ΕΥΦΗΜΕΣ ΜΝΕΙΕΣ

Γράφει ο: ΒΑΓΓΕΛΗΣ Θ. ΚΑΚΑΤΣΑΚΗΣ
e-mail: Kakatsakisv@gmail.com

Το περιβόλι των αγγέλων (1)

Απείρου φυσικού κάλλους ήταν πάντα ο χώρος γύρω απ’ το εκκλησάκι των Αγίων Ασωμάτων που βρίσκεται στα μπροσπόδια του Βαφέ, λίγο πιο πάνω απ’ το Λιμνοπήγαδο. Αληθινό παράδεισο, “περιβόλι των αγγέλων”, για να χρησιμοποιήσω τον όρο της καταξιωμένης βαφιανής συγγραφέως, Ευμορφίας Μπουντουράκη - Βαγιάκη σε πρόσφατο δημοσίευμά της στην εφημερίδα μας (12 Ιουλίου τ.ε.) τον έχει κάνει, ωστόσο, σήμερα η ευσέβεια ενός ανθρώπου. “Η χάρη του να εξακολουθήσει να βοηθά τους Αγίους Ασωμάτους”. Η ευχή μου στο τέλος ενός “ακροθιγώς” (Χανιώτικα Νέα, 30 Αυγούστου 2006). Για τον γνωστό τοις πάσι πρώτο πρόεδρο της Τράπεζας Χανίων, βαφιανής καταγωγής Παναγιώτη Κωστάκι μιλούσα τότε και στην ευσέβειά του αναφέρομαι σήμερα. Για τον άνθρωπο δηλαδή “φροντίδι και αναλώμασι” του οποίου με την αμέριστη συμπαράστασή του εφημέριου του χωριού παπα - Γιώργη Μπουντουράκη, αλλά και άλλων Βαφιανών, ανακαινίστηκε σεβαστικά και διαμορφώθηκε πιτήδεια ο περιβάλλων το εκκλησάκι χώρος, αφού πρώτα η αρχαιολογική σκαπάνη αποκάλυψε αν όχι όλες πολλές πάντως απ’ τις εικόνες της απαστράπτουσας εκεί για αιώνες πολλούς ορθοδοξίας. “Στα σχέδιά μου είναι να φτιάξω κι ένα αρχονταρίκι, έναν ανοιχτό για όλους τους περατάρηδες χώρο φιλοξενίας”, μου είχε πει τότε, προ τετραετίας, την παραμονή της Γιορτής των Αγίων, 12 Ιουλίου, μετά τον Εσπερινό. Είχα ζεσταθεί απ’ τα που έβλεπα γύρω μου. Αλλιώς θυμόμουν τους Αγίους Ασωμάτους από τα μικράτα μου, όταν ερχόμουν πορπατηχτός από το Νίππος στο πανηγύρι τούτο, το πανηγύρι των βαφιανών αλωνάρηδων, κι αλλιώς τους έβρισκα. Ε, λοιπόν έτοιμο από εφέτος και το αρχονταρίκι τους (Φωτ. στο βάθος). Με το κλειδί στην πόρτα!

Το περιβόλι των αγγέλων (2)

Θέλει να ’ναι ένα σημείο αναφοράς για όλο τον Αποκόρωνα, κι όχι μόνο, οι Αγιοι Ασώματοι... Να ’ρχεται εδώ ο κόσμος με τα παιδιά του... Ν’ ανάβει ένα κερί στους Αγίους και να προσεύχεται... Να συνομιλεί με την ιστορία διαβάζοντας τις σχετικές πληροφορίες της πινακίδας που έχει στήσει η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων...
Ν’ απολαμβάνει στα πέτρινα πεζούλια την σκιά των αιωνόβιων δέντρων και να μυρίζει τη μυρωδιά της αρίγανης, της μέντας και της μπαρμπαρούσας... Ν’ αναστοράται τα παλιά σταυροδένοντας τις ρίζες με τις μνήμες.
...Να γυρίζει το κλειδί, να μπαίνει στ’ αρχονταρίκι για να κάνει έναν καφέ... Ολα αυτά και πολλά άλλα, μου λέει, στο περίπου, ο κύριος Παναγιώτης. Πριν από λίγο οι παπάδες του Αποκόρωνα, ο π. Δωρόθεος Μαζοκοπάκης, ο ηγούμενος του Καρυδιού, ο παπα - Γιάννης Καπετανάκης, από τα Πεμόνια, ο παπα - Σήφης Πανηγυράκης απ’ το Παϊδοχώρι, ο παπα - Μιχάλης Χριστουλάκης απ’ το Νίππος, ο παπα - Μανώλης Μπετινάκης από τον Αλίκαμπο, ο παπα - Σπύρος Βαϊδάκης από τον Βάμο και βέβαια ο βαφιανός παπάς, έχουν ευλογήσει τους άρτους και οι ψαλτάδες... προεξάρχοντος του παλιού μου συμμαθητή στο Γυμνάσιο Βάμου Αλέκου Πρωτόπαπα, έχουν ψάλει, ανεβάζοντας τη φωνή τους στην κορφή της διπλανής πανύψηλης ελιάς το “πλούσιοι επτώχευσαν και επείνασαν”. Ωστόσο ο Εσπερινός κοντεύει να τελειώσει, ο ήλιος έχει μόλις βασιλέψει και τα τζιτζίκια κρατάνε το ίσο στα τελευταία τροπάρια. Γύρω μου κόσμος πολύς, υπερβολικά πολύς. Χωριανοί, κοντοχωριανοί, συνεπαρχιώτες, Χανιώτες... Ετοιμοι να λειτουργήσουν με περισσότερη άνεση, την ώρα του κεράσματος, το κοινωνείν. “Μακάρι να ’χαμε πολλούς τέτοιους ανθρώπους και μακάρι να συμβάλαμε στο καλό που κάνουν” θα μου πει ο Γιώργης ο Ξενάκης απ’ τις Βρύσες, ενώ ακούγεται ο παπα - Γιώργης, αμέσως μετά το “Δι’ ευχών”, να μιλά για τον κύριο Παναγιώτη.

Ο ναός των Αγίων Ασωμάτων χρονολογείται στον 15ο αιώνα και ανήκει στον τύπο του μικρού μονόχωρου ναού. Ο τύπος αυτός είναι πολύ συνηθισμένος για τους ναούς της υπαίθρου κατά την περίοδο της Ενετοκρατίας (1211 - 1669). Ιδιαιτερότητα του ναού αποτελεί ο τοιχογραφικός του διάκοσμος. Αντί του συνηθισμένου εικονογραφικού προγράμματος με σκηνές από το δωδεκάορτο και μορφές αγίων, εδώ έχουμε επαναλαμβανόμενα γεωμετρικά μοτίβα, που καλύπτουν ολόκληρο το εσωτερικό του ναού. Ο ναός είναι κατασκευασμένος πάνω στα ερείπια αρχαιότερου ναού, που ανήκει στον τύπο του μονόχωρου με νάρθηκα και χρονολογείται στον 6ο με 7ο αιώνα. Κατά την ανασκαφική έρευνα αποκαλύφθηκαν τμήματα της τοιχοποιίας του αρχικού ναού και του δαπέδου καθώς και η βάση της Αγίας Τράπεζας. Βόρεια του αρχικού ναού αποκαλύφτηκαν τα ερείπια και δεύτερου κλίτους, πιθανότατα της ίδιας περιόδου. Ανατολικά και δυτικά του ναού ανασκάφηκαν κιβωτιόσχημοι τάφοι του 6ου και 7ου αιώνα.
Σε ορισμένους τάφους βρέθηκαν μικρές οινοχόες που αποτελούσαν συνηθισμένες προσφορές προς τους νεκρούς της περιόδου αυτής.
Βορειοανατολικά του ναού βρέθηκαν τα υπολείμματα κτηρίου της ίδιας περιόδου.
Το κτήριο φαίνεται να έχει τουλάχιστον τρία δωμάτια.
Η ανασκαφική έρευνα στη θέση έδωσε αξιόλογα ευρήματα, όπως μια ομάδα ακέραιων αγγείων (οινοχόες, κύπελλο και λύχνος) του 6ου και 7ου αιώνα, μια χάλκινη πόρπη από ζώνη σε σχήμα σταυρού, χρονολογούμενη στον 7ο με 8ο αιώνα κι ένα αμφικιονίσκο με επιγραφή αναφερόμενη στον επίσκοπο Επιφάνειο.
28η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων.