλιν η Τουρκιά, πήραν και το Φανάρι
./ Πήραν και την Αγια Σοφιά». Δημοτικό τραγούδι.

«Οι Ενετοί την υπερθαύμαστον και εξάκουστον Αγίαν Τράπεζαν της Αγίας Σοφίας, την πολύτιμον και ωραιοτάτην, έβγαλαν από τον Ναό και έβαλαν εις το καράβι, και καθώς έκαναν άρμενα και επήγαιναν προς Βενετία, ω του θαύματος! Πλησίον της νήσου του Μαρμαρά άνοιξε το καράβι και έπεσεν εις την θάλασσαν η Αγία Τράπεζα και εβούλησε και είναι εκεί ως σήμερον. Και τούτο είναι φανερόν και το μαρτυρούν οι πάντες, διότι όλον το μέρος εκείνο, όταν κάμνει φουρτούνα, η θάλασσα όλη κάμνει κύματα φοβερά, εις δε τον τόπο όπου είναι η Αγία Τράπεζα είναι γαλήνη και δεν ταράσσεται η θάλασσα. Και υπαγαίνουν τινές εκεί με περάματα, και λαμβάνουν από την θάλασσαν εκείνην, όπου είναι η Αγία Τράπεζα, και μυρίζει θαυμασιώτατα μυρωδίαν, από το άγιον μύρον, όπου έχει και των άλλων αρωμάτων». Από το βιβλίο του Δωροθέου Μονεμβασίας με τίτλο “Βίβλος Χρονική”, 1781. (πηγή: www.vintivaistorika.blogspot.gr)

Στον απόηχο της όποιας θύμησης για την 569η επέτειο της άλωσης της Βασιλεύουσας Πόλης από τους Τούρκους, στις 29 Μαΐου 1453, ημέρα Τρίτη, οι σημερινές στάσεις. «Καίει η μνήμη άκαυτη βάτος», επιμένει να μας λέει ο Οδυσσέας Ελύτης στο “Άξιον εστί”.

ΚΑΙ... ΣΤΑ ΠΕΤΑΧΤΑ

"ΤΟ ΚΑΠΝΙΣΜΑ ΜΙΑ ΑΠΕΙΛΗ, ΜΕΓΑΛΟΣ ΝΤΟΥΣΟΥΜΑΝΗΣ" - "ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΠΟΥ ΔΕΝ ΕΛΑΒΕΣ, ΨΥΧΗ ΜΟΥ"

Παγκόσμια ημέρα κατά του καπνίσματος σήμερα 31 Μαΐου και… «Τις βλαβερές συνέπειες γνωρίζεις του τσιγάρου/ αφού σε φέρνει πιο κοντά στη γειτονιά του χάρου.// Το κάπνισμα μια απειλή μεγάλος ντουσουμάνης,/ αν δεν το κόψεις, φίλε μου, γρήγορα θα ποθάνεις.// Αν θες να είσαι υγιής πολλά χρόνια να ζήσεις/ κάθε κακή συνήθεια πρέπει να σταματήσεις». Της Νεκταρίας Θεοδωρογλάκη, βέβαια, καλά το καταλάβατε, οι μαντινάδες. Τις συνυπογράφω, δεν το συζητώ. Και ως παλιός μανιώδης καπνιστής που ήθελε τρία πακέτα την ημέρα κι αν δεν το είχα κόψει μαχαίρι, εδώ και πολλά χρόνια, θα με είχε “κόψει” εκείνο.

«Γράμματα που δεν έλαβες… ψυχή μου», ο τίτλος του τρίτου βιβλίου της γνωστής - άγνωστης Χανιώτισσας συγγραφέως Νεφέλης Ευαγγέλου (για ψευδώνυμο πρόκειται) που με τιμά χρόνια με τη φιλία της. Ύστερα από το “Όχι εγώ… το ημερολόγιο” (Αθήνα, 2021) και το “Ιστορίες μιας αγριοτριανταφυλλιάς” (Αθήνα, 2022). Κι αυτό από τις εκδόσεις “Λεξίτυπον”. «Μου έκανε αυτή την τιμή», γράφει η “Νεφέλη” στο φτερό του εξωφύλλου και συμπληρώνει: «Είμαι ταγμένη στην πόλη που γεννήθηκα -τα Χανιά- και δεν τα αποχωρίστηκα, παρά μόνο την περίοδο των σπουδών μου στο Α.Π.Θ. Γράφω από παιδί. Τα τελευταία εννέα χρόνια, δημοσιεύτηκαν πολλά λογοτεχνικά κείμενα μου – κυρίως διηγήματα- στον τοπικό Τύπο. Το θεώρησα σαν πρόκριμα για τη μετέπειτα, πιο σοβαρή, πλατιά προσπάθεια, και μάλιστα στην τρίτη ηλικία. Πιστεύω πως κάπου, σε κάποιο γράμμα, θα συναντήσει ο αναγνώστης τον εαυτό του, τις σκέψεις ή θα αναγνωρίσει δικό του λάθος, κάποτε ή και στιβαρή αντίσταση σε κάτι που ένιωσε ή και ήθελε πολύ». Τον συνάντησα πολλές φορές τον εαυτό μου στα “Γράμματα” σου, καλή μου φίλη! Κι αν διαβάζεται απνευστί κι αυτό σου το βιβλίο!

Χανιώτικα νέα (Τρίτη, 31. 5. 2022) 

https://www.haniotika-nea.gr/kaiei-i-mnimi-akayti-vatos/

ΞΕΣΤΕΡΙΑ

 ΜΑΡΙΑ ΧΑΤΖΗΑΠΟΣΤΟΛΟΥ:* 

Η "ΞΕΣΤΕΡΙΑ" ΜΕ ΣΥΓΚΛΟΝΙΣΕ... 

Ήθελα να απολαύσω τη "Ξεστεριά" όπως της αξίζει και να μην την διαβάσω βιαστικά. Όπως ήταν αναμενόμενο, με συγκλόνισε. Ιερείς που αποτελεί η ίδια η ύπαρξή τους, ένα θαύμα, ήρωες που συνομιλούν και παλεύουν με την ψυχή τους, φανερώνοντας πως το θαύμα γίνεται με την ανθρώπινη συνέργεια. Κάθε τέλος αποτελεί μία ανατροπή και είναι μία νέα αρχή. Μικρές ωδές λευτεριάς τα διηγήματα αυτά, με τους καθημερινούς ανθρώπους όρθιους να πορεύονται την σταυροαναστάσιμη πορεία τους και σαν τον Άη Γιώργη σκοτώνουν τον δράκο. Με πείσμα να υπηρετούν το Χρέος, έχοντας την πίστη για όπλο και την ελπίδα για ένα ανθρώπινο αύριο, εκεί που όλα φαντάζουν από πριν χαμένα. Δεν είναι ποτέ, όταν οι άνθρωποι επιμένουν ν’ αγωνίζονται! Σας ευχαριστώ από καρδιάς για το μοίρασμα! Πάντα τέτοια θα ευχηθώ, για να απολαμβάνουμε τη δυνατή γραφή σας! Αγαπώ σας και φιλώ σας!

*Δρ Θεολογίας - συγγραφέας, ένα από τα βιβλία της και το 'Οταν ο Νίκος Καζαντζάκης συνάντησε τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη. Το παραπάνω κείμενο της είναι απόσπασμα από μήνυμά της. Και από εδώ το από καρδιάς ευχαριστώ μου, καλή μου φίλη! 

ΠΟΙΗΣΗ

ΘΑ ’ΡΘΕΙ ΚΑΙΡΟΣ

Όσοι ξέρετε από δάκρυα,

μη φοβηθείτε για την όποια άλωση.

Μην τρομάξετε για την απουσία των χελιδονιών.

Μην κλάψετε για τα πένθιμα φακιόλια των τραγουδιών.

Θα ’ρθει καιρός,

που θα επιστρέψουν τα χελιδόνια.

Θα ’ρθει καιρός,

που τα τραγούδια θα γίνουν αναστάσιμα.

Μην φοβηθείτε,

όσοι ξέρετε από δάκρυα…

ΒΑΓΓΕΛΗΣ Θ. ΚΑΚΑΤΣΑΚΗΣ 

("ΚΑΖΟΒΑΡ", 3η έκδοση, "Πυξίδα της Πόλης", Χανιά 2015) 

https://www.facebook.com/kakatsakes/posts/10221264192130526?comment_id=305157475022233&notif_id=1653812946661031&notif_t=feed_comment&ref=notif

ΠΑΙΔΟΤΟΠΟΣ

 Β3 ΤΑΞΗ 4ου ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΧΑΝΙΩΝ

ΕΝΑ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟ ΜΑΘΗΜΑ ΑΓΓΛΙΚΩΝ

https://www.haniotika-nea.gr/ena-diaforetiko-mathima-agglikon/

Καλοί μου φίλοι, καλό Σαββατοκύριακο!  

Καλοί μου φίλοι, καλό Σαββατοκύριακο! Στον απόηχο των πολλών και καλών εκδηλώσεων που έγιναν εφέτος στην Περιφερειακή Ενότητα Χανίων για την 81η Επέτειο της Μάχης της Κρήτης ο σημερινός Παιδότοπος. Για την επίσκεψη που έκαμαν την αρχή του μήνα στο Συμμαχικό Νεκροταφείο, στον Βλητέ της Σούδας, με συνοδό την καθηγήτριά τους των Αγγλικών Χρύσα Κοντοχρήστου, τα παιδιά της Β3 τάξης του 4ου Γυμνασίου Χανίων ο λόγος. Να ’ναι καλά και αυτά και βέβαια η γνωστή στους αναγνώστες της στήλης καθηγήτριά τους Χρύσα Κοντοχρήστου. Δικό τους το διανθισμενο με υπέροχες, επίσης δικές τους, φωτογραφίες “δημοσιογραφικό” ρεπορτάζ απ’ την επίσκεψη. Μια επίσκεψη απ’ την οποία τα παιδιά πολλά είδαν και πολλά έμαθαν. Πάντα ανοιχτός ο Παιδότοπος να φιλοξενεί τις δραστηριότητες των μαθητών σου Χρύσα. Πάντα άξια!

Να χαίρεσαι τους μαθητές σου και να σε χαίρονται!

Σας χαιρετώ με αγάπη όλους!

Βαγγέλης Θ. Κακατσάκης 

δάσκαλος

Περιοχή συνημμένων

 ΠΡΩΤΗ ΓΝΩΡΙΜΙΑ

Την Τετάρτη 4/5/22 επισκεφθήκαμε το Συμμαχικό Νεκροταφείο στον Βλητέ στο πλαίσιο του μαθήματος των Αγγλικών. Εκεί συναντήσαμε την Βρετανίδα στρατιωτική ακόλουθο στα Χανιά, η οποία μας μίλησε για τον χώρο και την ιστορία του και στη συνέχεια απάντησε στις ερωτήσεις και τις απορίες μας.

Η πανέμορφη και γαλήνια αυτή έκταση, που βρίσκεται ακριβώς στην είσοδο του κόλπου, αποτελεί παραχώρηση του ελληνικού κράτους σε ένδειξη τιμής και ευγνωμοσύνης προς τους 1.527 πεσόντες συμμάχους της Μάχης της Κρήτης οι οποίοι αναπαύονται εδώ. Ο καθόλου μελαγχολικός χώρος κατασκευάστηκε το 1960 από Διεθνή Επιτροπή η οποία και τον διαχειρίζεται, σε σχέδια του αρχιτέκτονα Louis de Soissons. Πέρα από την πανέμορφη, στρωμένη με βότσαλα είσοδο, όλη η έκταση είναι καταπράσινη, πάντα περιποιημένη, με πολλά λουλούδια.

Δίπλα στην είσοδο υπάρχουν επιγραφές με πληροφορίες σχετικά με τα ιστορικά γεγονότα. Υπάρχει επίσης ένας μικρός στεγασμένος χώρος με το αρχείο καταγραφής, όπου μπορούμε να αναζητήσουμε στοιχεία και πληροφορίες. Εκεί βρίσκουμε ένα βιβλίο στο οποίο οι επισκέπτες γράφουν ζεστά και συγκινητικά λόγια. Οι επιτύμβιες στήλες είναι όλες πέτρινες και ομοιόμορφες, με το όνομα, το όπλο, τον βαθμό και την ηλικία του πεσόντα, στην περίπτωση που αυτός έχει αναγνωριστεί.

ΕΝΘΑΔΕ ΑΝΑΠΑΥΟΝΤΑΙ

Όσοι αναπαύονται εδώ προέρχονταν από χώρες της τότε Βρετανικής Κοινοπολιτείας: Ηνωμένο Βασίλειο (862), Αυστραλία (197), Νέα Ζηλανδία (446), Καναδά (5) , Ν. Αφρική (9), Ινδία (1), κά. Οι μισοί σχεδόν δεν έχουν αναγνωριστεί, γι αυτό στο μνήμα τους αναγράφεται η φράση του ποιητή Rudyard Kipling «Known Unto God», δηλαδή «Γνωστός στον Θεό».

Στο μνήμα 15 C κείτεται ο Dudley Pekins, ο γενναίος Νεοζηλανδός μαχητής που έχασε τη ζωή του κοντά στους Λάκκους και η ιστορία του αναφέρεται στον "Κρητικό Δρομέα " του Γ. Ψυχουντάκη.

Στο (10 E), ο σπουδαίος αρχαιολόγος J. D. S. Pendlebury, ο οποίος υπήρξε έφορος του Αρχαιολογικού Μουσείου Ηρακλείου και συνέχισε τις ανασκαφές που ξεκίνησε ο Άρθουρ Έβανς στην Κρήτη. Υπηρέτησε στον Βρετανικό στρατό όταν ξέσπασε ο πόλεμος και στη συνέχεια επέστρεψε στην Κρήτη για να οργανώσει την αντίσταση. Το 1941 οι Γερμανοί τον έστειλαν στο απόσπασμα, ενώ εργάζονταν για την Βρετανική κατασκοπία.

Αισθανθήκαμε μεγάλη ευγνωμοσύνη γι αυτούς τους νέους στην πλειοψηφία τους ανθρώπους που ήρθαν από την άκρη της γης για να υπερασπιστούν την πατρίδα μας και την ειρήνη με την ίδια τους τη ζωή. Γι’ αυτόν τον λόγο καταθέσαμε ένα στεφάνι στον Σταυρό της Θυσίας, το χαρακτηριστικό πολεμικό μνημείο των Αγγλόφωνων χωρών, o οποίος βρίσκεται στο κέντρο του κοιμητηρίου.

Το δικό μας στεφάνι ήταν δάφνινο, σύμφωνα με το ελληνικό τυπικό, ενώ το αντίστοιχο των Αγγλόφωνων χωρών αποτελείται από παπαρούνες. Αυτές τις παπαρούνες τις φορούν και στο πέτο όταν πραγματοποιούν τελετές μνήμης. Προς τιμήν των πεσόντων τις φορέσαμε και εμείς όταν καταθέσαμε το στεφάνι μας και κρατήσαμε ενός λεπτού σιγή στη μνήμη τους,.

ΤΕΛΕΤΕΣ ΜΝΗΜΗΣ

Οι παπαρούνες (poppies) αποτελούν για τις Αγγλόφωνες χώρες σύμβολο μνήμης. Η μεγαλύτερη ετήσια τελετή πραγματοποιείται στις χώρες αυτές στις 11.00, της 11^ης μέρας, του 11^ου μήνα και σηματοδοτεί την ημέρα και την ώρα λήξης του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και υπογραφής εκεχειρίας, στις 11 το πρωί της 11^ης Νοεμβρίου 1918. Αποκαλείται «Ημέρα Μνήμης» και την ημέρα αυτή τιμούνται οι πεσόντες αλλά και οι βετεράνοι όλων των πολέμων. Και μια λεπτομέρεια: Οι (τεχνητές) παπαρούνες έχουν ένα πράσινο φύλλο στη θέση που τα ρολόγια δείχνουν 11, ακριβώς για να συμβολίζουν την ημέρα αυτή.

Κάθε χρόνο, στον χώρο του δικού μας Συμμαχικού Νεκροταφείου πραγματοποιούνται δυο τελετές μνήμης: Τον Νοέμβριο (Ημέρα Μνήμης) και η ετήσια επέτειος της Μάχης της Κρήτης, τον Μάιο. Και στις δυο τελετές πραγματοποιείται επιμνημόσυνη δέηση και παρευρίσκονται ξένοι επίσημοι, εκπρόσωποι των Ελληνικών Αρχών και πολλοί Αγγλόφωνοι επισκέπτες ή μόνιμοι κάτοικοι Χανίων. Στο μνημείο κατατίθενται στεφάνια από παπαρούνες αλλά και από φύλλα δάφνης.

Πολλοί επισκέπτες φθάνουν εδώ από διάφορες χώρες, κυρίως Αγγλόφωνες, σε όλη την διάρκεια του έτους Την ώρα της δικής μας επίσκεψης, αν και ήταν νωρίς το πρωί, συναντήσαμε αρκετούς επισκέπτες που ακούσαμε να μιλούν Αγγλικά, Γαλλικά και Γερμανικά.

ΑΝΤΙ ΕΠΙΛΟΓΟΥ

Ήταν μια πολύ χρήσιμη εκπαιδευτική επίσκεψη που μας άρεσε πολύ. Δεν γνωρίζαμε ότι αυτός ο όμορφος χώρος, τόσο σημαντικός για την τοπική ιστορία, ήταν τόσο κοντά μας. Μάθαμε πολλά που δεν γνωρίζαμε, αλλά και το σχετικό Αγγλικό λεξιλόγιο, το οποίο μας βοήθησε στην μικρή γραπτή εργασία που πραγματοποιήσαμε επί τόπου.

Θα θέλαμε να επισκεφθούμε και με άλλη ευκαιρία αυτόν τον χώρο, που με την ηρεμία και τη γαλήνη του μας υπενθυμίζει πόσο σημαντική έννοια είναι η ειρήνη.

Ευχαριστούμε τον διευθυντή του σχολείου μας κύριο Απόστολο Παπαγιάννη για την διάθεση μεταφορικού μέσου με έξοδα του σχολείου αλλά και την παρουσία του.

Οι μαθητές του Β3 του 4^ου Γυμνασίου Χανίων και η καθηγήτρια Αγγλικών Χρύσα Κοντοχρήστου.

ΜΙΑ ΣΤΑΣΗ ΕΔΩ, ΜΙΑ ΣΤΑΣΗ ΕΚΕΙ

 ΣΤ' ΑΝΤΑΡΤΙΚΑ ΛΗΜΕΡΙΑ ... 

«Μετά τις 17 Απριλίου του σαραντατρία, που έφυγαν και οι τελευταίοι Άγγλοι στρατιώτες που ‘χαν παραμείνει μετά τη Μάχη της Κρήτης, ύστερα από διάφορες συναντήσεις και συνεδριάσεις, αποφασίζομε τον ένοπλο αγώνα και στις 24 Ιουλίου του ίδιου έτους έρχεται η πρώτη αποστολή όπλων μέσω θαλάσσης και συγκεκριμένα στην τοποθεσία Καλόγερο. Εκεί υπάρχει μια σπηλιά που η κύρια είσοδός της επικοινωνεί με τη θάλασσα και πενήντα μέτρα απόσταση από την είσοδο, στην ξηρά, άλλη, μικρή είσοδος που επικοινωνεί, κατεβαίνοντας με κάποια δυσκολία στο βάθος της σπηλιάς». Απ’ το δεύτερο κεφάλαιο (“Το βάπτισμα πυρός”, ο τίτλος του) του βιβλίου του Αντώνη Κ. Σανουδάκη – Σανούδου “Αντάρτικα Λημέρια – Αντώνης Ι. Πατεράκης, οπλαρχηγός Σελίνου”, που κυκλοφορήθηκε πρόσφατα από τις εκδόσεις “Ταξιδευτής”.

Με αφορμή την τελευταία επέτειο της 28ης Οκτωβρίου 1940 η αναφορά στις θύμησες του Σελινιώτη Αρχηγού της Εθνικής Αντίστασης, για το τότε στο Μέτωπο της Αλβανίας, όπως τις βρήκα καταγεγραμμένες στο βιβλίο “Ανεξάρτητοι αντάρτες – Αφήγηση καπετάν Βασίλη Πατεράκη Αρχηγού της Αντίστασης Σελίνου”, στις “Στάσεις” της 26ης Οκτωβρίου 2021. Στον απόηχο των πολλών φετινών εκδηλώσεων για την Επέτειο της Μάχης της Κρήτης οι σημερινές “Στάσεις”. Να ‘ναι καλά ο Αντώνης Σανουδάκης που μου έστειλε κι αυτό το βιβλίο του, το 35ο(!) της σειράς “Απομνημονεύματα Αγωνιστών Εθνικής Αντίστασης – Μαρτυρίες” – “Καπετάν Μπαντουβά: Απομνημονεύματα” (εκδ. “Κνωσσός”, 1979), το πρώτο.

«Με το νέο, λοιπόν, βιβλίο “Αντάρτικα Λημέρια”, έχουμε ζωντανά τη δράση της ομάδας Πατεράκη και των συνεργατών τους στις Σελινιώτικες Μαδάρες. Τον τρόπο ζωής, τη συνεργασία με τους Συμμάχους Άγγλους. Τις μάχες στο Κουστογέρακο και της Αχλάδας, αλλά και την προσωπική δράση του Αντώνη Πατεράκη στη Μέση Ανατολή, ως κομάντος αλεξιπτωτιστής, στην καταστολή του κινήματος της 1ης Ταξιαρχίας, τον Απρίλη 1944, την επιστροφή του και τις μάχες που συμμετείχε. Είναι, λοιπόν, και εκείνος, όπως και τα άλλα αδέλφια του, ένα υπόδειγμα αγωνιστή». Τα που γράφει, μεταξύ των άλλων, στην εισαγωγή του περί ου ο λόγος βιβλίου ο Αντώνης Σανουδάκης. Ενός βιβλίου που θυμίζει σε πολλές περιπτώσεις Μακρυγιάννη…

Επιμένει ν’ αποφανίζει με το όλο συγγραφικό έργο του την Κρήτη του Νίκου Καζαντζάκη και του Παντελή Πρεβελάκη, ο και επίκουρος καθηγητής στην Α.Ε.Α. Κρήτης, και ως δημοσιογράφος και ως ποιητής και ως ιστορικός ερευνητής, ο Αντώνης Σανούδος. Μια ζωή στα λημέρια της συγγραφής ο φίλος μου. Στ’ Αντάρτικα λημέρια της συγγραφής… «Έχει εκδώσει έντεκα ποιητικές συλλογές, τρεις σειρές διηγημάτων, τριάντα μαρτυρίες αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης, μελέτες για την ιστορία και λογοτεχνία. Τιμήθηκε το 1993 με το λογοτεχνικό βραβείο του Δήμου Ηρακλείου “Ν. Καζαντζάκης”, την Ένωση Συντακτών και Δημοσιογράφων Ελλάδος και με πρόταση του Π. Πρεβελάκη, τιμήθηκε από την Ακαδημία Αθηνών». Τα που διαβάζω, μεταξύ των άλλων, στο “φτερό” των “Αντάρτικων Λημεριών”. Έρρωσο, φίλε! Για να θυμηθώ τον χαιρετισμό του αξέχαστου Χαράλαμπου Μπουρνάζου…

Και… στα πεταχτά

ΓΑΛΑΖΙΕΣ ΣΗΜΑΙΕΣ - ΔΥΟ ΝΕΑ ΒΙΒΛΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΓΥΡΩ ΜΟΥΝΤΑΚΗ

Για τις βραβευμένες με γαλάζια σημαία ελληνικές ακτές, και ιδιαίτερα τις χανιώτικες, ο λόγος στις σημερινές μαντινάδες της Νεκταρίας Θεοδωρογλάκη. «Οι βραβευμένες οι ακτές τη χώρα μας στολίζουν,/ δεύτερη θέση διεθνώς άξια την κερδίζουν», μας λέει στην πρώτη. «Και στα Χανιά μας δώσανε πολλές σημαίες πάλι/ Φαλάσαρνα, Χρυσή Ακτή, Μαράθι, Μαϊστράλι», μας λέει στη δεύτερη. Για να καταλήξει στην τρίτη, «Υπέροχος ο τόπος μας χωρίς αμφιβολία/ παραμυθένια ομορφιά σε κάθε παραλία». Το Καλάμι πάντως εμένα στον νου μου. Κι ας μην ήταν ποτέ υποψήφιο για γαλάζια σημαία.

Στα υπόψη για τον Παιδότοπο… Για τα δυο νέα βιβλία της γνωστής ανά το πανελλήνιο αγαπημένης Χανιώτισσας συγγραφέως Αργυρώς Μουντάκη, που παρουσιάζονται “διαδραστικά” μεθαύριο Κυριακή 29 Μαΐου (7 μ.μ.) στο Πνευματικό Κέντρο Χανίων, ο λόγος. Για το “Ο Ανδροκλής και το λιοντάρι”, ένα παραμύθι βασισμένο σε ρωμαϊκό θρύλο και “Το μονοπάτι του γίγαντα” που βασίζεται σ’ έναν ιρλανδικό θρύλο. Και τα δυο απ’ τις εκδόσεις “Διάπλαση”, σε εικονογράφηση Νέστορα Ξουρή…

Χανιώτικα νέα (Παρασκευή, 27.5.2022) 

ΞΕΣΤΕΡΙΑ

 Η ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΦΟΥΡΝΑΡΑΚΗ* ΣΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ "ΞΕΣΤΕΡΙΑΣ" (ΧΑΝΙΑ) **

Προσεγγίζοντας την “Ξεστεριά” του Βαγγέλη Κακατσάκη - Μορφολογικοί και ιδεολογικοί άξονες 

Ο Βαγγέλης Κακατσάκης στα διηγήματά του που παρουσιάζουμε απόψε, ανασυνθέτει με την τέχνη του λόγου μια ηρωική εποχή, τα χρόνια λίγο πριν από το ξέσπασμα της Επανάστασης του 1821 στην Κρήτη. Η διασταύρωση αυτή της λογοτεχνίας με την ιστορία φέρει τον εύστοχο τίτλο “Πότες θα κάμει ξεστεριά” για να υποδηλώσει τον πόθο των υπόδουλων Κρητικών, οι οποίοι προσδοκούσαν την άνοιξη για να πάρουν τα άρματά τους και να κατακτήσουν την Ελευθερία.

Ο συγγραφέας μετασχηματίζει λογοτεχνικά τις διηγήσεις τις οποίες του έλεγε η γιαγιά του, η Στυλιανίτσα, όταν ήταν μικρός, αλλά και άλλες διηγήσεις αντλημένες από το ταμείο της προφορικής παράδοσης. Στα διηγήματά του εκτός από το λόγο, τη φωνή της γιαγιάς του, ακούμε και τις φωνές επιφανών και αφανών ηρώων του Γένους μας, του Γιώργιακα, του παπά Μανώλη, της Μαριγώς, του Κουρμούλη, του Χάλη, του Θοδωρομανόλη και άλλων.

Οι φωνές των προγόνων λοιπόν φτάνουν σε μας με διαμεσολαβητή τον ποιητή Βαγγέλη Κακατσάκη δείχνοντας με αυτόν τον τρόπο και τη συνέχεια της πολιτισμικής μας κληρονομιάς. Η φωνή των προγόνων μας δεν υπόκειται στη φθορά των υλικών πραγμάτων, εφόσον βρεθεί ένας καλός τεχνίτης του λόγου, όπως ο Βαγγέλης, ο οποίος ανασταίνει το παρελθόν, ανακαλεί και απαθανατίζει τους απόντες. Οι διηγήσεις του συνδέουν με ένα αόρατο νήμα το παρελθόν με το παρόν και το μέλλον. “Είναι παιδιά πολλών ανθρώπων τα λόγια μας” έλεγε ο Γιώργος Σεφέρης. Μέσα σε αυτά υπάρχει το αόρατο αποτύπωμα των που παίρνουν μορφή και υπόσταση ρουφώντας μελάνι από τη γραφίδα του συγγραφέα. “'Όπως τα πεύκα / κρατούνε τη μορφή tων ανθρώπων του παρελθόντος, επωνύμων και ανωνύμων. Λόγια, επιφωνήματα, φωνές, συναισθήματα σκέψεις των τεθνεώτ του αγέρα / ενώ ο αγέρας έφυγε δεν είναι εκεί / το ίδιο και τα λόγια / φυλάγουν τη μορφή του ανθρώπου / κι ο άνθρωπος έφυγε, δεν είναι εκεί”. Έτσι μπορούμε να κατανοήσουμε πώς είναι δυνατόν να συνυπάρχει ο ιστορικός με το παρόντα και το μέλλοντα χρόνο, καθώς είπε ο Έλιοτ: “Ο παρών χρόνος και ο παρελθών χρόνος / είναι ίσως και οι δύο παρόντες στο μέλλοντα χρόνο/ και ο μέλλων χρόνος περιέχεται στον παρελθόντα χρόνο”.

Ο Βαγγέλης Κακατσάκης βρίσκεται και σε διαρκή συνομιλία όχι μόνο με τους κρητικούς ήρωες, αλλά με τους Κρήτες διηγηματογράφους, τον Κονδυλάκη, τον Δαμβέργη, την Αρτεμισία Χαριτάκη, αλλά και τις επικότερες συνθέσεις των Πρεβελάκη και Καζαντζάκη. Εντοπίζονται επίσης στα διηγήματά του συνηχήσεις από το δημοτικό κρητικό τραγούδι “του Άι- Γιώργη”, τη ρίμα του Θοδωρομανώλη, την “Κρητικοπούλα”, το ριζίτικο του Στέφανου Χάλη.

Αν η Ιστορία καταγράφει και ερμηνεύσει τα γεγονότα, ο ποιητής Βαγγέλης Κακατσάκης μεταγράφει ποιητικά την Ιστορία φέρνοντας στο φως τους μυστικούς μηχανισμούς της, τις αξίες και κυρίως τις σκέψεις και τα συναισθήματα των ανθρώπων. Όλα αυτά τα μεταγράφει με διαύγεια, λιτότητα και ευαισθησία, πετυχαίνοντας παράλληλα να δημιουργήσει την περιπόθητη ενότητα μορφής και περιεχομένου. Οι ιστορίες του δουλεμένες αριστοτεχνικά στο κρητικό ιδίωμα, στο λόγο που μιλούσαν οι ήρωες εκείνων των χρόνων, δένουν αρμονικά τη μορφή του λόγου με το περιεχόμενο.

Ως προς τους ήρωες των διηγημάτων του παρατηρούμε ότι αυτοί ζουν στα κρητικά χωριά σε απόλυτη αρμονία με τη Φύση. Η Φύση συμμερίζεται τα πάθη, τις αγωνίες, τις χαρές τους. Έτσι ο ήλιος στο διήγημα “Η καμπάνα” αντανακλά τα συναισθήματα των καταπιεσμένων χριστιανών και γίνεται βερεμιάρης και κακομοίρης. “Απ' την αυγή όλα έδειξαν πως στραβά κι ανάποδα θα πήγαινε η μέρα του. Και δεν ήταν μόνο τα σύννεφα που του χάλασαν τα σχέδια, λαμπριάτικα”, αναφέρει ο συγγραφέας. Συχνά επίσης το δεύτερο μέρος των παρομοιώσεων είναι παρμένο από τη Φύση, όπως ακριβώς και στο δημοτικό τραγούδι.

Οι ήρωές του, οι χριστιανοί της Κρήτης, είναι μορφές ενάρετες, καρτερικές, γενναίες που έχουν θεμελιώσει στην ύπαρξή τους στην πίστη τους στο Χριστό. Η πίστη τους αυτή διατηρούσε στα χρόνια εκείνα αναλλοίωτη και την εθνική τους ταυτότητα και κρατούσε άσβηστο τον πόθο για την ελευθερία. Στο αξιακό τους σύστημα υπήρχαν οι έννοιες της γενναιοψυχίας, του δίκιου, της ελευθερίας, της αλληλεγγύης, της αυτοθυσίας για χάρη της πατρίδας.

Στα διηγήματα παρακολουθούμε τον αγώνα αυτών των ανθρώπων για τη διαφύλαξη της πίστης και της εθνικής τους ταυτότητας. Η Ορθοδοξία ήταν το πνευματικό κεφάλαιο που κράτησε ζωντανή και την εθνική τους συνείδηση. Γιατί έχει πια αποδειχθεί ότι αυτό που που διαφοροποιούσε τους Έλληνες από τους Τούρκους δεν ήταν η γλώσσα ή η φυλετική καταγωγή, αλλά η θρησκευτική πίστη. Όσοι Κρητικοί τούρκευαν, γίνονταν δηλαδή μουσουλμάνοι, απεκδύονταν την ελληνική ταυτότητα και χάνονταν οριστικά από τον Ελληνισμό. Προσφυώς ο συγγραφέας αναδεικνύει αυτό το θέμα στο διήγημα “Η Καμπάνα”. Σε αυτό εξιστορείται η αποτυχημένη προσπάθεια του Χασάν μπέη, σε κάποιο χωρίο του Αποκόρωνα, να κάμει τους χριστιανούς να αρνηθούν τον Χριστό και να μην πιστεύουν στο θαύμα της Ανάστασης. Η καμπάνα της Ανάστασης τελικά θα ηχήσει, θα μεταφέρει στους απελπισμένους χωρικούς το χαρμόσυνο μήνυμα και θα στερεώσει την πίστη τους.

Η χήρα Μαριγώ, στο διήγημα το “Τέλος”, αρνείται να δώσει το μοναχογιό της στο παιδομάζωμα. Αν γινόταν αυτό ο γιος της θα έχανε την εθνική του ταυτότητα. Για να μη πέσει στα χέρια των Τούρκων, της περνά από το μυαλό η σκέψη να τον σκοτώσει με τα ίδια της τα χέρια. Η ανάβαση της μάνας στο λόφο του Άι Λια για να παραδώσει το γιο της στον καλόγερο Ιωακείμ και να τον σώσει από τον πνευματικό θάνατο, έχει αναλογίες με τη δοκιμασία του Αβράαμ. Η μάνα αποχωρίζεται το παιδί της, παραδίδοντάς το στον επαναστάτη καλόγερο και με το θάνατό της, σώζει τη ζωή και διατηρεί την ελπίδα της ανάστασης της Κρήτης.

Στο διήγημα “Ζωή και Θάνατος” συναντάμε και πάλι μια παραλλαγή του ίδιου θεματικού μοτίβου. Με το αντιθετικό σχήμα προβάλλεται από τη μια η απρεπής συμπεριφορά του Φραγκάρχοντα Εμίν Αγά Βέργερη, που πρόδωσε την πίστη του και τους συμπατριώτες του, και από την άλλη η γενναιότητα, η αλληλεγγύη και η ακλόνητη πίστη του λυράρη Θοδωρομανώλη από τα Μαραγκιανά Σελίνου (ήταν πρόγονος του Μίκη Θεοδωράκη). Ο Θοδωρομανώλης, σαν άλλος άι Γιώργης, σκοτώνει τους ξεδιάντροπους Τούρκους γερλήδες που ατίμαζαν τις χριστιανές.

Η Μαρία Δασκαλογιάννη στο διήγημα το Χρέος δεν αλλαξοπίστησε. Παρ' όλα αυτά βασανιζόταν από τις τύψεις, γιατί παράκουσε τον πατέρα της και παντρεύτηκε έναν μουσουλμάνο αξιωματούχο. Έτσι μετά τον θάνατο του συζύγου και των παιδιών της έκανε το χρέος της και εξαγόρασε το αμάρτημά της. Με το ξέσπασμα της Επανάστασης άφησε την Κωνσταντινούπολη, όπου ζούσε πολυτελώς, μετέβη με πλοίο στις Κυκλάδες για να μονάσει και διέθεσε την περιουσία της στον Αγώνα της Κρήτης.

Έντονα επίσης αναδεικνύεται το θέμα της σύζευξης της θρησκευτικής με της εθνικής ταυτότητας στο διήγημα “Ανάσταση”. Ο κρυπτοχριστιανός Χουσεϊν (στα κρυφά Μιχαήλ) Κουρμούλης, ένας άνθρωπος με μικτή ταυτότητα, φανερώνει τη νύχτα της Ανάστασης, στο ναό των Αγίων Αναργύρων, την αληθινή πίστη και ταυτότητα του. Μεταλαμβάνει το σώμα και το αίμα του Χριστού και προσχωρεί στην Επανάσταση.

Ως προς τις μορφές των κληρικών στα διηγήματα του Βαγγέλη Κακατσάκη έχουμε να παρατηρήσουμε ότι είναι πρωτοπόροι, γενναίοι και επαναστάτες. Ο παπά Μανόλης, μια αγία μορφή, σώζει τους πιστούς από τις προσβολές των αντίχριστων μουσουλμάνων. Ο καλόγερος Ιωακείμ γίνεται κήρυκας των επαναστατικών ιδεών. Ο επίσκοπος Κυδωνίας Καλλίνικος θρηνεί για τα πάθη της Κρήτης και συμμετέχει στο σχεδιασμό της επανάστασης.

Θα πρέπει να επισημανθεί ότι η Ελληνική Επανάσταση αξιοποίησε τις ιδέες του Διαφωτισμού και της Γαλλικής Επανάστασης, αλλά δεν αποδέχτηκε ποτέ την αθεΐα και τον αντικληρικαλισμό των Γάλλων ριζοσπαστών. Πνευματικό στήριγμά της ήταν η Ορθοδοξία. Οι ανερχόμενοι κοινωνικά και οικονομικά Έλληνες (έμποροι και καραβοκύρηδες) και οι αστοί των εύρωστων Ελληνικών παροικιών δεν ήρθαν σε σύγκρουση, αλλά συνεργάστηκαν με τους κληρικούς. Κατά τη Γαλλική Επανάσταση όμως οι κληρικοί δεν ασπάστηκαν τις επαναστατικές ιδέες. Γι' αυτό και όταν εδραιώθηκε η Γαλλική Επανάσταση η Καθολική Εκκλησία διώχθηκε απηνώς.

Ο Κολοκοτρώνης επισημαίνει στα απομνημονεύματά του: “'Όταν πήραμε τ' άρματα είπαμε πρώτα υπέρ πίστεως και ύστερα υπέρ πατρίδος”. Αλλά και αυτή η ύπαρξη και η οργάνωση του νέου κράτους που δημιουργήθηκε με την επανάσταση αφιερώθηκε από τους Έλληνες στην πρόνοια του Θεού, γι' αυτό και όλα τα ελληνικά συντάγματα από την επανάσταση έως και σήμερα αρχίζουν με την επίκληση στον Τριαδικό Θεό.

Ο δεύτερος ιδεολογικός άξονας που συνέχει τα διηγήματα του Βαγγέλη Κακατσάκη είναι ο συσχετισμός του θεολογικού μηνύματος της Ανάστασης με την Επανάσταση. Η Ανάσταση του Χριστού, η απαρχή της λύτρωσης του ανθρώπινου γένους από τα δεσμά του θανάτου αποκτά δηλαδή και μια άλλη διάσταση, ένα καθαρά επαναστατικό περιεχόμενο στην παρούσα ζωή, αναφέρεται στην απελευθέρωση από τα δεσμά του καταπιεστικού καθεστώτος του Σουλτάνου και κάθε ανελεύθερου καθεστώτος. Η Ανάσταση του Χριστού ήταν αυτή που έδινε κουράγιο και ελπίδα στον κρητικό ραγιά και τον ωθούσε σε εξέγερση. Έτσι ο Γιώργιακας νιώθει τη δύναμη και τη σιγουριά που εκπέμπει ο αναστάσιμος χαιρετισμός και τον δέχεται “όπως ο διψασμένος πεζοπόρος το παγωμένο νερό της βρυσομάνας”. Ο καλόγερος Ιωακείμ περνούσε το μήνυμα της επανάστασης χαιρετώντας όλο τον χρόνο τους Κρητικούς με το 'Χριστός ανέστη'. Και το 1821, μετά την Ανάσταση, οι καπεταναίοι της Κρήτης συγκεντρώθηκαν στα Σφακιά και αποφάσισαν την επανάσταση και την ανάσταση της Κρήτης. Η Κρήτη ανέστη ξαναφώναξε ο Κουρμούλης” σε αυτή τη σύναξη (σ. 81). Αυτή η πεποίθηση των σκλαβωμένων Κρητικών επαναλαμβάνεται και δια στόματος του επισκόπου Καλλίνικου Σαρπάκη: “- Χριστός ανέστη, αδελφοί μου! Η Κρήτη ανέστη, είπε με φωνή πνιγμένη στο κλάμα ο Δεσπότης [...]. (σ.110).

Ο Βαγγέλης Κακατσάκης ζώντας στο μεταίχμιο ανάμεσα στο ιστορικό και τον μέλλοντα χρόνο μεταφέρει με τις διηγήσεις του στις μελλούμενες γενιές το ήθος και τις αξίες των παλαιών Κρητικών. Και ακούγεται ο λόγος του σαν το εθνεγερτήριο σάλπισμα του Στέφανου Χάλη, όταν τραγουδούσε το ριζίτικο “πότες θα κάμει ξεσπεριά”, με “φωνή ζεστή σαν το Λυβικό, τυραννισμένη σαν τη Κρήτη και πανωραία σαν τη Λευτεριά”. Λόγος καλλίφωνος, εγερτήριος και υπομνηστικός σαν την καμπάνα της Ανάστασης για να μη χάσουμε την πίστη, τη γλώσσα και την ταυτότητά μας, για να κάμουμε το Χρέος μας και να υπερασπιστούμε την θεόδοτη ελευθερία μας.

*Αρχειονόμος Ιστορικού Αρχείου Κρήτης , Διδάκτωρ Φιλολογίας 

** Πολιτιστικό Κέντρο Ι.Μ. Κυδωνίας και Αποκορώνου

(ΚΑΙ ΑΠΟ ΕΔΩ ΤΟ "ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ" ΜΟΥ, ΥΠΟΧΡΕΟΣ ΣΤΗΝ ΑΓΑΠΗ ΣΟΥ, ΚΑΛΕ ΜΟΥ ΦΙΛΕ! )

ΕΥΘΥΒΟΛΑ ΚΑΙ ΜΗ

ΕΜΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ...  ΟΛΙΣΤΙΚΟ ΚΙΝΗΣΑΜΕ ΚΙ ΑΛΛΟΥ Η ΖΩΗ ΜΑΣ ΠΑΕΙ

Γράφει ο Νεκτάριος Ευ. Κακατσάκης

Καλή η φιλοσοφία αλλά εκεί έξω ο κόσμος είναι και κάπως αλλιώς, κυρίως αλλιώς· ενεργειακή κρίση, ανεργία, ακρίβεια, άγχος για το… αδιευκρίνιστο μέλλον!

Έχω συζητήσει με πολλούς νέους, απ’ εκείνους που δεν έχουν τον… τρόπο να φύγουν για σπουδές ή ψάχνουν τρόπους να καταφέρουν το όνειρό τους και να σπουδάσουν μην έχοντας την υποστήριξη των γονιών τους, ακριβώς επειδή οι γονείς τους χρειάζονται οι ίδιοι υποστήριξη από ένα κράτος δικαίου, ειδικά τα τελευταία χρόνια των απανωτών κρίσεων!
Μιλώ για εκείνους που δεν μπορούν να ζήσουν την… ολιστική ζωή, γιατί οι προτεραιότητές τους -δυστυχώς(!!) είναι το νοίκι που “τρέχει”, το νερό, τα κοινόχρηστα, το ρεύμα!
Βλέπεις ο μισθός απλά δεν φτάνει πολλές φορές ούτε και για τα αναγκαία πάνω στο τραπέζι!
Όχι, με όλες τις παραπάνω διευκρινίσεις δεν επιχειρώ καμία μομφή κατά του πρωθυπουργού· εκείνος απευθυνόταν σε ένα άλλο κοινό κατά πολύ διαφορετικό από αυτό για το οποίο μιλώ εδώ!
Απευθυνόταν -τουλάχιστον εύχομαι να το γνωρίζει αυτό- σε ένα κοινό που… ενδεχομένως θα μπορούσε να κατανοήσει τα λόγια και την όλη φιλοσοφία της ολιστικής ζωής την οποία ποιος δεν θα ήθελε!
Θα ήταν υπέροχος ένας τέτοιος κόσμος, ωστόσο ένας τέτοιος κόσμος είναι μία ουτοπία· ας είμαστε ρεαλιστές!
Γνωρίζω αρκετούς οι οποίοι δεν πρόκειται ποτέ να… πληροφορηθούν τη συγκεκριμένη δήλωση! Δεν πρόκειται ποτέ να πληκτρολογήσουν την άποψή τους για το θέμα…
Κουρασμένοι και αγχωμένοι θα συνεχίζουν -κι όσο βαστούν τα πόδια τους- να δουλεύουν, όχι βέβαια να εργάζονται (ευτυχώς υπάρχουν κι αυτοί), για να βγουν οι… υποχρεώσεις και τα “πανωπρούκια” που λόγω της κατάστασης όλο και μεγαλώνουν! Πού καιρός για τρολάρισμα ή σκέψη ή το όποιο “φιλοσοφείν”!
Θα ’ταν ωστόσο ωραίο κάποια στιγμή να μπορούσαν να το φιλοσοφούσαν κι εκείνοι!
Ο κ. Μητσοτάκης δεν απευθυνόταν σε όλους αυτούς τους νέους που αναφέρω και πιο πάνω!
Απευθυνόμενος σε ένα άλλο ακροατήριο, μίλησε περί της “ολιστικής θεώρησης”!
Έχω δε την αίσθηση ότι και στο παρελθόν αλλά και σήμερα οι πολιτικοί ανάλογα τις περιστάσεις αλλά και το ακροατήριο στο οποίο απευθύνονται, ορίζουν τα που θα πουν!
Ή μήπως κάποιος έχει την αίσθηση ότι δεν είναι έτσι;

https://www.haniotika-nea.gr/emeis-gia-to-olistiko-kinisame-ki-alloy-i-zoi-mas-paei/

ΜΙΑ ΣΤΑΣΗ ΕΔΩ, ΜΙΑ ΣΤΑΣΗ ΕΚΕΙ

 "ΕΡΩΤΗΞΑ ΣΕ, ΚΡΗΤΗ ΜΟΥ" 

«Ερώτηξά σε, Κρήτη μου, πού να χτυπά η καρδιά σου/ και μ’ έβγαλες στον Γκίγκιλο να δω την ομορφιά σου./ Ποια μαδαρίτικη κορφή να βρω να κάμω σπίτι/ από τα Όρη τω Χανιώ, να τη θωρώ την Κρήτη». Το τραγούδι “Ερώτηξα σε Κρήτη μου” του Γιώργου Βογιατζή και του Παντελή Κρασαδάκη απ’ το CD “Με ψυχή” (Μουσική Γ. Βογιατζής – Στίχοι Σπ. Πανηγυράκης)

«Ζιμπούλι ζιμπουλάκι μου, καταμπλαβοζιμπούλι/ αφουκραστείτε να σας πως λυπητερό τραγούδι./ Τραγούδι να το μάθετε, τραγούδι να το λέτε/ κι όσοι και να ’στε Χριστιανοί να κάθεστε να κλαίτε. Για τον Μανόλη θα σας πω τον Θοδωρομανόλη/ που σκότωσε τον Βέργερη μέσα στ’ Απανοχώρι./ Σα θέτε για να μάθετε τσι πράξεις του Βεργέρη/ ήτονε σκύλος και φονιάς, αλλού δεν είχε ταίρι./ Μέρα και νύχτα τσοι Ρωμιούς ούλους εζύγωνέ τζοι, μα έπιανε και τσι Χριστιανές και ξεμασκάρωνε τζι./ Κι αν ήθελε να δει ποθές κιανένα αντρειωμένο/ έπιανε κι έσφαζε τονε, άδικα τον καημένο». Οι πρώτοι στίχοι από το Τραγούδι (ρίμα) του Θοδωρομανόλη.

«Πότες θα κάμει ξεστεριά, πότες θα φλεβαρίσει/ να πάρω το ντουφέκι μου, την όμορφη πατρώνα/ να κατεβώ στον Ομαλό στη στράτα τω Μουσούρω/ να κάμω μάνες δίχως γιους, γυναίκες δίχως άντρες/ να κάμω και μωρά παιδιά να κλαιν δίχως μανάδες/ Πότες θα κάμει ξεστεριά». Οι πρώτοι στίχοι απ’ το πιο γνωστό ριζίτικο τραγούδι.

«Παιδιά κι είντα ‘ν’ η ταραχή στσι μπάντες τση Μαλάξας;/ Η Κρήτη κάνει πόλεμο, τη λευτεριά τζη θέλει/ και σέρνει στ’ αντρειωμένους τζη/ τ’ άξια τζη παληκάρια/ εκειά ‘ν’ κι ο καπετάν Θεοκλής με τσ’ Αποκορωνιώτες/ με τη σημαία του μπροστά “Χωρίον Νίππος” γράφει./ Σαν αετός πετά ψηλά που ‘χει χρυσές φτερούγες,/ την Κρήτη θέλει λεύτερη». Το νεοριζίτικο του γράφοντος για τον οπλαρχηγό των τελευταίων κρητικών επαναστάσεων Θεοκλή Νικ. Κακάτση (Κακατσάκη).

Τα τέσσερα τραγούδια με τα οποία ο και μαθητής μου, αγαπητός σε όλους Κρητικός λυράρης Γιώργος Βογιατζής, έχοντας δίπλα του τον λαγουτιέρη Διαμαντή Κοσινδεκάκη, διάνθισε το πρόγραμμα της παρουσίασης τού βιβλίου μου “Πότες θα κάμει ξεστεριά” (έκδοση “Χανιώτικα νέα” και Μουσείο Τυπογραφίας) που έγινε το Σάββατο 14 Μαΐου στο Πολιτιστικό Κέντρο της Μητρόπολης Κυδωνίας και Αποκορώνου. Και βέβαια τον ευχαρίστησα στην αντιφώνηση μου, μαζί με όλους τους άλλους συντελεστές της εκδήλωσης. Ωστόσο επανέρχομαι σήμερα για να ξαναγράψω τη μαντινάδα, όπως την τραγούδησε ο Γιώργος, αλλάζοντας ύστερα από πρόταση μου, δυο λέξεις: «Ερώτηξα σε, Κρήτη μου, πού να χτυπά η καρδιάς σου/ και μ’ έβγαλες στον Ομαλό (και όχι Γκίγκιλο)/ να δω τη λεβεντιά σου (και όχι ομορφιά σου)». Πάντα άξιος να τραγουδείς, όπως τραγουδείς, για την Κρήτη και να υμνείς με τη λύρα σου και τη φωνή σου, την ομορφιά της και τη λεβεντιά της, καλέ μου μαθητή.

ΚΑΙ TA TΡΑΓΟΥΔΙΑ 

https://www.facebook.com/kakatsakes/posts/10221238389445475

Και… στα πεταχτά

 ΟΙ ΜΑΗΔΕΣ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ - ΥΦΑΙΝΟΝΤΑΣ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ 

«Τη Λευτεριά ρωτήσανε, για την καταγωγή της./ Και είπε υπερήφανη: “Είμαι παιδί τση Κρήτης”// Οι Κρητικοί πολέμησαν για την ελευθέρια/ με θάρρος κι αυταπάρνηση γράψανε ιστορία.// Το λάβαρο της λευτεριάς σηκώσανε στην Κρήτη/ και δίδαξαν την λεβεντιά σε όλον τον πλανήτη». Για τους Μάηδες της Κρήτης οι τρεις σημερινές μαντινάδες της Νεκταρίας Θεοδωρογλάκη. Για τον Μάη του 1453, που οι Κρητικοί ήταν οι τελευταίοι υπερασπιστές της Κωνσταντινούπολης. Για τον Μάη του 1821, όταν κήρυξαν στην Παναγία τη Θυμιανή επανάσταση εναντίον των Τούρκων. Και βέβαια για τον Μάη του 1941, όταν οι παππούδες και οι πατεράδες μας πολέμησαν τους Γερμανούς που ήρθαν να πάρουν το νησί μας!

”Υφαίνοντας παραμύθια στον αργαλειό του Ιστορικού Αρχείου Κρήτης”, ο τίτλος μιας ιδιαίτερα καλαίσθητης έκδοσης της εν λόγω Υπηρεσίας που περιλαμβάνει 10 λαϊκά παραμύθια του γνωστού καλλιτέχνη – καραγκιοζοπαίχτη Νίκου Μπλαζάκη, διανθισμένα με σκίτσα του ίδιου. Για τα 10 παραμύθια που ακούστηκαν πριν ένα χρόνο, το βράδυ της Τετάρτης 9 Ιουνίου 2021, στην οποία έκανα στάση με τίτλο “Νύχτα γιομάτη θάματα, νύχτα σπαρμένη μάγια” (βλ. “Χ,ν” 15.6.2021). Ένα αφιέρωμα στον “Παιδότοπο” προσεχώς η σκέψη που κάνω. Προσώρας μόνο η φράση του Albert Einstein που υπάρχει στην αρχή της εισαγωγής του ο “παραμυθάς και ονειροταξιδευτής” φίλος μου: «Αν θες τα παιδιά σου να γίνουν έξυπνα, διάβαζε τους παραμύθια. Αν θες να γίνουν εξυπνότερα, διάβαζε τους περισσότερα παραμύθια».

https://www.haniotika-nea.gr/erotixa-se-kriti-moy/

ΧΡΥΣΑ

ΤΑΞΙΔΕΥΩ ΑΡΑ ΥΠΑΡΧΩ

Γράφει η Χρύσα Κακατσάκη

«Οι τουρίστες δεν γνωρίζουν πού βρίσκονται και οι ταξιδευτές δεν γνωρίζουν πού πηγαίνουν». Στον σχεδόν οξύμωρο αφορισμό του ο ταξιδιωτικός συγγραφέας  Paul Theroux συνοψίζει τη βασική διαφορά  μεταξύ ταξιδιώτη και τουρίστα. Γιατί το ταξίδι είναι μια εγγενής ανθρώπινη τάση, ανάλογη  με την αέναη κίνηση που διέπει την συμπαντική ύλη. Από την προσωπική θεώρηση του καθενός ωστόσο εξαρτάται αν θα αποτελέσει μέσο περιήγησης και εξερεύνησης του κόσμου, απόδραση από τα κλαδευτήρια της πεζής καθημερινότητας, όχημα του ονείρου ή παρηγοριά για τους νοσταλγούς του απρόσιτου.

Ο σύγχρονος τρόπος ζωής κατασκεύασε τον τουρίστα. Τον μαντρωμένος άνθρωπο στο all inclusive ξενοδοχείο, το μέρος της μετακινούμενης μάζας  που ακολουθεί πιστά το ωρολόγιο πρόγραμμα σαν να βρίσκεται ακόμα στο σχολείο. Θα πάρει συγκεκριμένη  ώρα το πρωινό του και θα επισκεφθεί μαζί με το υπόλοιπο γκρουπ τους αρχαιολογικούς χώρους, διαρρηγνύοντας - έστω και ακούσια - τη μυστηριακή σιωπή τους. Θα απλώσει το άχρωμο βλέμμα κάτω από τον καυτό ήλιο και την ψάθινη ομπρέλα, θα καταβροχθίσει το πρωί την ιστορία του Παρθενώνα με την ίδια βουλιμία που θα φάει το βράδυ τον μουσακά και το τζατζίκι. Θα στριμωχτεί το σούρουπο στα σοκάκια της Σαντορίνης για να φωτογραφίσει το ηλιοβασίλεμα και θα στηθεί από νωρίς στην ουρά για να θαυμάσει τα αριστουργήματα στο Μουσείο του Λούβρου.

Αντίθετα ο ταξιδιώτης  το πρώτο πράγμα που κάνει, προτού καλά καλά βγάλει το one way εισιτήριό του, είναι να αποβιβασθεί από τον εαυτό του. Χωρίς gps, χωρίς σημαδεμένους χάρτες, θα χώσει στις ελάχιστες αποσκευές του αυτή την απερίγραπτη αύρα, αυτό το άρρητο που αναδύεται από την πρόκληση του άγνωστου. Των άγνωστων τόπων, των άγνωστων ανθρώπων. Προτιμά  να ξενυχτά μεθοκοπώντας με τους ντόπιους  παρά να πίνει τις «μπόμπες» των μπαρ. Nα χάσει το δρόμο παρά να βρει το εστιατόριο με το διεθνές μενού. Να προσθέσει στο άλμπουμ της μνήμης του το άθροισμα των εμπειριών παρά τις θρυμματισμένες εικόνες των αξιοθέατων. 

Η τεχνολογία μπορεί να εξελίσσεται αλλά το προφίλ του τουρίστα κατ’ ουσίαν δεν έχει αλλάξει. Απλώς, τη θέση της κρεμασμένης στον λαιμό φωτογραφικής μηχανής έχει πάρει το ανά χείρας smartphone και η αγωνιώδης αναζήτηση διαμονής ανάμεσα στα rooms to let έχει αντικατασταθεί από τη σιγουριά που προσφέρει η πλατφόρμα airbnb. Δεν δείχνει πλέον τις φωτογραφίες, αυτά τα φωτεινά ξέφτια των αναμνήσεων, σε μια στενή παρέα φίλων αλλά τις ανεβάζει στα social media και εισπράττει likes αντί για επιφωνήματα.

Τέλος, στην ευάριθμη κατηγορία των «αταξίδευτων» ταξιδευτών ανήκουν όσοι περιφέρουν το σώμα τους από το ένα δωμάτιο στο άλλο, αφήνοντας το πνεύμα τους να κυκλοφορεί ελεύθερο, χωρίς διαβατήριο, στους ουρανούς της φαντασίας. Από την μηδενιστική υπαρξιακή εκδοχή του Καβάφη («Καινούργιους τόπους δεν θα βρεις, δε θα ‘βρεις άλλες θάλασσες») μέχρι τη δημιουργική αναπλήρωση του Πεσσόα. «Για να ταξιδέψω φτάνει να υπάρχω: πηγαίνω από μέρα σε μέρα, σαν από σταθμό σε σταθμό στο σιδηρόδρομο του κορμιού μου ή του πεπρωμένου μου, σκυμμένος πάνω από πρόσωπα και χειρονομίες. Όποιος διέσχισε όλες τις θάλασσες, δεν διέσχισε τελικά παρά την μονοτονία του εαυτού του. Έχω δει περισσότερα βουνά απ' όσα υπάρχουν στη γη. Έχω  περάσει από πολιτείες περισσότερο υπαρκτές και τα μεγάλα ποτάμια του πουθενά κυλούσαν κάτω από το ρεμβαστικό μου βλέμμα. Αν ταξίδευα, δε θα αντίκριζα παρά τη θαμπή απομίμηση αυτών που είδα χωρίς να ταξιδέψω. Τα αληθινά τοπία είναι αυτά που μόνοι μας φτιάχνουμε».

https://www.pancreta.gr/voices.php?p=14143

ΠΑΙΔΟΤΟΠΟΣ

ΔΗΜ. ΣΧΟΛΕΙΟ ΚΑΛΥΒΩΝ ΑΠΟΚΟΡΩΝΟΥ

Η ΘΕΑΤΡΟΛΟΓΟΣ ΜΑΣ ΑΝΝΑ ΚΟΝΤΟΛΕΩΝ ΩΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

Καλοί μου φίλοι, καλό Σαββατοκύριακο! 

“Μεγάλη τύχη κι ευτυχία να έχει ένα σχολείο μια συγγραφέα στις τάξεις του! Με πόσο ενθουσιασμό και χαρά συμμετείχαν τα παιδιά του σχολείου μας στις δράσεις για την Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου, με συνοδοιπόρο τη συγγραφέα και Θεατρολόγο του σχολείου μας, κ. Άννα Κοντολέων!” Από τον διευθυντή του Δημ. Σχ. Καλυβών Αποκορώνου η δήλωση… Και με την Άννα Κοντολέων, την θεατρολόγο τους, εκτός από την Ευδοκία Σκορδαλά – Κακατσάκη, στην επίσκεψη της οποίας ήταν αφιερωμένος ο προηγούμενος ΠΑΙΔΟΤΟΠΟΣ – γιορτάστηκε, λοιπόν, στο Σχολείο των Καλυβών η Ημέρα του Παιδικού Βιβλίου. Άξιοι κάθε επαίνου οι δασκάλες των παιδιών και βέβαια πανάξιος ο διευθυντής του Σχολείου! Σιγά που δεν θα “εκμεταλλευόταν “ την Άννα, που κάθε φορά που την σκέφτομαι, θυμάμαι την γνωστή παροιμία που λέει πως “το μήλο πέφτει κάτω από τη μηλιά!” Κόρη δυο σπουδαίων συγγραφέων, του Μάνου Κοντολέων και της Κώστιας Κοντολέων , βλέπετε. Σπουδαία συγγραφέας, με πλειάδα βιβλίων στο ενεργητικό της η ίδια! Συγχαρητήρια και γι’ αυτήν σας την ΔΡΑΣΗ, καλοί μου συνάδελφοι! Χάριν των μαθητών υπάρχουν οι Δάσκαλοι!

Σας χαιρετώ με αγάπη όλους !

Βαγγέλης Θ. Κακατσάκης

δάσκαλος

Μέσα από το βιβλίο «Πάρτι για τρεις», οι μαθητές του Α’1 τμήματος, γνώρισαν την κα Κοντολέων και στο ρόλο της συγγραφέως. Αρχικά, έγινε ανάγνωση του βιβλίου στην τάξη και ακολούθησε συζήτηση. Έπειτα, οι μαθητές ζωγράφισαν αγαπημένες εικόνες. Σε δεύτερο επίπεδο, έγινε μια αναδιήγηση της ιστορίας, χρησιμοποιώντας λέξεις κλειδιά οι οποίες γράφτηκαν σε χαρτάκια, μπήκαν στη σωστή σειρά και κατά τη διάρκεια της αφήγησης, κολλήθηκαν σε μια αφίσα που κατασκευάστηκε από τα ίδια. Μέσα από όλη τη διαδικασία της ανάγνωσης και των δραστηριοτήτων, τα παιδιά ανέπτυξαν την κριτική τους σκέψη, τη συνεργασία, τη δημιουργικότητα και την ενίσχυση της ενσυναίσθησής τους. Στη συνέχεια, η κα Κοντολέων, μας εξήγησε πώς εμπνεύστηκε το βιβλίο, ποια ήταν η διαδικασία έκδοσής του και φυσικά, η μέρα δε θα μπορούσε να κλείσει χωρίς θεατρικά παιχνίδια!

Η ΔΑΣΚΑΛΑ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΚΟΚΚΙΝΑΚΗ ΚΑΙ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΤΗΣ Α’ ΤΑΞΗΣ

Μια από τις πιο ευχάριστες δραστηριότητες της φετινής μας χρονιάς, πραγματοποιήθηκε στην τάξη μας, στα πλαίσια της φιλαναγνωσίας. Αφορμή στάθηκε το παιδικό βιβλίο της Άννας Κοντολέων με τίτλο «Οττο». Ήταν μια δραστηριότητα που από πολλές απόψεις απέκτησε ιδιαίτερο νόημα για εμάς, αφού αποτέλεσε την πρώτη ουσιαστική προσπάθεια ομαδικής συνεργασίας μετά από τους περιορισμούς μας λόγω της πανδημίας. Αφού εντοπίσαμε τις βασικές ενότητες της ιστορίας, χωριστήκαμε σε υποομάδες, οι οποίες ανέλαβαν την καλλιτεχνική απόδοσή τους, η κάθε μία ξεχωριστά. Στο τέλος, συνθέσαμε το παζλ των εικόνων, σε μία ενιαία ιστορία. Κατόπιν, καλέσαμε στην τάξη μας την συγγραφέα του βιβλίου και αφού παρουσιάσαμε τη δουλειά μας, ακολούθησε συζήτηση και σχολιασμός για όσα μας εντυπωσίασαν.

Η ΔΑΣΚΑΛΑ ΜΑΡΙΝΑ ΦΛΕΜΕΤΑΚΗ ΚΑΙ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΤΗΣ Γ΄ ΤΑΞΗΣ

Ο Αμίρ δεν είναι ένα παιδί που κάθε μέρα ξυπνάει για να πάει σχολείο και παίζει ανέμελα με τους φίλους του παιχνίδια στη γειτονιά του. Ο Αμίρ, είναι ένα παιδί που βίωσε τη φρίκη του πολέμου στην πιο τρυφερή του ηλικία. Μέσα σε μια τρύπια βάρκα, μαζί με πολλούς άλλους συμπατριώτες του, χωρίς όμως τα αγαπημένα του πρόσωπα, ξεκίνησε ένα ταξίδι για το άγνωστο. Τα παιδιά της Ε΄ τάξης, ακολούθησαν νοερά μαζί με τον μικρό μας ήρωα, αυτόν τον αφιλόξενο δρόμο της προσφυγιάς, για όσες μέρες αφιερώθηκαν στην ανάγνωση της ιστορίας του. Με τα συναισθήματά μας να εναλλάσσονται διαρκώς, είδαμε με τρόμο και θλίψη την βάρκα στην οποία βρισκόταν ο Αμίρ να βυθίζεται, είδαμε με χαρά και ανακούφιση ένα αδέσποτο σκυλάκι να γίνεται ο προστάτης του και η συντροφιά του, είδαμε με αγωνία την μάχη της επιβίωσής του, είδαμε με έκπληξη κι ελπίδα πως μέσα στο γκρίζο σκηνικό μιας εχθρικής κοινωνίας, υπάρχει ευτυχώς και η φωτεινή όψη. Μετέπειτα, όλα όσα συναντήσαμε στις περιπέτειες του Αμίρ, ζωντάνεψαν μέσα από την σύνθεση των ατομικών και ομαδικών εικονογραφημένων ιστοριών μας. Ένα συγκινητικό παιχνίδι προσομοίωσης που πραγματοποιήθηκε στη συνάντησή μας με την συγγραφέα, καθώς και μια ενδιαφέρουσα συζήτηση που εκτυλίχθηκε, ήταν το επισφράγισμα της αναγνωστικής εμπειρίας ενός βιβλίου που τραβάει με θάρρος την κουρτίνα προκειμένου να αποκαλύψει την αλήθεια για τα δεινά των ασυνόδευτων προσφυγόπουλων και να καταφέρει να αφυπνίσει συνειδήσεις.

Η ΔΑΣΚΑΛΑ ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΓΡΗΓΟΡΑΚΗ ΚΑΙ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΤΗΣ Ε΄ ΤΑΞΗΣ

Στo πλαίσιo των εκδηλώσεων για την παγκόσμια Ημέρα παιδικού λογοτεχνικού βιβλίου, οι μαθητές της Στ τάξης, ασχολήθηκαν με το βιβλίο της συγγραφέως Άννας Κοντολέων «Αμίρ σημαίνει Πρίγκιπας» που πραγματεύεται το ζήτημα των ασυνόδευτων ανήλικων προσφύγων. Αρχικά, έγινε τμηματική ανάγνωση του βιβλίου στην τάξη την οποία οι μαθητές περίμεναν με ανυπομονησία. Μέσα από τις γραμμές του βιβλίου, οι μαθητές μπήκαν στη θέση του ήρωα, ένιωσαν την αγωνία, το φόβο, τη θλίψη , την απώλεια του Αμίρ και κατ’ επέκταση, όλων των προσφύγων. Στη συνέχεια, πραγματοποίησαν μια βιωματική δραστηριότητα προσομοίωσης του δύσκολου, επικίνδυνου και αβέβαιου ταξιδιού των προσφύγων, οργανωμένη από τη συγγραφέα του βιβλίου που επισκέφτηκε την τάξη μας και ενημερώθηκαν για τις οργανώσεις που βοηθούν τα ασυνόδευτα ανήλικα προσφυγόπουλα να επανενωθούν με την οικογένειά τους ή να βρουν ένα ασφαλές καταφύγιο.

ΟΙ ΔΑΣΚΑΛΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΤΩΝ ΤΑΞΕΩΝ ΣΤ΄1 ΚΑΙ ΣΤ΄2

Χανιώτικα νέα (Σάββατο, 21.5.2022)