ΜΙΑ ΣΤΑΣΗ ΕΔΩ ΜΙΑ ΣΤΑΣΗ ΕΚΕΙ

ΤΟΝ  ΑΥΓΟΥΣΤΟ ΕΚΕΙΝΟ ΣΤΗΝ ΚΡΥΟΝΕΡΙΔΑ

Ήταν, λένε τα χαρτιά και διασώζει η συλλογική μνήμη, κακός μήνας εκείνος ο Αύγουστος του 1821 για τον Αποκόρωνα και ειδικά για τον Βαφέ. Τι κι αν φάνηκε πως θα ερχόταν κουβαλώντας πλήσια τ’ απίδια και τα συκοστάφυλα στου Μπεζιγρή κι όπου αλλού έφερνε πλούσια τα ελέη του, αφού, κατά πως έδειξε την πρώτη κιόλας μέρα του, η ροδαρά της λευτεριάς, που άνθισε τον Μάη στην Παναγιά τη Θυμιανή, είχε μπει στο σημάδι… Ο τούρκικος στρατός με αρχηγούς τους Ρεσίτ και Οσμάν πασάδες, είχαν κιόλας μπει στην επαρχία μας, απωθώντας τους άοπλους επαναστάτες στον Αλμυρό κι έσπερναν απ’ όπου περνούσαν την καταστροφή και τον θάνατο. «Θλιβερά είναι η διήγησις των δυστυχημάτων, άτινα διέπραξαν εισβαλόντες εις το μέρος τούτο οι πολέμιοι. Διαδραμόντες με ορμήν, κατέκαυσαν πρώτην φοράν τα τερπνά χωρία όλης της επαρχίας, φονεύσαντες και αιχμαλωτίσαντες πολλούς εκ των γερόντων, των αδυνάτων και αόπλων»… γράφει με πόνο ψυχής ο Καλλίνικος Κριτοβουλίδης.

«Με τον ερχομό των Τούρκων στο χωριό», γράφει στο βιβλίο της “Βαφές, το μετερίζι της Λευτεριάς” η Ευμορφία Βαγιάκη – Μπουντουράκη, μεταφέροντας τη ζώσα παράδοση, «οι χωριανοί μας βρήκαν καταφύγιο στην Κρυονέριδα. Ενας γέρος τυφλός που είχε μείνει στο χωριό τον πήραν οι Τούρκοι και προχωρούσαν στον Λαγκό. Κάποια στιγμή ο γέρος άκουσε κλάματα μικρού παιδιού. Κατάλαβε πως εκεί κρύβονται οι συγχωριανοί μας κι άρχισε να τραγουδά. “Κρούψε μάνα το παιδί σου/ για να σώσεις τη ζωή σου”. Η μάνα που άκουσε τη συμβουλή του γέρου απάντησε: “Δεν το κρούβω το παιδί μου/ κι ας τη χάσω τη ζωή μου”». Οι Τούρκοι πιέζοντας τον γέρο επανέλαβε το τραγούδι κι έτσι εντόπισαν από πού ερχόταν η φωνή. «Ο πρώτος Τουρκαλβανός που ετόλμησε και επλησίασε το στενόν στόμιον του σπηλαίου», συνεχίζει τη διήγηση (εφ. “Βήματα Λαού”, Απρίλιος 1939) ο επίσης Βαφιανός Γιάννης Μπονάκης «έπεσε νεκρός από πυροβολισμόν των έσωθι ευρισκομένων επτά οπλοφόρων χριστιανών που υπεράσπιζαν τους εν αυτώ χριστιανούς. Ουδείς Τούρκος κατόπιν αυτού ετόλμησεν να πλησιάσει το στόμιον του σπηλαίου αλλ’ επολιόρκησαν τούτο και επί ημέρας πότε δι’ υποσχέσεων και πότε δι’ απειλών εκάλουν τους εν αυτώ να παραδοθώσι, εις μάτην όμως…»

«Περί τους εκατόν τριάκοντα άνδρας, γυναίκας και παιδιά απέπνιξαν εις σπήλαιον εκείθεν άνωθεν του χωριού Βαφέως, μετά τριήμερον καρτερικήν αντίστασιν, ρίψαντες ένδον δυσώδεις εμπρηστικές ύλες. Πατέρες, υιοί, οικεία και φίλοι ώρμων πολλάκις με κίνδυνον να σώσωσι εκείνους, αλλ’ αποτύγχανον», ξαναμπαίνει στην κουβέντα μας, ο εκ της επαρχίας των Αποκορώνων ιστορικός. Ηταν η αρχή του θανάτου, ενός θανάτου αργού και βασανιστικού, μέσα στα έγκατα των Λευκών Ορέων, μα και η άκρα του δρόμου για την αθανασία των ουρανών. Ωστόσο η ατίμητος δάφνη δεν είχε ακόμα φυτρώσει στο μέρος ετούτο, ήταν όμως εδώ τα καλά κλαδιά των κυπαρισσιών για να μαζέψουν τους θρήνους των εναπομεινάντων…

Ύστερα απ’ τον σκληρό, τον κακό εκείνο Αύγουστο του 1821 ακολούθησαν κι άλλα χρόνια δίσεχτα κι άλλες οργισμένες μέρες για την Κρήτη και, βέβαια, για τον Βαφέ. Οπως τις μέρες εκείνες του 1841, του 1858 και του 1866, όταν το χωριό κάηκε για δεύτερη, για τρίτη και για τέταρτη φορά. Τίποτα όμως δεν εμπόδιζε, και δεν εμπόδισε τελικά τη ζωή να κάνει τα κουμάντα της και να χτίζει πάνω στα ερείπια νέα νοικοκυριά… Κάποτε, ωστόσο, η Κρήτη μπήκε στο ξέφωτο της λευτεριάς και κάποια χρονια που ήταν ανοιχτή η ώρα, η Κοινότης Βαφέ “εις αιωνίαν μνήμην των ηρωικών θυμάτων” εντοίχισε το θυμητάρι του δικού της χρέους: Πάνω απ’ αυτό άπλωσε κλώνια και παρακλώναρα η πολύτιμος δάφνη για να θυμίζει ότι ο τόπος τούτος δεν είναι φοβερός όπως φαίνεται αλλά πύλη αθανασίας…

Στάση στην Κρυονέριδα του Βαφέ, στην πύλη αυτή της αθανασίας, σήμερα, τελευταία μέρα του Αυγούστου. Αντί στεφάνου από κλαδιά κυπαρισσιού και δάφνης κάποια στοιχεία που χρησιμοποίησα στην ομιλία μου για την 180η επέτειο, στις 18 Αυγούστου 2001. Οφειλόμενη! Το ήθελα πολύ να ήμουν εκεί στις φετινές εκδηλώσεις…

Χανιώτικα νέα (31.9.2018)

ΕΚΕΙΝΟΙ ΠΟΥ ΦΕΥΓΟΥΝ

ΣΤΟ ΕΤΗΣΙΟ ΜΝΗΜΟΣΥΝΟ ΤΗΣ ΧΡΥΣΑΣ ΜΙΝΟΥΔΑΚΗ*

Γράφει η Ευδοκία Σκορδαλά  Κακατσάκη

Αγαπημένο μου Χρυσουλιό, τούτο το πρωινό του Σαββάτου, μπροστά στο δίσκο με τα κόλλυβα, ανάμεσα στη μελωδία του «αιωνία η μνήμη αυτής» και τους ήχους του θυμιατού και της καμπάνας, μέσα στις φλόγες των κεριών και τη μοσχοβολιά του λιβανιού, θυμήθηκα τον Απόστολο της εξοδίου ακολουθίας. Κι  ένιωσα να χάνονται τα όρια μεταξύ  ουρανού και γης, να σμίγει η  πάνω θάλασσα με την κάτω, να ανταμώνουν οι ζωντανοί με τους κεκοιμημένους. Και σε «είδα», ορθόκορμη κι ολοζώντανη και αναλλοίωτη ανάμεσά μας! Κι ο θάνατός σου, αθέατος! Σαν να μην άγγιξε ποτέ την ωραία μορφή σου, την ηλιοστάλλαχτη ματιά και το χαμόγελό σου!  

Θάλασσα οι μνήμες και τα συναισθήματα που κατακλύζουν τούτη την ώρα την ψυχή μου. Κι οι λέξεις, μελίσσι πολύβουο και καλόγνωμο, πολιορκούν το μυαλό μου. Θέλουν να μπουν σε μια σειρά για να ξομπλιάσουν την μορφή σου.  Για  να μιλήσουν  για  το ήθος και την  ευπρέπεια του χαρακτήρα σου, να μαρτυρήσουν  την ωραιότητα της ψυχής σου. Λέξεις αληθινές, δυνατές, όμορφες, αυθεντικές. Όπως το χαμόγελο, η τρυφερότητα, η ανθρωπιά, η υπομονή, η καρτερικότητα, η λεβεντιά, η αρχοντιά, η γενναιότητα, η περηφάνια, η αξιοπρέπεια. Η πίστη, η ελπίδα  και η αγάπη σου. Που δεν σε άφησαν ποτέ να πεις ένα «γιατί», να παραπονεθείς, να βαρυγκωμήσεις, να κλαφτείς! Να ‘ξερες πόσο πολύ σε καμάρωνα και σε θαύμαζα για όλα  τούτα! Και λέξεις στέρεες και ουσιαστικές. Όπως τα ρήματα παλεύω, αντέχω, νοιάζομαι, συμπάσχω, συμπονώ, αγαπώ! Άμετρη η έγνοια κι η αγάπη σου για όλους! Για το μονάκριβο γιο σου τον Φίλιππο. Για τους γονείς και τ’ αδέλφια σου. Για τα ανίψια και τα ξαδέλφια σου. Για θείους, φίλους και γνωστούς. Για τον Μπρούνο, τον μικρό, τετράποδο φίλο σου! Για μένα! Μου τηλεφωνούσες συχνά. Να ρωτήσεις  αν πονώ! Ποιος; Εσύ! Που έφτασες να μην μπορείς ν’ αλλάξεις  πλευρό στο κρεβάτι! Πόση αμηχανία ένιωθα ακούγοντας την φωνή σου! 

Πόση ευγνωμοσύνη που κρατούσες όρθιο το γεφύρι της επικοινωνίας ανάμεσά μας! Πόση χαρά που κοινωνούσα την μεγαλοψυχία σου! Πόση ντροπή που δεν κατάφερνα να είμαι όσο έπρεπε δίπλα σου, κοντά σου! Να σου συμπαραστέκομαι, που χρόνια καθηλωμένη, πάλευες αγόγγυστα, σηκώνοντας στους  λιγνούς σου ώμους, έναν βαρύ κι ασήκωτο σταυρό, την αρρώστια σου. Κι όσο η αγιάτρευτη αρρώστια, σταυρός και φωτιά και θύελλα μαζί, βάραιναν, έκαιγαν, κατάτρωγαν κι αφάνιζαν το αδύναμο σώμα σου, όσο λίγνευε κι έλειωνε το κορμί σου, τόσο τα μάτια σου έλαμπαν κι η ψυχή σου τράνευε. Γιατί μια λεύτερη γερακίνα ψυχή κι ένας νους, περήφανος αετός, κατοικούσαν στ’ ανήμπορο  καθηλωμένο κορμί σου. Λες κι είχες μέσα στα στήθια σου έναν άλλο κόσμο όμορφο έναν ουρανό ασυννέφιαστο με χιλιάδες ουράνια τόξα πάνω του! Γι αυτό κι είχες ένα μόνιμο ήλιο- χαμόγελο στα χείλη σου.  Γι αυτό κι ως το τέλος  ηλιοστάλλαχτη ήταν η ματιά και γλυκός ο λόγος σου.  

Κι ύστερα ήρθανε θάνατοι απανωτοί. Του πρωτοξάδελφου, του πατέρα, της μάνας, του αδελφού σου. Πόσο ν’ αντέξεις ακόμα;  Κι ίσως τότε, μέσα στον αβάσταχτο  πόνο για τον θάνατο τόσων δικών σου αγαπημένων, ψυχανεμίστηκες με χαρά, να φυτρώνουν  στους ώμους σου φτερούγες αγγέλων!  Κι αφέθηκες, πάει ένας χρόνος από τότε, να  σηκώσουν τον σταυρό σου κι εσένα. Και να σε πάρουν εκεί, όπου δεν υπάρχει πόνος, λύπη και στεναγμός. Αλλά χαρά αναστάσιμη και ζωή αιώνια.

* Ομιλία που εκφωνήθηκε στο Ενοριακό Κέντρο του Αγίου Παντελεήμονα Αμπεριάς Χανίων το Σἀββατο, 25 Αυγούστου 2018)

ΕΥΘΥΒΟΛΑ ΚΑΙ ΜΗ

ΠΑΜΕ ΣΑΝ ...  ΑΛΛΟΤΕ ΒΑΡΚΑΔΑ ΣΤΑ ΧΑΝΙΑ

Γράφει ο Νεκτάριος Ευ. Κακατσάκης

Tελικά καλά μας λένε Βενετία της Ανατολής.

Ποτάμια οι δρόμοι μας χθες με την ξαφνική νεροποντή και μόνο με βάρκα θα μπορούσε κάποιος να κινηθεί σε πολλούς από αυτούς. Εγώ το μετάνιωσα που δεν έβγαλα το φουσκωτό βαρκάκι, το παιδικό, που το ’χα κι εύκαιρο, να πάρω κάτω την ιστορική Ακρωτηρίου και να κάνω κι εγώ το κομμάτι μου ως σκαφάτος στο κέντρο των Χανιών! Η άλλη το ‘χει, όμως!
Διότι θα υπάρξει κι άλλη, και πάλι τότες θα ξαναδούμε ποτάμια στους δρόμους μας και πίδακες με… αρχοντιά να ξεπηδούν απ’ όπου βρουν!
Ας είμαστε έτοιμοι -τουλάχιστον εμείς- να βγούμε με τα βαρκάκια μας -ως happening βρε αδερφέ- και να βρεθούμε όλοι στην πλατεία της Αγοράς και από κει όπου μας βγάλει! Μπορεί και να μας βγάλει έως τα στενά του λιμανιού, απ’ όπου όποιο κι αν πάρουμε παραποταμάκι, θα μας βγάλει στο σιντριβάνι κι απ’ εκεί θα εισέλθουμε στο κυρίως λιμάνι…
Δεν είναι ώρα για αστεία…!
Υπήρξαν καταστροφές, π.χ. στην περιοχή της Σούδας αλλά και στους Αγίους Αποστόλους, εκεί όπου ακόμη δεν έχουμε βγάλει από τη θάλασσα διάφορα αντικείμενα που είχαν παρασυρθεί από τα νερά του “Δαιδάλου” τον Οκτώβριο του 2017.
Ωστόσο η τελευταία αυτή παράλειψή μας, αποτελεί… “παρανυχίδα” μπροστά στο σοβαρό θέμα κι ερώτημα που προκύπτει.
Είναι τα Χανιά έτοιμα να αντιμετωπίσουν ακραία φαινόμενα όπως εκείνο του 2017 ή ακόμη και πιο ήπια όπως αυτό που βιώνουμε τις τελευταίες ώρες;
Η κλιματική αλλαγή σε όλο τον πλανήτη θα μας φέρνει όλο και πιο συχνά αντιμέτωπους με τα ακραία καιρικά φαινόμενα, κι εμείς οφείλουμε να μην κλείνουμε τα μάτια και να κάνουμε αναφορές σε “στρατηγούς Ανέμους” και τα τοιαύτα αλλά να προφυλασσόμαστε προετοιμαζόμενοι κατάλληλα σύμφωνα με τους “κανόνες” πολιτικής προστασίας!
Είμαστε λοιπόν προετοιμασμένοι, για την επόμενη και κάθε επόμενη φορά που θα “ανοίξουν οι ουρανοι”;

ΜΙΑ ΣΤΑΣΗ ΕΔΩ ΜΙΑ ΣΤΑΣΗ ΕΚΕΙ

ΣΤΟΝ ΤΖΙΤΖΙΦΕ ΤΟΝ ΑΥΓΟΥΣΤΟ ΠΕΡΔΙΚΟΙ ΚΑΚΑΡΙΖΟΥΝ

«Οσοι κι αν είστε Χριστιανοί στην τάβλα καθισμένοι/ ούλοι να τραγουδήσετε να φάτε και να πιείτε/ κι ο χάρος μπέμπει γράμματα κρυφά και δεν το λέει/ δάσκαλοι και γραμματικοί»... Να ακούς να τραγουδούν το ριζίτικο αυτό τραγούδι, τη βραδιά του ριζίτικου, στις 16 Αυγούστου στο κατ’ εξοχήν χωριό του ριζίτικου, στον Τζιτζιφέ τ’ Αποκόρωνα, οι ριζίτες του Καλλιτεχνικού Ομίλου “Ο Αποκόρωνας” με πρωτοτραγουδιστή τον Νικόλα τον Τζίγκουνα, και να ξεσταινέσαι. Δίνε μου θε μου, αυτιά να τους ακούω και μάτια να τους βλέπω. Σαν αγαθούς γίγαντες, ριζιμιά χαράκια της Μαδάρας. Η φωνή της Μαδάρας που αντροκαλεί τον Χάρο...

Γλυκό σαν το λάδι το αυγουστιάτικο αυτό βράδυ στην αυλή του πάλαι ποτέ Δημοτικού Σχολείου Τζιτζιφέ που στεγάζει (άγια η ώρα που αποφασίστηκε) τον Καλλιτεχνικό Ομιλο “Ο Αποκόρωνας” που μετρά 35 χρόνια διαρκούς παρουσίας στα πολιτισμικά πράγματα του Αποκόρωνα. Την επαύριο της Παναγίας, στον απόηχο του τραγουδιού της Τιμιωτέρας των Χερουβείμ και της ενδοξοτέρας πάντων των Σεραφείμ... Και τζι και τζι και τζι και τζι/ και ο Αποκόρωνας στον ίσκιο της Μαδάρας ζει! Καλώς εβρεθήκαμε στην εκδήλωση ετούτη για το ριζίτικο, μέρος της οποίας ήταν και η παρουσίαση της έκδοσης “Καλλιτεχνικός Ομιλος “Ο Αποκόρωνας: Πεπραγμένα 1983-1992” του εκ Νίππους ορμώμενου, πρώτου και για μια δεκαετία ιστορικού προέδρου του Λευτέρη Ι. Τσουράκη. Συν γυναιξί και τέκνοις οι Τζιτζιφιανοί, αλλά και πολλοί άλλοι Αποκορωνιώτες  και φίλοι του Αποκόρωνα. Θεσμός η θερινή τούτη σύναξη, όπως επεσήμανε στην εισαγωγική ομιλία του ο τωρινός πρόεδρος του Ομίλου Μανόλης Νικολούδης.

Αρχοντοεπαρχία μου και Αποκόρωνά μου/ στον μπέτη μου ’σαι ζωγραφιά και ήλιος στην καρδιά μου. Και για λογαριασμό του Λευτέρη Τσουράκη είχα την αίσθηση πως άκουγα τούτη τη μαντινάδα του Φρεδιανού λυράρη Ανδρέα Λιλικάκη, ενώ περιδιάβαζα ξανά και ξανά στις διανθισμένες με πλούσιο φωτογραφικό υλικό 248 σελίδες τής περί ης ο λόγος έκδοσης για τις ανάγκες της παρουσίασης και ξαναζούσα όλα τα θαυμαστά που έγιναν, κάτω από τη σημαία του αποκορωνιώτικου εμείς, τη δεκαετία 1983-1992. Μα και για λογαριασμό όλων των άλλων που τα συνδημιούργησαν. Ιδιαίτερα των φευγάτων στον επουράνιο Αποκόρωνα και ξεχωριστά του Νεροχωριανού Δεσπότη του Αγίου Ειρηναίου Γαλανάκη, του Χριστιανού. Και βέβαια των διατελεσάντων προέδρων του Ομίλου μετά τον Λευτέρη Τσουράκη του Μανόλη Βολουδάκη, του Πέτρου Πανηγυράκη, του Δημήτρη Τζιγκουνάκη, του Μανόλη Νικολούδη, του Γιάννη Παντερμάκη, του Γιώργου Μουσουράκη και πάλι του Μανόλη Νικολούδη... Η ίδια αίσθηση και κατά τη διάρκεια της ομιλίας αλλά και όλη την ώρα (έφυγα πριν αρχίσουν τα ριζίτικα λόγω μιας άλλης ανειλημένης υποχρέωσης) που έμεινα.

Τα μέλη της Ομάδας Ριζίτικου Ρεθύμνης του Παγκρήτιου Ομίλου Βρακοφόρων, ο Μανόλης Βανδουλάκης από το Νίππος, ο Γιώργος Πετρακάκης από τη Λιτσάρδα, ο Βλάσης Πατσουμαδάκης απ’ τον Τζιτζιφέ, ο Νεκτάριος Πατσουράκης απ’ τον Τζιτζιφέ, ο Ανδρέας Κριαράς απ’ την Ανώπολη, ο Γιώργος Ανιτσάκης από τη Ραμνή, ο Μανούσος Πατσουράκης από τον Τζιτζιφέ, ο Παύλος Στεφανάκης από τον Βάμο, ο Ανδρέας Γιαννικάκης από το Βαρύπετρο, ο Νικόλας Τζιγκουνάκης από τον Τζιτζιφέ και ο Παντελής Καπαρουδάκης απ’ το Νίππος, οι τραγουδιστές των ριζίτικων σύμφωνα με τα στοιχεία που μου έδωσε ο Μανόλης ο Νικολούδης.

            «Δώσε εντολή, Αλέξανδρε, στον Νέαρχο τση Κρήτης/ να πρεμαζώξει τσ’ αρχηγούς τσοι Μακεδονομάχους τ’ άρματα να ζωστούσινε για τη Μακεδονία/ πάλι να κάμουν πόλεμο... οι στίχοι του (νεοριζίτικου) που τραγούδησε ο Παντελής όταν ήρθε η σειρά του, όπως μου τους υπαγόρευσε ο ίδιος.

“Σ’ ένα μεγάλο χάρακα πέρδικος κακαρίζει/ κι αντιλαλούνε τα γρεμνά και τ’ ουρανού ο θόλος!/ Κόρη ξαθή τονε γροικά και διπλαναστενάζει:/ Περδικοπούλα να ’μουνα το χώμα να σκαλίζω/ κι εγώ στο ριζοχάρακο». Ενα από τα “Λευκορείτικα” του αξέχαστου Νίκου Ψαρού, ο επίλογος στις σημερινές “Στάσεις”.

            Να εξακολουθήσουν να “κακαρίζουν” οι “πέρδικοι” στον Τζιτζιφέ, τον Αύγουστο, η ευχή μου.

Χανιώτικα νέα (Τρίτη, 31 Αυγούστου 2018)

ΕΚΕΙΝΟΙ ΠΟΥ ΦΕΥΓΟΥΝ

ΕΝΑ ΧΡΟΝΟ ΜΕΤΑ

ΜΝΗΜΗ ΧΡΥΣΑΣ ΜΗΝΟΥΔΑΚΗ*

Επιστροφή και σήμερα σε μια φωτογραφία που είχα συναντήσει, λίγες μέρες πριν φύγει για το άλλο ημισφαίριο της ζωής η Χρύσα, στη σελίδα του αδελφού της του Μιχάλη, στο Δικτυοβιβλίο. Ένα χρόνο πριν από το φευγιό της στο άλλο ημισφαίριο της ζωής. Σαν σήμερα, 25 Αυγούστου. Στη μνήμη της χρυσής ψυχούλας της…

Μια φωτογραφία χίλιες λέξεις... Ο Μιχάλης και η Χρύσα τσουγκρίζουν τα ποτήρια τους. Εις μνήμην και εις υγείαν. Ο Θεός να συγχωρέσει εκείνους που έφυγαν... Ο θεός να έχει καλά αυτούς που έχουν μείνει... Ωσεί παρόντες όλοι τους σ' αυτόν τον δείπνο των δύο αδελφιών. Οι προαπελθόντες: o πατέρας, η μητέρα, ο Αντώνης,  ο μεγάλος αδελφός που έφυγε απ'το πολύ του φιλότιμο, ο πρώτος εξάδελφος ο Θοδωρής που έφυγε από την αποκοτιά του, επίσης νωρίς στις Άλπεις, οι αποδέλοιποι. Οι περιλειπόμενοι: ο γιος της, ο ωραἰος Φίλιππος, η θεία Βαγγελιώ ίδια Παναγιά, ντυμένη στα μαύρα, ο θείος Λεωνίδας με μαύρο πουκάμισο, φίλοι, πολλοί φίλοι και συγγενείς, πολλοί συγγενείς.

Έβαλε ο Θεός σημάδι την πανώρια κορασιά... Αναπάντητα τα γιατί(;) ... Ατέλειωτα τα χρόνια, στο αναπηρικό καροτσάκι, με σκλήρηνση κατά πλάκας,  η Χρύσα... Ατέλειωτα τα χρόνια στα μαρμαρένια αλώνια να διδάσκει αξιοπρέπεια... "Είμαι ζωντανή,νιώθω καλά, αύριο θα είμαι καλύτερα... Όλα υπό έλεγχο, όλα παλεύονται..."   Κι όμως ο Θἀνατος   παραμὀνευε, προαποφασισμένος να σβήσει το καντήλι της στα 51 της χρόνια… Ανόητος στην άγνοιά του, αγνοώντας τη δύναμη του κεριού.

Κερί στη μνήμη της τα λόγια μου, τα λόγια για τα χρόνια τα κερδισμένα. Ένα κερί στο παγκάρι που περιμένει προσκυνητή η απόσταση από τον θάνατο στην αθανασία. Και για τη Χρύσα. Ένα κερί στο μανουάλι και η Χρύσα επιστρέφει. Ωραία ως υπήρξε, στο πιο φωτεινό δωμάτιο της μνήμης. Σαν πρωινό Αυγούστου στην εκκλησία του Αγίου Παντελεήμονα της Αμπεριάς, στον ενοριακό της ναό. Σαν πανσέληνος… 

*Ομιλία στο ετήσιο μνημόσυνό της. (Ενορικό Κέντρο ΑγίουΠαντελεήμονα Αμπεριάς, Σάββατο, 25 Αυγούστου 2018)

ΠΟΙΗΣΗ

ΑΥΤΟ ΤΟ ΥΠΕΡΟΧΟ "ΜΑΣ"                                         
(Στον Αρχιεπίσκοπο Κρήτης Ειρηναίο Αθανασιάδη )*










Η Κρήτη μας.
Η Ελλάδα μας.
Η Ορθοδοξία μας.
Μου αρέσει αυτό το «μας»
που βάζει στο τέλος κάποιων λέξεων - κόσμων,
όταν μιλεί και όταν γράφει, ο Αρχιεπίσκοπός μας.

«μας»
Μια μικρούλα λέξη με τρία γράμματα.
Μια πλατεία ευθύνης.
Ένα φωνήεν μεταξύ δύο συμφώνων
ο εξ αδιανεμήτου πλούτος μας!

ΒΑΓΓΕΛΗΣ Θ. ΚΑΚΑΤΣΑΚΗΣ 

(ΟΠΩΣ ΤΟ ΨΩΜΙ, ΠΥΞΙΔΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ, ΧΑΝΙΑ 2018)

Δικαιωματικά στον Αρχιεπίσκοπο Κρήτης το ποίημα της σημερινής Κυριακής. Πριν από τρεις μέρες τα ονομαστήριά του...  Και από εδώ ΕΙΣ ΕΤΗ ΠΟΛΛΑ, ΣΕΒΑΣΜΙΟΤΑΤΕ!!!

ΠΑΙΔΟΤΟΠΟΣ

Ε1 ΤΑΞΗ 16ου ΔΗΜ. ΣΧ. ΧΑΝΙΩΝ

Η ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΜΑΣ ΣΤΗΝ ΟΙΚΙΑ ΤΟΥ ΕΛ. ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ


Καλοί μου φίλοι, καλό Σαββατοκύριακο!

«Είμαστε 15 πολύ έξυπνα και μελετηρά παιδιά! Ολα μένουμε στα Χανιά. Καταγωγή έχουμε από Ελλάδα, Αλβανία, Συρία, Γερμανία και Ρουμανία και αγαπάμε πολύ να διαβάζουμε ιστορία.
Τη φετινή σχολική χρονιά ασχοληθήκαμε με την οικία του Ελ. Βενιζέλου και δεν σας κρύβουμε ότι ήταν μια μοναδική εμπειρία». Αυτά γράφουν και… μας χαιρετούν, προλογίζοντας τα φετινά “Διαπολιτισμικούλια”, την έκδοση που επιμένει χρόνια τώρα να βγάζει με το τέλος κάθε σχολικής χρονιάς η δασκάλα Ευαγγελία Φατσέα, τα παιδιά της Ε1 τάξης του 16ου Διαπολιτισμικού Δημ. Σχ. Χανίων.
Δείγματα γραφής απ’ αυτήν την έκδοση φιλοξενούνται στον σημερινό Παιδότοπο. Κείμενα, διανθισμένα με σχετικό φωτογραφικό υλικό, που αποδεικνύουν περίτρανα, εκτός όλων των άλλων και το αληθές αυτού που έγραψαν τα παιδιά. Οντως ήταν μια μοναδική εμπειρία η επίσκεψη τους στην οικία – Μουσείο του Ελευθερίου Βενιζέλου. Καθρέφτης το γραφτό τους. Προς μίμησιν η επίσκεψη τους…
Να συνεχίσετε ν’ αγαπάτε την ιστορία, καλά μου παιδιά! Να συνεχίσεις να “βγάζεις” “Τα Διαπολιτισμικούλια” σου, καλή μου συναδέλφισσα!

Σας χαιρετώ με αγάπη
Βαγγέλης Θ. Κακατσάκης
δάσκαλος

Την Τετάρτη 7 Φεβρουάριου πήγαμε εκπαιδευτική εκδρομή στο σπίτι του Ελ. Βενιζέλου (συνοικία Χαλέπα Χανίων). Δεν είχα ξαναπάει εκεί. Πρώτα πήγαμε στον Ι.Ν. Αγ. Μαγδαληνής, όπου παίξαμε στην πολύ όμορφη αυλή.
Μας ξενάγησαν σε όλο το σπίτι του Ελ. Βενιζέλου. Πιο πολύ μου άρεσε το δωμάτιο στο οποίο ο Ελ. Βενιζέλος φιλοξενούσε τους ξένους, το αμάξι του και ο πίνακας στον οποίο εικονίζεται η γυναίκα του. Δεν υπήρχε κάτι που να μη μου άρεσε.
Αν μια φίλη μου δε θα ήθελε να πάει σε αυτό  το σπίτι-μουσείο, θα της έλεγα ότι περάσαμε τέλεια, γιατί εκτός από τα ιστορικά εκθέματα και τα προσωπικά αντικείμενα του Ελ. Βενιζέλου, στη σοφίτα υπάρχουν πολλά ενδιαφέροντα παιχνίδια. […] H οικία έλαβε τη σημερινή της μορφή το 1927, όταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος επέστρεψε από το Παρίσι στα Χανιά. Τη μελέτη μετατροπής ανέθεσε στον αρχιτέκτονα Σταυρίδη. Ο ίδιος ο Βενιζέλος επέβλεπε τις εργασίες […]
Αυτή η οικία έχει χαρακτηριστεί “στέγη της ζωής” του μεγάλου πολιτικού. Σε αυτή πέρασε το μεγαλύτερο μέρος του βίου του και συνδέεται με ορισμένες από τις σημαντικότερες στιγμές της προσωπικής του ζωής και της επαναστατικής και πολιτικής του διαδρομής. […]
Το 2002 το Υπουργείο Οικονομικών αγόρασε το σπίτι και το παραχώρησε στο Εθνικό Ιδρυμα Ερευνών και Μελετών “Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος”, που έκτοτε αποτελεί την έδρα του.

Ποιες αίθουσες μας άρεσαν πάρα πολύ

Η αίθουσα του γραφείου: Εκεί υπάρχει το ξυλόγλυπτο δρύινο γραφείο του με το μελανοδοχείο, τη λάμπα και την πολυθρόνα του.
Το σαλόνι: Εκεί υπάρχει ένας σκαλιστός καναπές, πολυθρόνες με ψάθες και μεταξωτά πουπουλένια μαξιλάρια, το πορτραίτο της πρώτης συζύτου του Ελ. Βενιζέλου, καθώς και σπουδαία έργα τέχνης.
Η τραπεζαρία: Εκεί υπάρχει ένα τεράστιο πολύχρωμο κιλίμι με γεωμετρικά σχέδια, ένα μεγάλο τραπέζι, δώδεκα καρέκλες και τέσσερις πολυθρόνες.
Στην πλατεία που βρίσκεται απέναντι από το σπίτι του Ελ. Βενιζέλου υπάρχει ο ανδριάντας του σε φυσικό μέγεθος. Αυτό το έργο θεωρείται από τους ωραιότερους ανδριάντες που υπάρχουν. Τον φιλοτέχνησε ο γλύπτης Paul Troubetzkoy. Αρχικά τοποθετήθηκε μέσα στο σπίτι, σε εσοχή πριν από το γραφείο του και έμεινε εκεί μέχρι το θάνατό του.
Βγάλαμε φωτογραφία μπροστά από το άγαλμα του Ελευθέριου Βενιζέλου. Στο σπίτι του Βενιζέλου μου άρεσε το αμάξι του, τα ματωμένα ρούχα του και η σοφίτα. Δεν υπήρχε κάτι που να μην μου άρεσε. Δεν είχαμε ξαναπάει εκεί. Θα ήθελα να ξαναπάμε μαζί με τους γονείς μας. Αν ένας φίλος μας δε θα ήθελε να πάει στο σπίτι του Βενιζέλου, θα του ελέγαμε ότι αν πάει, θα περάσει τέλεια και θα τον ενημερώναμε ότι στη σοφίτα υπάρχουν πολλά εκπαιδευτικά και διαδραστικά παιχνίδια.
Παρατηρήσαμε το περίστροφο που χρησιμοποίησε ο Ελ. Βενιζέλος ως επαναστάτης στο Θέρισο, αρκετά χειρόγραφά του, τις πένες με τις οποίες υπέγραψε τη Συνθήκη των Σεβρών (1920) και τη Συνθήκη της Λωζάννης (1923), τα ματωμένα ρούχα του και το αυτοκίνητο στο οποίο επέβαινε (δολοφονικές απόπειρες εναντίον του, 1920 και 1933).

Συνεργάστηκαν με αλφαβητική σειρά οι παρακάτω μαθητές και μαθήτριες του Ε1:
Αγγελική – Ελισάβετ Μίννικ, Γεωργία Καμπουράκη, Γιάννης Παπαδογιάννης, Δημήτρης Παπαλάς, Διονύσης Μπακίου, Εύη Καρακάσι, Κάραμ Τζαράντ, Κρίστι Χοτζάι, Μαρία Νταγιάκου, Μελιντόνα Γκοντούνι, Μιχάλης Μαυροκουκουλάκης, Νίκος Βενέτης, Ορέστης Τζέρτζι, Ρεμπέκα – Αλμα Λινγκουράρ, Τάσος Γκουρλίτσας.

Ποια αντικείμενα μας έκαναν πολύ μεγάλη εντύπωση

• Η χρυσή πένα που χρησιμοποιήθηκε για την υπογραφή της Συνθήκης των Σεβρών,
• Το ξυλόγλυπτο δρύινο γραφείο του Ελ. Βενιζέλου, το οποίο έχει δερμάτινη επικάλυψη.
• Το πορτραίτο με τη δαντελωτή ξυλόγλυπτη κορνίζα, το οποίο εικονίζει τη Μαρία Κατελούζου (η πρώτη και πολυαγαπημένη σύζυγος του Ελ. Βενιζέλου).
• Η σπάνια εικόνα με τον Αγιο Ελευθέριο ένθρονο, το οποίο είναι έργο Αγιορείτη μοναχού, η οποία αφιερώθηκε στον Ελευθέριο το 1909.
• Το λιτό μπρούντζινο κρεβάτι του Ελ. Βενιζέλου.
• Τα πορτραίτα των γονέων του Ελ. Βενιζέλου, Κυριάκου και Στυλιανής.
• Το αυτοκίνητο στο οποίο επέβαινε ο Ελ, Βενιζέλος κατά την εναντίον του δολοφονική απόπειρα (έχει σημάδια από 66 σφαίρες).
• Η πένα που χρησιμοποιήθηκε για την υπογραφή της συνθήκης της Λοζάννης,
• Δύο γραμμόφωνα εκείνης της εποχής.
• Οι ζωγραφικοί πίνακες, οι οποίοι εικονίζουν τον Ελ. Βενιζέλο.
• Τα χειρόγραφα της μετάφρασης του Θουκυδίδη από τον Ελ. Βενιζέλο.

Χανιώτικα νέα (25.08.2018)

http://www.haniotika-nea.gr/i-episkepsi-mas-stin-ikia-tou-el-venizelou/

ΜΙΑ ΣΤΑΣΗ ΕΔΩ ΜΙΑ ΣΤΑΣΗ ΕΚΕΙ

ΤΩΝ ΕΙΡΗΝΑΙΩΝ

Του Αγίου Ιερομάρτυρος Ειρηναίου, Επισκόπου Λουγδούνων (Λυών) της Γαλλίας χθες, 23 Αυγούστου, και στους Ειρηναίους της καρδιάς μου, της καρδιάς μας, ο νους μου, ο νους μας. Στον μακαριστό μητροπολίτη Κισάμου και Σελίνου Ειρηναίο Γαλανάκη, στον Αγιο Ειρηναίο Γαλανάκη τον Χριστιανό, και στον από Κυδωνίας και Αποκορώνου Αρχιεπίσκοπο Κρήτης Ειρηναίο Αθανασιάδη, στον Αρχιεπίσκοπο της Ανύστακτης Εγνοιας. Αιωνία η μνήμη του πρώτου, και “εις έτη πολλά” η ευχή μου, η ευχή μας στον δεύτερο. Ευλογία, ευλογία μεγάλη, για μένα η συνεργασία μαθητείας κοντά τους στα Ιδρύματα της Μητρόπολης Κισάμου και Σελίνου, στις αρχές της δεκαετίας του 1970, στα Ιδρύματα της Μητρόπολης Κισάμου και Σελίνου.

Αγιος στη συνείδηση όλων εκείνων που τον γνώρισαν ο παππούς. Για όλα όσα έπραξε, είπε και έγραψε, έτσι όπως τα έπραξε, τα είπε και τα έγραψε κατά τη διάρκεια της υπερεκατόχρονης επίγειας παρουσίας του (1911-2013). Και στη δική μου καρδιά η εκκλησία του. Ενα πετρόχτιστο ξωκκλήσι σε μια κορφή της Μαδάρας, όπου του άρεσε να πηγαίνει για να μαζεύει τη μαλοτήρα της χρονιάς του. Με τον ντενεκέ, που κουβαλούσε τη λάσπη για να κτιστεί η Τεχνική Σχολή στο Καστέλλι, στον ώμο η εικόνα του (φωτ.) στο τέμπλο. Με τον πρωτοσύγκελλό του, τον τότε αρχιμανδρίτη Ειρηναίο Αθανασιάδη, κι αυτόν με τον ντενεκέ της λάσπης, στον ώμο, δίπλα του. Δεν μπορώ να φέρω στο μυαλό μου, τον ένα τους και να μην έρθει ο άλλος τους. Σε ρόλο δασκάλου και ο Δάσκαλος και ο Μαθητής, πάντα για μένα. Κι ας ήταν διαφορετικοί σαν χαρακτήρες (μεγάλη κουβέντα αυτή) σε πολλά…

«Αυτός ο άνθρωπος με ενέπνευσε και είπα μέσα μου “θέλω να γίνω σαν κι αυτόν”», είπε για τον Ειρηναίο Γαλανάκη ο Ειρηναίος (που τότε τον έλεγαν Νίκο, με το βαφτιστικό του όνομα) Αθανασιάδης, όταν τον γνώρισε, ως μαθητής του στην Εκκλησιαστική Σχολή Αγίας Τριάδας, κατά δήλωσή του σε συνέντευξη που έδωσε (εφ. “Πατρίς” Ηρακλείου, 19.8.2017). Ηταν ένας άνθρωπος με φωτεινό μυαλό και φωτεινή ζωή και δίδασκε αυτό που ήταν από τη νεανική του ηλικία ο Παππούς. Εγινε σαν κι αυτόν ο μικρός Ειρηναίος. Ενας άνθρωπος με φωτεινό μυαλό και φωτεινή ζωή. Για να διδάσκει κι αυτός με τη σειρά του. Δε διδάσκουμε μ’ αυτά που λέμε, ούτε με το παράδειγμά μας διδάσκουμε, μόνο αυτό που είμαστε διδάσκουμε, εν τέλει, σύμφωνα με την παιδαγωγική των Ειρηναίων.

Τους θυμάμαι και μαζί και χώρια, κυρίως, όμως μαζί. Οπως σε μια διαδήλωση κατά των Βάσεων και υπέρ της Ειρήνης, στις αρχές της δεκαετίας του 1980, στην πλατεία της Αγοράς στην Πόλη μας. «Μας λένε Ειρηναίους, παιδί μου, μας λένε Ειρηναίους, αν δεν είμαστε εμείς σήμερα εδώ, ποιοι θα ήταν»… μου είπε με τον δικό του χαρακτηριστικό τρόπο ο Παππούλης, όταν “διάβασε” την απορία στα μάτια μου. Και για λογαριασμό του μαθητή του, που είχε γίνει κι αυτός μητροπολίτης. Τι “τέχνη” κι αυτή να διαβάζουν τα μάτια των ανθρώπων οι Ειρηναίοι!

Και στον απόηχο των “φετινών “ Ειρηναίων”, των “Ειρηναίων” 2018, που έγιναν προχθές, γι’ άλλη μια χρονιά στο χωριό του παππού, στο Νεροχώρι Αποκορώνου (είχαν αρχίσει ζώντος του), οι σημερινές Στάσεις. «Είτε με τιμήσουν είτε όχι δεν έχει κανένα νόημα για εμένα. Είναι περιττοί οι εορτασμοί». Τα που είπε, μεταξύ των άλλων στην προαναφερθείσα συνέντευξη ο Αρχιεπίσκοπος Ειρηναίος, αναφερόμενος στις εκδηλώσεις που είχε προγραμματίσει να γίνουν γι’ αυτόν η Ιεραρχία Κρήτης, για τα 11 χρόνια του στην Αρχιεπισκοπή. Το ίδιο θα μπορούσε να πει κι ο Δάσκαλός του, όμως… Καθόλου περιττές οι όποιες τιμές και οι όποιες αναφορές στους Ειρηναίους, όμως! Ανθή ευχαριστιών για το έργο τους οι όποιες τιμές, τα όποια “Ειρηναία”…

Χανιώτικα νέα (Τρίτη, 28.08.2018)
http://www.haniotika-nea.gr/ton-irineon/

ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΕΣ

  Η ΑΠΟΠΕΙΡΑ ΔΟΛΟΦΟΝΙΑΣ ΤΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ

ΚΑΙ ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ ΤΟΥ ΙΩΑΝΝΗ ΜΑΡΚΑΚΗ

( Ομιλία Γενικού Διευθυντή τουΕθνικού Ιδρύματος Ερευνών & Μελετών

 «Ελευθέριος κ. Βενιζέλος» Νικόλαου Εμμ. Παπαδάκη.

Εμπρόσνερος Αποκορώνου, 17 Αυγούστου 2018 )

Από το 1931 όσο ήταν ακόμα πρωθυπουργός η ασφάλεια του Βενιζέλου αλλά και οι αγγλικές μυστικές υπηρεσίες βρίσκονταν στα ίχνη υποψήφιων δολοφόνων που σχετίζονταν με την αυλή του έκπτωτου βασιλιά Γεωργίου Β΄ στο Λονδίνο. Ο Γεώργιος είχε δεχθεί αυστηρή προειδοποίηση από τον Άγγλο υπουργό Εξωτερικών να εγκαταλείψει τα σκοτεινά του σχέδια. Ο Βενιζέλος μετά την εκλογική του ήττα τον Μάρτιο του 1933, ως αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης, ζούσε πλέον υπό τη διαρκή απειλή δολοφονίας του. Η εξόντωσή του προπαγανδιζόταν ανοιχτά από τον αντιβενιζελικό Τύπο σαν εθνική ανάγκη.

Την άνοιξη του 1933 είχαν σχεδιαστεί δύο απόπειρες κατά της ζωής του: μία στο Φάληρο, κατά τη διάρκεια της μετάβασής του στο κτήμα του γιου του, Κυριάκου, και μία στις 15 Μαΐου, από τα γυναικεία θεωρεία της Βουλής, από όπου η επιχείρηση ήταν ευκολότερη. Τα σχέδια δεν πραγματοποιήθηκαν για τυχαίους λόγους.

Το βράδυ της 6ης Ιουνίου ο Βενιζέλος και η Έλενα ήταν καλεσμένοι στο σπίτι του Στέφανου και της Πηνελόπης Δέλτα στην Κηφισιά. Στο τραπέζι ήταν άκεφος, νευρικός και απογοητευμένος από τις απρέπειες των αντιπάλων του στη Βουλή. Τον είχαν εξοργίσει, στερώντας του τον λόγο, ενώ καθημερινά δεχόταν προειδοποιήσεις για επικείμενη δολοφονία του. Σε αυτούς που σχεδόν τον ικέτευαν, γράφει η Δέλτα, να μη βγαίνει τα βράδια από το σπίτι του, απαντούσε: «Τί! Θὰ τοὺς δείξω πώς φοβοῦμαι;». Και συμπλήρωνε γελώντας: «Ce sont les risques du métier» (Αυτοί είναι οι κίνδυνοι του επαγγέλματος). Τη συνήθεια να μην παραβιάζει το ωράριό του την τήρησε και εκείνο το βράδυ: «Ἑλενάκι, εἶναι ὥρα μας», είπε στη γυναίκα του, δείχνοντας το ρολόι. Γύρω στις 11 έφυγαν για την Αθήνα. Στην Πάκαρντ του προέδρου, ένα αυτοκίνητο εξαιρετικά ταχύ για την εποχή και με ενισχυμένη θωράκιση, επιβιβάσθηκαν το ζεύγος Βενιζέλου, ο οδηγός Γιάννης Νικολάου και ο αστυνομικός Μιχάλης Κουφογιαννάκης. Πίσω του ακολουθούσε το δεύτερο αυτοκίνητο, ένα δίπορτο Λίνκολν-Φορντ, ακατάλληλο για τέτοια αποστολή, με επιβάτες τους άνδρες της ασφάλειάς του, Ανδρέα Γυπαράκη, Ανδρέα Λεμπιδάκη και Ιωάννη Μαρκάκη.

Τα δύο αυτοκίνητα ταξίδευαν με χαμηλή ταχύτητα. Σχεδόν είχαν περάσει τον Παράδεισο Αμαρουσίου όταν ξαφνικά ξεροί, συνεχόμενοι κρότοι, μαζί με λάμψεις, τάραξαν την ησυχία της νύχτας. Μια μεγάλη ανοικτή Κάντιλακ, με πολλούς επιβάτες, προσπέρασε με ιλιγγιώδη ταχύτητα και σβηστά φώτα τη Φορντ της ασφάλειας και συνέχισε να κινείται ανάμεσα στα δύο αυτοκίνητα, ανοίγοντας ταυτόχρονα πυρ εναντίον τους. Από τα καταιγιστικά πυρά πρώτος τραυματίστηκε στο αριστερό χέρι ο οδηγός της Πάκαρντ. Ο Μαρκάκης δέχθηκε έξι βλήματα στο κεφάλι και άρχισε να ψυχορραγεί, ενώ ο ένας οπίσθιος τροχός της Φορντ αχρηστεύθηκε από τους πυροβολισμούς.

Η αντίδραση του Βενιζέλου υπήρξε ακαριαία. Αγκάλιασε την Έλενα και έπεσαν μαζί στο δάπεδο του αυτοκινήτου, ενώ άρχισε να φωνάζει απεγνωσμένα στον οδηγό: «Φύγε, Γιάννη, φύγε!». Ο Νικολάου μετά τον τραυματισμό του μπορούσε να χρησιμοποιήσει μόνο το ένα χέρι· παρ’ όλα αυτά πάτησε τέρμα το γκάζι και με μεγάλη ταχύτητα απομακρύνθηκε προς στιγμήν από τους δολοφόνους. Η κατάσταση ήταν πολύ κρίσιμη: από τις σφαίρες αχρηστεύτηκε ένας τροχός, ενώ θρυμματισμένα γυαλιά πετάγονταν στην καμπίνα του αυτοκινήτου. Η ταχύτητα της Πάκαρντ μειώθηκε πάλι, με αποτέλεσμα η Κάντιλακ να πλησιάσει σε απόσταση αναπνοής. Πιστόλια, επαναληπτικά τουφέκια και μάνλιχερ άρχισαν να ξερνούν ξανά φωτιά και ατσάλι. Το αυτοκίνητο είχε γίνει κόσκινο και μερικές σφαίρες χώθηκαν στις πλάτες των καθισμάτων. Είχαν πλησιάσει στο Γηροκομείο και ο Βενιζέλος ενθάρρυνε τον Νικολάου: «Κάνε γρήγορα, Γιάννη, και γλιτώσαμε». Έτσι και έγινε. Η γκανγκστερική επίθεση σταμάτησε. Οι δράστες είτε πίστεψαν ότι είχαν επιτύχει τον σκοπό τους είτε φοβήθηκαν να συνεχίσουν, διότι είχαν εισέλθει πλέον στην πόλη. Κατευθύνθηκαν στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας και εξαφανίστηκαν.

Οι εφημερεύοντες γιατροί του «Ευαγγελισμού» δεν πίστευαν στα μάτια τους. Μπροστά τους στεκόταν ένας Βενιζέλος κατάχλωμος, με τα χέρια του ματωμένα από τα τραύματα της Έλενας, που είχε δεχθεί σφαίρες στους μηρούς, την κοιλιακή χώρα και το χέρι. Παραδίπλα στεκόταν ο Νικολάου με σμπαραλιασμένο το αριστερό χέρι. Σε λίγο έφτασε και η Φορντ με τον ετοιμοθάνατο Μαρκάκη. Στο αυτοκίνητο του Βενιζέλου καταμετρήθηκαν σημάδια από 66 σφαίρες. Οι επιβάτες του είχαν γλιτώσει σαν από θαύμα. Η ανάκριση αποκάλυψε ότι ο πρόωρος πυροβολισμός ενός από τους εκτελεστές χάλασε τα σχέδια των επίδοξων δολοφόνων. Το δικαστικό βούλευμα έφερε στο φως ανατριχιαστικές λεπτομέρειες: η εγκληματική συμμορία θα σκότωνε πρώτα τον οδηγό και κατόπιν ο λήσταρχος Καραθανάσης, που επέβαινε στην Κάντιλακ, θα αποκεφάλιζε τον Βενιζέλο με ένα μεγάλο μαχαίρι.

Η είδηση διαδόθηκε με ταχύτητα ωστικού κύματος· ο αντίκτυπος ήταν φοβερός. Δεν είχε ξημερώσει ακόμα και πλήθη οργισμένων πολιτών άρχισαν να συρρέουν στον «Ευαγγελισμό». Ο υπουργός Οικονομικών, Γεώργιος Πεσμαζόγλου, τόλμησε να προσέλθει στον «Ευαγγελισμό» για να εκφράσει τη λύπη της κυβέρνησης για την απόπειρα. Η παρουσία του προκάλεσε την εξέγερση των αδιάλλακτων της Δεξιάς, που ζήτησαν την παραίτησή του. Ο Πεσμαζόγλου, σε μια πράξη ασυνήθιστης ευπρέπειας, πήγε ξανά στο νοσοκομείο, την ώρα που η Έλενα υποβαλλόταν σε εγχείριση για να της αφαιρεθούν τα βλήματα. Ο Βενιζέλος συγκινήθηκε και του άνοιξε την καρδιά του: «Καταλαβαίνετε, βεβαίως, εἰς ποίαν ψυχολογικὴ κατάστασι εὑρίσκομαι […] παρ’ ὅλα ὅσα ἔκανα διὰ τὴν πατρίδα μας, βλέπω τοὺς ἡμίσεις Ἕλληνας νὰ μὲ κυνηγοῦν μὲ ἕνα πιστόλι».

Πράγματι, επί σειρά ετών, αντιβενιζελικές εφημερίδες είχαν για λάβαρο την ανατριχιαστική φράση «Δυστυχῶς διὰ τὴν Ἑλλάδα ζῇ ἀκόμη», χωρίς να βρεθεί έστω ένας αρχηγός να την αποκηρύξει. Τα ελατήρια του εγκλήματος είναι πολιτικά, είπε στον ανακριτή ο Βενιζέλος, με εκτελεστικά όργανα επίορκους αστυνομικούς και συντονιστή τον ίδιο τον διοικητή της Γενικής Ασφάλειας, Ιωάννη Πολυχρονόπουλο.

Από την πρώτη στιγμή η δικαιοσύνη είχε στα χέρια της σοβαρά στοιχεία για άμεση εμπλοκή της ηγεσίας των σωμάτων Ασφαλείας στο έγκλημα. Ήταν μια σχεδιασμένη λεπτομερειακά γκανγκστερική επιχείρηση. Πίσω της κρύβονταν χρηματοδότες που είχαν διαθέσει εκατομμύρια για την αγορά όπλων και την πληρωμή των εκτελεστών. Την Κάντιλακ, που βρέθηκε καμένη στη Μαλακάσα, την είχε αγοράσει ο αδελφός του Πολυχρονόπουλου, Νίκος. Έτσι, ο ανακριτής Τζωρτζάκης εξέδωσε εντάλματα συλλήψεως του Πολυχρονόπουλου, του αδελφού του, του διοικητή της Ειδικής Ασφάλειας, Αργύρη Δικαίου, και δύο υπαστυνόμων. Στον μακρύ κατάλογο περιλαμβάνονταν και άνθρωποι του υποκόσμου, που είχαν συνεργήσει στην απόπειρα. Ο λήσταρχος Καραθανάσης προστατεύθηκε από την αστυνομία και για ένα διάστημα απέφυγε τη σύλληψη. Η κυβέρνηση δέχθηκε καίριο πλήγμα όταν αποκαλύφθηκε ότι ο Πολυχρονόπουλος ήταν προσωπική επιλογή του πρωθυπουργού Τσαλδάρη.

Την ίδια ώρα, έξαλλα αντιβενιζελικά φύλλα εξυμνούσαν την απόπειρα. Στις 9 Ιουνίου, οπότε και ανακοινώθηκε η σύλληψη του Πολυχρονόπουλου, η εφημερίδα Ελληνική χαρακτήριζε τη συμμορία των επίδοξων δολοφόνων «γίγαντες τοῦ ἀντιβενιζελισμοῦ», το όνομα των οποίων επρόκειτο να γραφεί με χρυσά γράμματα στην ελληνική Ιστορία, προτρέποντας τους αναγνώστες της να εμπνευσθούν από το παράδειγμά τους. Σε λίγο ο πολιτικός υπόκοσμος απέκτησε την εφημερίδα του. Ο Πολυχρονόπουλος άρχισε να εκδίδει, μέσα από τη φυλακή, την εφημερίδα Λαϊκός Αγών, που προπαγάνδιζε ριζικές λύσεις: «Ὁ πανάθλιος γέρων τῆς Χαλέπας νὰ ὁδηγηθῇ εἰς τὴν ἀγχόνην ἢ εἰς τὸ φρενοκομεῖον». Και ζητούσε αίμα, υποσχόμενος ότι «αὐτὴ τὴ φορὰ θὰ τοῦ κοπῇ [του Βενιζέλου] σύρριζα ὁ τράχηλος».

Η απόπειρα ήταν καλά σχεδιασμένη. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με την οργανωμένη προπαγάνδα που ακολούθησε, έδειχνε ότι δεν μπορούσε να εκπορεύεται μόνο από τον Πολυχρονόπουλο· διάχυτη ήταν η υποψία ότι οι εντολές είχαν δοθεί από ψηλά. Οι φήμες οργίαζαν.

Από τις ανακρίσεις προέκυψαν, σοβαρές ενδείξεις εις βάρος του υπουργού Εσωτερικών, Ιωάννη Ράλλη, που ήταν πολιτικός προϊστάμενος των σωμάτων Ασφαλείας, και του βουλευτή Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη.

Τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους ο ανακριτής Τζωρτζάκης ζήτησε την άρση της ασυλίας του βουλευτή Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, διότι είχαν προκύψει κρίσιμα στοιχεία εναντίον του για ηθική αυτουργία στην απόπειρα. Σε λίγες μέρες η κυβέρνηση αντικατέστησε τον Τζωρτζάκη με τη φαιδρή δικαιολογία ότι καθυστερούσε την ανακριτική διαδικασία. Τη θέση του πήρε ο εφέτης Καλέλης, ο οποίος ζήτησε την άρση της ασυλίας και του Ιωάννη Ράλλη. Για την ενοχή Μαυρομιχάλη και Ράλλη υπήρχαν σοβαρές ενδείξεις, όμως η αστυνομία είχε φροντίσει να εξαφανίσει τα σχετικά στοιχεία. Έτσι, ένοχοι διέφευγαν τη σύλληψη και μάρτυρες αστυνομικοί αρνούνταν να καταθέσουν, ενώ όσοι τόλμησαν να το κάνουν υπέστησαν δυσμενείς μεταθέσεις. Η άρνηση των διωκτικών αρχών να συνεργαστούν με τη δικαιοσύνη στο ανακριτικό έργο διευκόλυνε τη θέση των φυσικών αυτουργών, που κρατούσαν το στόμα τους κλειστό. Κυβέρνηση και αστυνομία συνεργάζονταν σε ένα όργιο συγκάλυψης των ενόχων. Όσον αφορά τον άλλο «γίγαντα τοῦ ἀντιβενιζελισμοῦ», τον λήσταρχο Καραθανάση, η προσκείμενη στον Τσαλδάρη εφημερίδα Ελληνικόν Μέλλον τον εντόπισε σε μια σπηλιά του Παρνασσού, όπου κρυβόταν, και του πήρε συνέντευξη.

Σε λίγες μέρες ακολούθησε ο θάνατος του Μαρκάκη που συντάραξε τον Βενιζέλο. Μέχρι να πεθάνει, καθόταν με τις ώρες στο προσκεφάλι του. Η νεκρώσιμη ακολουθία τελέσθηκε στις 7 το πρωί στην εκκλησία του νοσοκομείου, διότι η αστυνομία έτρεμε τις αντιδράσεις των Κρητικών. Ο Βενιζέλος φορούσε μαύρη γραβάτα και πένθιμο περιβραχιόνιο. Η έκφραση του προσώπου του έδειχνε άνθρωπο που είχε χάσει κάποιον στενό συγγενή του.

Είδα το Βενιζέλο με πένθος στο αριστερό χέρι. Ρώτησα: «Γιατί το φορείτε;». Μου αποκρίθηκε: «Έχω ένα δικό μου πένθος». Του είπα: «Ξέρω, το φορείτε για το Μαρκάκη». Και ύστερα είπε θλιμμένος: «Ναι... Τι έφταιξε... να πάγει για μένα...».

Και πήγε ο Βενιζέλος στην εκκλησία του “Ευαγγελισμού”, στις 6 το πρωί, γιατί τον ειδοποίησε η αστυνομία πως θα τον θάψουν στον Πειραιά, πως δεν θα επιτρέψουν να γίνει η κηδεία στην Αθήνα, μην αγριέψουν οι Κρητικοί, και πως πρέπει πολύ πρωί να τον σηκώσουν. Ήταν θωρακισμένα αυτοκίνητα έξω από την εκκλησία, γεμάτα αστυνομικούς, χωροφύλακες και όπλα. Ήταν και μερικοί Κρητικοί, συγγενείς και φίλοι του νεκρού. Κ’ έξαφνα κλείδωσαν οι Κρητικοί την πόρτα της εκκλησίας. Χτυπούσαν οι αστυνόμοι να μπουν μέσα, και οι Κρητικοί σιωπηλοί, αγριεμένοι, κοίταζαν την πόρτα και δεν άνοιγαν. Το άκουσε ο Βενιζέλος και τους είπε: «Παιδιά, ησυχία! Αφήσετε την αστυνομία να μπει μέσα, αφήσετε να γίνουν τα πράγματα ήσυχα. Μου υποσχέθηκαν πως σαν τελειώσει η νεκρώσιμη ακολουθία, θα πάρετε το νεκρό στο σπίτι του, να τον μοιρολογήσετε, κατά το κρητικό έθιμο».

Και υπάκουσαν οι Κρητικοί και άνοιξαν την πόρτα κ’ έγινε, παρουσία των αστυνομικών, η νεκρώσιμη ακολουθία. Μα μόλις τελείωσε, παρέλαβε η αστυνομία το νεκρό, συνοδευόμενοι με τανκς και όπλα, τάχα πως τον παν στο σπίτι του στον Πειραιά, και τρεχάτα τον κατέβασαν κατευθείαν στο νεκροταφείο Πειραιώς, έκλεισαν τις πόρτες, χωρίς ν’ αφήσουν ούτε έναν Κρητικό να μπει μέσα, και τον έθαψαν, τον παράχωσαν κρυφά. Κανένας δεν έμαθε που τον έθαψαν. Εγέλασαν και τους συγγενείς και το Βενιζέλο, απέναντι του οποίου η κυβέρνηση Τσαλδάρη αθέτησε το λόγο της άλλη μια φορά.

Σα ρώτησα το Βενιζέλο, αν ήταν αληθινή αυτή όλη η ιστορία που είχα ακούσει, άσπρισε από το θυμό του. – «Αληθέστατη», μου είπε. «Και τους πίστεψα αυτούς! Και στάθηκα αιτία να γελαστούν οι δυστυχισμένοι συγγενείς του, τους γέλασα δηλαδή κ’ εγώ, τους πήρα στο λαιμό μου, τους υποσχέθηκα πως θα τον μοιρολογήσουν και θα τον θάψουν κατά το έθιμο τους. Και τον παράχωσαν κρυφά και δόλια! Και με γέλασαν! Και δεν ντράπηκαν! Δεν ντράπηκαν, κυρία Δέλτα, να παραβούν λόγο και υποσχέσεις!...».

Είχαν περάσει δεκαέξι ολόκληροι μήνες από τη δολοφονική απόπειρα εναντίον του Βενιζέλου και τη δολοφονία Μαρκάκη και ο Καραθανάσης παρέμενε ασύλληπτος. Στα τέλη Σεπτεμβρίου ο επικεφαλής της ασφάλειας του Βενιζέλου, Ανδρέας Γυπαράκης, έκανε ένα ταξίδι-αστραπή στα Χανιά και αποκάλυψε στον πρόεδρο ότι είχε εντοπίσει τα ίχνη του Καραθανάση. Κρυβόταν σε ένα πορνείο, όπου, από αιμοσταγής λήσταρχος, είχε μεταβληθεί σε μαστροπό. Όπως διαπιστώθηκε εκ των υστέρων, οι διωκτικές αρχές γνώριζαν το κρησφύγετό του και ο ίδιος ο αρχηγός της χωροφυλακής, υποστράτηγος Μπαρμπάτσης, είχε δώσει εντολή στους διοικητές των κοντινών αστυνομικών σταθμών να του παρέχουν κάλυψη και προστασία. Ο Βενιζέλος δεν χρειάστηκε να σκεφτεί πολύ. Ζήτησε από τον Γυπαράκη να μη διαρρεύσει η πληροφορία στην αστυνομία και η σύλληψη να πραγματοποιηθεί από την προσωπική του ασφάλεια. Έπειτα τον κοίταξε με το διαπεραστικό του βλέμμα και του είπε: «Πρόσεξε, Ανδρέα, μην τον σκοτώσεις!».

Το πρωί της 23ης Οκτωβρίου 1933, όταν ο Καραθανάσης βγήκε από το καταφύγιό του, αντίκρισε πιστόλια να τον σημαδεύουν. Δεν έφερε αντίσταση και συνελήφθη. Αμέσως μετά, οι δέκα αποφασισμένοι άνδρες που είχαν οργανώσει την επιχείρηση τον παρέδωσαν στον εισαγγελέα Εφετών Γαρέζο, ο οποίος εκτελούσε χρέη αρχηγού της αστυνομίας. Η είδηση προξένησε σοβαρούς κλυδωνισμούς στην κυβέρνηση. Ο υπουργός Εσωτερικών, Δημήτριος Γιαννόπουλος, είχε την ευθιξία να παραιτηθεί. Αντίθετα, ο αρχηγός της χωροφυλακής παρέμεινε αμετακίνητος στη θέση του.

Η αδράνεια της αστυνομίας στην καταδίωξη των αυτουργών της απόπειρας, το προστατευτικό δίχτυ που είχε απλώσει γύρω από τον Καραθανάση και η σύλληψή του από ιδιώτες, η επιβολή τρομοκρατίας και η απαξίωση του Κοινοβουλίου, αποτελούσαν ψηφίδες που συνέθεταν τη συνωμοσία εις βάρος της δημοκρατίας, όπως διακήρυσσαν οι Φιλελεύθεροι, η οποία έθετε σε κίνδυνο ακόμα και τη ζωή του Βενιζέλου. Ο ίδιος έγραφε από τα Χανιά στην Έλενα:

«Σοῦ ἐτηλεγράφησα τὴν σύλληψιν τοῦ Καραθανάση ἀπὸ πολίτας καὶ τὴν παράδοσίν του εἰς τὴν Ἀστυνομίαν. Ποία θεία δίκη! Ἀρχηγὸς ἐκείνων ποὺ τὸν συνέλαβαν ἦταν ὁ Γυπαράκης […]. Οἱ κυβερνητικοὶ μαίνονται, διότι ἡ σύλληψις αὐτὴ ἀπὸ ἰδιώτας ἐξευτελίζει τὰς Ἀρχάς. […] Ἐγὼ δὲν ἐπανέρχομαι εἰς τὰς Ἀθήνας, ἐφ’ ὅσον ὑπάρχει ἡ παροῦσα Κυβέρνησις τῶν δολοφόνων. Τοὺς ὀνομάζω ἔτσι, ἐφ’ ὅσον ὁ Πρωθυπουργὸς ἀρνεῖται νὰ στιγματίσῃ τὰ κηρύγματα τῶν φιλικῶν του ἐφημερίδων, ὅτι πρέπει νὰ σκοτωθῶ».

Η διαλεύκανση της απόπειρας αντιμετώπιζε τη συστηματική υπονόμευση της κυβέρνησης και των διωκτικών αρχών. Υπό τις συνθήκες αυτές, οι δικαστικές αρχές, που κινούνταν αναγκαστικά σε ένα σκοτεινό και δύσβατο πεδίο, παρέπεμψαν στο κακουργιοδικείο για ηθική αυτουργία σε φόνο, απόπειρα φόνου και άλλα αδικήματα τον Ιωάννη Πολυχρονόπουλο και τον Αργύρη Δικαίο, καθώς και τον Γεώργιο Καραθανάση και τον Νικόλαο Πολυχρονόπουλο ως φυσικούς αυτουργούς. Επίσης, δεκατρείς αστυνομικοί και άνθρωποι του υποκόσμου παραπέμφθηκαν ως συνεργοί.

Η δικαιοσύνη στάθηκε αδύνατο να ρίξει φως στις σκοτεινές συνωμοσίες και να διαλευκάνει την εμπλοκή των πολιτικών που ήταν οι ηθικοί αυτουργοί. Επίσης, παρά τις ενδείξεις, δεν κατόρθωσε να προσδιορίσει τον χρηματοδότη που βρισκόταν πίσω από το έγκλημα, παρότι, όπως αποδεχόταν το παραπεμπτικό βούλευμα, για την οργάνωση της γκανγκστερικής επιχείρησης διατέθηκαν δύο εκατομμύρια δραχμές. Το βούλευμα δεχόταν ότι, κατά την περίοδο 1928-1932, ο Ιωάννης Ράλλης, ο Αθανάσιος Φίλωνος (στενός συνεργάτης του εξόριστου βασιλιά), ο Μιλτιάδης Μποσίνης, ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης είχαν οργανώσει συνωμοτική ομάδα για την εξόντωση του Βενιζέλου. Ακόμα, έδειχνε ότι πριν από τις 6 Ιουνίου είχαν σχεδιαστεί δύο δολοφονικές απόπειρες, με εκτελεστές δύο αξιωματικούς του ελληνικού στρατού που ήταν δεινοί σκοπευτές. Ο καθένας τους θα λάμβανε ως αμοιβή ένα εκατομμύριο δραχμές.

Ο εισαγγελέας Εφετών Αντ. Ρηγανάκος, απτόητος, παρά τα τεράστια εμπόδια που συναντούσε στον δρόμο του, όρισε η δίκη να ξεκινήσει στις 24 Νοεμβρίου στο Κακουργιοδικείο Πειραιά· για τυπικούς λόγους, αναβλήθηκε για τις 22 Δεκεμβρίου. Δύο μέρες πριν από την έναρξή της το παρακράτος έδρασε: η έκρηξη αυτοσχέδιων βομβών έξω από τα σπίτια των ενόρκων αποτελούσε μια σαφή προειδοποίηση. Υπό καθεστώς αφόρητης τρομοκρατίας και κάτω από ασφυκτικές πιέσεις και απειλές, οι ένορκοι εγκατέλειψαν πανικόβλητοι τη δίκη, η οποία, κατόπιν αυτού, αναβλήθηκε ξανά, για τις 22 Φεβρουαρίου 1935.

Η εισβολή της τρομοκρατίας μέσα στο ίδιο το δικαστήριο και η νέα αναβολή της δίκης πυροδότησε θυελλώδεις αντιδράσεις από την πλευρά της αντιπολίτευσης. Ο Παπαναστασίου χωρίς περιστροφές, απείλησε με επανάσταση. Πολύ γρήγορα, η κυβέρνηση φρόντισε να απαλλαγεί από τον Ρηγανάκο. Η ακεραιότητά του και η επιμονή του να ρίξει φως στην υπόθεση τον είχαν καταστήσει επικίνδυνο για την κυβέρνηση και τους κατηγορούμενους. Ο υπουργός Δικαιοσύνης, Σπυρίδων Ταλιαδούρος, τον μετέθεσε στην Κέρκυρα, με την προσχηματική δικαιολογία ότι είχε συμπληρώσει τριετή θητεία στην Αθήνα.

Μετά το αποτυχημένο κίνημα του 1935 οι εξελίξεις στην Αθήνα έδειχναν να δικαιώνουν τον Βενιζέλο: διωγμοί, τρομοκρατία, στρατοδικεία. Ο αντιβενιζελικός Τύπος υπερθεμάτιζε σε ένα πογκρόμ κατά των βενιζελικών, με προτροπές όπως να τους απαγορευθεί η κυκλοφορία στα πεζοδρόμια ή να δέσουν από τον λαιμό τους πρόσφυγες στις ράγες της σιδηροδρομικής γραμμής για να τους αποκεφαλίζουν οι συρμοί. Και διεξήγαγε, πλέον, μια ανοικτή εκστρατεία υπέρ της δικτατορίας. «Δικτατορίαν, Δικτατορίαν ή Διευθυντήριον», προπαγάνδιζε ο Βλάχος από την Καθημερινή: «Ὁ Λαὸς λοιπὸν ἀσθενεῖ. Ἔχει Βενιζελισμόν, ἔχει γάγγραιναν. Πρέπει νὰ εἰσαχθῇ εἰς Νοσοκομεῖον τὸ ὁποῖον θὰ λέγεται Δικτατορία, ἢ Διευθυντήριον, καὶ ἐκεῖ νὰ ὑποστῇ ἐγχείρησιν σοβαράν: Ἀκρωτηριασμὸν τῶν Ἐλευθεριῶν του».

Τον Απρίλιο του 1935, μέσα σε έναν μήνα από το ξέσπασμα του κινήματος δηλαδή, η άκρα δεξιά πτέρυγα των νικητών είχε καταφέρει να θεμελιώσει το αντιβενιζελικό κράτος πάνω στην τρομοκρατία, τις καταδίκες σε θάνατο και τις εκτελέσεις.

Εκτός όμως από καταδίκες, την περίοδο αυτή το αντιβενιζελικό κράτος μεθοδεύει και αθωωτικές αποφάσεις. Τον Μάρτιο, παρά την πρόταση του εισαγγελέα Γαρέζου να κηρυχθούν ένοχοι οι περισσότεροι κατηγορούμενοι για τη δολοφονική απόπειρα κατά του Βενιζέλου (για τον Καραθανάση πρότεινε να καταδικασθεί εις θάνατον), το δικαστήριο τους αθώωσε όλους.

Οι πολιτικές εξελίξεις από εδώ και εμπρός είναι καταιγιστικές. Ο Βενιζέλος είναι εξόριστος στο Παρίσι καταδικασμένος ερήμην σε  θάνατο, ενώ στις 3 Νοεμβρίου 1935, κάτω από συνθήκες τρομοκρατίας, λογοκρισίας και αστυνομικής επιτήρησης διεξήχθη δημοψήφισμα. Η βία και η νοθεία έβγαλε από την κάλπη ένα εξωφρενικό αποτέλεσμα: 97,9% υπέρ της βασιλείας. Η επάνοδος του Βασιλιά Γεωργίου Β΄ στο θρόνο και ο θάνατος του Βενιζέλου άνοιξαν πλέον τις πόρτες για την κήρυξη της δικτατορίας του Μεταξά, τον Αύγουστο του 1936.

ΕΥΘΥΒΟΛΑ ΚΑΙ ΜΗ

ΓΙΑ ΠΟΙΑΝ ΙΘΑΚΗ ΜΟΥ ΜΙΛΑΣ; 

Γράφει ο Νεκτάριος Ευ. Κακατσάκης

Από το Καστελλόριζο έως την Ιθάκη, ήταν μακρύς ο δρόμος… επί μνημονίων, χαμένων ονείρων, ξενιτεμένων νιάτων μιας χώρας χρεοκοπημένης, ξεπουλημένης!
[Και τώρα τι θα απογίνουμε δίχως μνημόνια;] Αλλιώς τα είχαμε κατά νου τότε στις αρχές, αλλιώς τα βλέπουμε σήμερα και το μόνο που δεν άλλαξε είναι ο λαϊκισμός της πολιτικής φωνής του τόπου! Δυστυχώς… ακόμη και σήμερα τούτες είναι οι φωνές που διαφεντεύουν κι εμείς επικροτούμε!
Η Ελλάδα μοιάζει να βρίσκεται συνεχώς στο απόσπασμα, είτε από φίλια είτε από αλλότρια πυρά συνεχώς βαλλόμενη…
Eξακολουθεί να βρίσκεται ανάμεσα σε συμπληγάδες και πότε στη Σκύλα και πότε στη Χάρυβδη θα πετάει τα παιδιά της τα οποία ίσως να μπορούσε να είχε σώσει, εάν ακολουθούσε μια άλλη πολιτική!
Και τώρα; Στα παζάρια του κόσμου σα γύφτισα μαϊμού θα ξαναβγεί! Εκεί όπου υπό τις συγκυρίες μιας παγκοσμιοποιημένης νέας τάξης πραγμάτων δεν γνωρίζω τι θα μπορούσε να αναμένει.
Οσο για το τέλος των μνημονίων, δεν μπορεί να ήταν ο προορισμός μας· δεν είναι αυτό το απάνεμο λιμάνι της Ιθάκης μας!
Προς τι οι τυμπανοκρουσίες οι περισσότεροι απορούν; Ειδικά από τη στιγμή που δεν μπορούμε να δούμε απτά αποτελέσματα που ευνοούν τους ανθρώπους -όσους έχουν “απομείνει”- σε τούτον εδώ τον τόπο, όχι “ιδιοκτήτες” του πια, αλλά “νοικάρηδες”…
Την ίδια στιγμή, η αλήθεια και η ψευδαίσθησή της μπορούν ακόμη να αλληλοσυγκρούονται, και πάνω σε αυτό το αξίωμα, έχουμε ακόμη να δούμε και να ζήσουμε πολλά επεισόδια, πολλά περισσότερα απ’ όσα ο παππούς Ομηρος παρουσίασε στις ραψωδίες του στην Οδύσσεια!
Το… δυστύχημα ωστόσο στην περίπτωσή μας
-στην εποχή μετά την 21η Αυγούστου 2018- είναι ότι μια νέα περιπέτεια ξεκινά, η οποία θα επιφέρει και πάλι απώλειες!
Ο Οδυσσέας εξάλλου δεν έφτασε στην Ιθάκη με όλους τους άνδρες του και όλα τα καράβια του! Εφτασε ολομόναχος… δίχως ωστόσο να ζήσει μια ήρεμη ζωή αφού τελικά βρήκε τον θάνατο από τον γιο του Τηλέγονο τον οποίο είχε αποκτήσει με τη μάγισσα Κίρκη…

Χανιώτικα νέα ( Τετάρτη, 22.08.2018)

ΜΙΑ ΣΤΑΣΗ ΕΔΩ ΜΙΑ ΣΤΑΣΗ ΕΚΕΙ

ΩΔΗ ΣΤΟΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟ ΒΕΝΙΖΕΛΟ ΚΑΙ ΣΤΟΝ ΙΩΑΝΝΗ ΜΑΡΚΑΚΗ

«Της Κρήτης γνήσιο γέννημα και θρέμμα/ κάτι απ’ την ψυχή της είχε πάρει/ κι όλα γενναία σήκωνε τα βάρη/ μακριά απ’ το συμφέρο και το ψέμα!/ Μπροστά τα οράματά του τον τραβούσαν/ και τη ζωή του ανάλωσε(ν) ακέραια/ Κρήτη κι Ελλάδα, στα δικά του χέρια/ να βρουν ό,τι καλύτερο ζητούσαν./ Kρυφά και φανερά τον πολεμήσαν/ και θέλοντας να φύγει από τη μέση/ ως και θανάτου απόπειρες τολμήσαν!/ Ξέχειλο πίκρας άδειασε ποτήρι/ ως απ’ τα ξένα η Μοίρα τον καλέσει/ ν’ αναπαυθεί για πάντα στ’ Ακρωτήρι»… Το ποίημα “Ελευθέριος Βενιζέλος” της Ελισάβετ Διαμαντάκη – Κωνσταντουδάκη.

Εν είδει εισαγωγής στο δεύτερο μέρος της εκδήλωσης που έγινε το βράδυ της περασμένης Παρασκευής 17 Αυγούστου, με αφορμή τη συμπλήρωση 85 ετών από τη δολοφονική απόπειρα του Ελευθερίου Βενιζέλου, στη Λεωφόρο Κηφισίας και τη δολοφονία του Ιωάννη Μαρκάκη, στον Εμπρόσνερο Αποκορώνου, το παραπάνω ποίημα που απήγγειλε ο γράφων. Οπως και το ποίημα του Ι.Μ. Σκουλά “Μαρκάκις”, (από την συλλογή του αείμνηστου Βασιλείου Καραβάνου από τον Βάμο). «Τετιμημένε μας, νεκρέ, δάσκαλος στην ανδρεία έσωσες τον μεγαλουργό μαζί με την πατρίδα», λέει, μεταξύ των άλλων, απευθυνόμενος στο λεβεντόπαιδο απ’ τον Εμπρόσνερο, που «έπεσε των δολοφόνων θύμα» ο λαϊκός ποιητής.

Οφειλόμενη η εν λόγω εκδήλωση τιμής και μνήμης (είχε αναβληθεί λόγω των πρόσφατων πυρκαγιών) που διοργάνωσαν ο Δήμος Αποκορώνου, το Εθνικό Ιδρυμα Ερευνών και Μελετών “Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος”, το Κοινωφελές Ιδρυμα “Αγία Σοφία, ο Πολιτιστικός Σύλλογος Εμπροσνέρου και η οικογένεια Μαρκάκη, με την υποστήριξη του Βενιζελείου Ωδείου Χανίων. Μια εκδήλωση που άρχισε με επιμνημόσυνη δέηση, χοροστατούντων του αρχιεπισκόπου Κρήτης Ειρηναίου και του μητροπολίτη Κυδωνίας και Αποκορώνου Δαμασκηνού και καταθέσεις στεφάνων στην προτομή του Ιωάννη Μαρκάκη, που βρίσκεται στη γειτονιά του, στον Αϊ-Θυμώτη και συνεχίστηκε στο Πέτρινο Θέατρο “Μίκης Θεοδωράκης” με χαιρετισμούς, την απαγγελία των προαναφερθέντων ποιημάτων, ομιλία από τον γενικό διευθυντή του Ιδρύματος Νίκο Παπαδάκη με θέμα “Η απόπειρα κατά της ζωής του Ελευθερίου Βενιζέλου και η δολοφονία του Ιωάννη Μαρκάκη” και έκλεισε με το έργο – παραγωγή του Ιδρύματος (μια καντάτα για χορωδία και ορχήστρα σε ποίηση Κ. Παλαμά, Γ. Στρατήγη, Ι. Κωνσταντινίδη και Μ. Μαλακάση) “Ωδή στον Ελευθέριο Βενιζέλο”, του Γιάννη Μεντζελόπουλου, από τη Χορωδία Χανίων με αφηγητή τον ηθοποιό τ. καλλιτεχνικό διευθυντή του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ.Κ. Μιχάλη Αεράκη με “επιστέγασμα” την παραδοσιακή μπρονιερίτικη φιλοξενία. Πρωτίστως η οικογένεια Μαρκάκη ήθελε τούτη την εκδήλωση. Ποτέ δεν πρέπει τα κλαδιά τις ρίζες να ξεχνούνε/ γιατί αυτές αν ξεραθούν κι αυτά θα ξεραθούνε. Ωδή στον Ελευθέριο Βενιζέλο μα και στον Ιωάννη Μαρκάκη, θα μπορούσε να είναι ο τίτλος της.

Πάντα είναι ξεχωριστές (προπάντων τα τελευταία χρόνια λόγω και του καταπληκτικού πέτρινου θεάτρου στον Κρεμαστό) οι εκδηλώσεις που γίνονται τους καλοκαιρινούς μήνες στον Εμπρόσνερο. Ξεχωριστή των ξεχωριστών αυτή για τα 85 χρόνια από την απόπειρα δολοφονίας του Ελ. Βενιζέλου με τη δολοφονία του Ιωάννη Μαρκάκη – Χάρμα ακούειν την “Ωδή στον Ελευθέριο Βενιζέλο” του Γιάννη Μεντζελόπουλου από την Χορωδία Χανίων στον μαγικό χώρο του θεάτρου “Μίκης Θεοδωράκης”. Μοναδική εμπειρία. Σε μια συγκινησιακά φορτισμένη ατμόσφαιρα. Προπάντων ύστερα από τους χαιρετισμούς των εκπροσώπων της οικογένειας Μαρκάκη, του τ. δημάρχου Αποκορώνου Γρηγόρη Μαρκάκη και του δασκάλου – ιστορικού ερευνητή Γιώργη Καλογεράκη. Και, βέβαια, την ομιλία του Νίκου Παπαδάκη που την άκουγες και νόμιζες ότι παρακολουθούσες κινηματογραφική ταινία. Εχοντας “ζήσει” το πρώτο μέρος της εκδήλωσης στον Αϊ-Θυμώτη, όπου η γειτονιά του Ιωάννη Μαρκάκη.

«Μεγάλος είσαι. Και θα πεθάνεις./ Και αν θα σε θάψουν. Και θα σου φτύνει κι ο τιποτένιος κι ο μπεχλιβάνης/ την τρανοσύνη. Και θα πεθάνεις. Κι άλλο το αστέρι/ της τρανοσύνης σου δε θα γίνει/ παρά κεράκι σε παιδιού χέρι/ να τρεμοσβήνει”. Απόσπασμα απ’ το ποίημα του Κωστή Παλαμά “Μεγάλος είσαι”. Στους αιώνες θα το τραγουδούν οι μπρονιερίτισσες ποταμίδες, αναθιβάλοντας και τον Ιωάννη Μαρκάκη. Καλοί δάσκαλοι οι χορωδοί του Γιάννη Μεντζελόπουλου!

Χανιώτικα νέα (21.08.2018)
/http://www.haniotika-nea.gr/odi-ston-eleftherio-venizelo-ke-ston-ioanni-markaki/