ΕΥΦΗΜΕΣ ΜΝΕΙΕΣ

Γράφει ο: ΒΑΓΓΕΛΗΣ Θ. ΚΑΚΑΤΣΑΚΗΣ
e-mail: Kakatsakis@sch.gr







Μιλώντας για τον ποιητή Γιάννη Φίλη (1)

Και μην πείτε ότι ένα πουλί ή ένα αγριολούλουδο δικαιούται λιγότερη γη.
Επειδή εμείς ξέρουμε τις εξισώσεις,
που κάνουν τα πράγματα νομισματικές μονάδες.
Και μην πείτε ότι χωρίς τη θάλασσα και την πέτρα
ο άνθρωπος έχει θέση στο χρόνο
γιατί χωρίς τη θάλασσα και την πέτρα
ο άνθρωπος δεν έχει σπίτι.
Και χωρίς σπίτι δεν έχει λόγο.
Και χωρίς λόγο η θέση του στο χρόνο είναι κενή.

Μιλώντας με τον Γιάννη Φίλη νιώθεις καλά, γιατί μιλάς με τον καλλιά σου! Μιλώντας για τον Γιάννη Φίλη νιώθεις ευθύνη γιατί μιλάς για τον καλλιά σου. Μιλώντας για τον ποιητή Γιάννη Φίλη νιώθεις ότι διαχειρίζεσαι ταυτόχρονα τη χαρά της ευθύνης μα και την ευθύνη της χαράς γιατί μιλάς, αφού μίλησες μαζί του, με τον καλλιά σου. Έτσι λογάριαζα με το νου μου ν’ αρχίσω τούτη την αναφορά, μέχρι που έπιασα το μαλύβι κι αποφάσισα ν’ αρχίσω έτσι όπως άρχισα. Με το ποίημα του ποιητή. Μακριά από μένα ο ρόλος του ερμηνευτή των ιερών γραφών της ποίησης, ο ρόλος του “προικισμένου” μάντη, που είναι σε θέση μόνο αυτός να εξηγήσει τους “φίλιους οιωνούς”, τ’ άσημα σήματά τους, σκέφτηκα, ενθυμούμενος την απάντηση που έδωσε ο P. Valery στο Allain όταν ρωτήθηκε αν η ερμηνεία που έδωσε στο ποίημα “Air de Semirami” ήταν σωστή. “Οι στίχοι μου έχουν το νόημα που τους δίνει ο καθένας. Αυτό που τους δίνω εγώ ταιριάζει μόνο σ’ εμένα. Έτσι δεν έρχεται σε αντίθεση με κανένα”.
Ωστόσο και με την έννοια αυτή θα μπορούσα, βέβαια, να χρησιμοποιήσω σαν δείγμα γραφής κάποιο άλλο “φίλιο ποίημα.” Το πρώτο της εν λόγω συλλογής για παράδειγμα, “Πρώτη θάλασσα”, ο τίτλος του, για να βρεθούμε στην πλατεία 1866 των Χανίων (και μη με ρωτήσετε που είναι τούτη η πλατεία) όπου: “οι μελαμψοί εργάτες ζητιανεύουν δουλειά”... “μιλούν σπασμένα ελληνικά/ δεν ξέρουν φράσεις όπως ναρκοπέδιο στον Έβρο/ ναυάγιο στο Αιγαίο”.../ Έχουν δυσκολία να προφέρουν στις περίεργες γλώσσες που μιλούν φράσεις όπως απεμπλουτισμένο ουράνιο/ παράπλευρες απώλειες”...
Ή από το ποίημα 1973, όταν “ο βλογιοκομένος ταγματάρχης στάθηκε πανύψηλος/ μπροστά στον φαντάρο”, έχοντας “το σαρανταπεντάρι οπλισμένο”, ενώ “το κρύο πρωινό δεν ερμηνευόταν με μεταφορές” και “στη ρεματιά τ’ αηδόνια διόρθωναν/ τις τελευταίες φράσεις του δοξαστικού”.
Ή απ’ το Los Angeles 2006, όπου μια Τετάρτη στην οδό Strathren “Ο άστεγος σύρει τροχήλατο κιβώτιο/ με το σκοινί στην πλάτη/ Σε κάθε βήμα συνταράσσεται./ Γενικευμένος τρόμος./ Άδεια κονσερβοκούτια έχει μαζέψει/ από τους κάδους ανακύκλωσης/ τα λίγα κέρματα/ που του αγοράζουν σε τιμή έκπτωσης αξιοπρέπεια”...
Από οποιοδήποτε ποίημα, τριάντα δύο είναι, μπορούσα ν’ αρχίσω, να συνεχίσω και να τελειώσω, λοιπόν! Γιατί όμως απ’ το συγκεκριμένο ποίημα;

Μιλώντας για τον ποιητή Γιάννη Φίλη (2)

Το είχα διαπιστώσει και ως αναγνώστης των 2 από τις 4 προηγούμενες ποιητικές του συλλογές: Την “Αρχάριος Οδυσσέας” και την “Ελπήνωρ: Ένας χαρτογράφος χωρίς μνήμη”, όπως και ένα απ’ τα άλλα λογοτεχνικού περιεχομένου, με ποιητική υφή βιβλία του, του “Μια σταγόνα στον χείμαρρο”. Έχοντας υπόψη, σε γενικές γραμμές και τη “φίλια” προσφορά του στον τόπο: τη δημιουργία του Πάρκου Χλωρίδας και Πανίδας, για παράδειγμα, όπως και την πολυπίκοιλη, σε πολλούς τομείς, δραστηριοποίησή του, αλλά και την αναγνώριση της οποίας έχει τύχει στην Ελλάδα και στο εξωτερικό το λογοτεχνικό, επιστημονικό και κοινωνικό έργο του. Το επαναδιαπίστωσα, σε βαθμό υπέρτατο, ταξιδεύοντας μαζί του, “Δυτικά του Ομήρου”, ωστόσο. Ότι δηλάδή και ως ποιητής, διορθώνω κυρίως ως ποιητής είναι εντέλει ενεργός πολίτης ο Γιάννης Φίλης.
Ενεργός πολίτης γιατί ενώ “εις την οδόν έξω, ουδέν ακούουν οι λαοί”, για να χρησιμοποιήσω έναν στίχο του Κ.Π. Καβάφη αυτός επιμένει να μιλά, να απορεί, να διαμαρτύρεται, να αγωνιά, να αγωνίζεται, να καταθέτει άποψη, να πιστεύει ότι ο άνθρωπος είναι σπάνιο είδος στη φύση και στην ιστορία.
Ένας ποιητής που δεν τρέφει καμιά μα καμιά ψευδαίσθηση ότι θ’ αλλάξει με τα ποιήματά του τον κόσμο. Έχει όμως την πλήρη συναίσθηση ότι βοηθά τους ανθρώπους ν’ αλλάξουν, για ν’ ανθρωπινέψουν τον κόσμο. Ένας ποιητής που δεν γράφει ποιήματα απλώς και μόνο για να βγάλει τα σώψυχά του, αλλά για να επικοινωνήσει θέτοντας σε λειτουργία έναν συνεχή διάλογο ουσιαστικής ευαισθησίας με τον καθένα που θα ‘χει την χαρά να τον διαβάσει.
Και μην πείτε ότι εγώ δεν σας είπα, αυτά που ένιωθα χρέος μου να σας πω, μας λέει. “Και μην πείτε ότι ένα πουλί ή ένα αγριολούλουδο/ δικαιούται λιγότερη γη.../ Και μην πείτε ότι χωρίς τη θάλασσα και την πέτρα/ ο άνθρωπος έχει θέση στο χρόνο...” Για να χρησιμοποιήσω τους δικούς του στίχους, δικαιολογώντας ταυτόχρονα και το γιατί της πρόταξης του συγκεκριμένου ποιήματος σε τούτη την αναφορά. Όπερ έδει δείξαι...
* Απόσπασμα σπό την ομιλία του γράφοντος στην παρουσίαση της ποιητικής συλλογής του Γιάννη Φίλη “Δυτικά του Ομήρου” που έγινε την 1 Μαρτίου στην Αίθουσα Συνεδριάσεων Δημ. Συμβουλίου του Δήμου Χανίων.

Χανιώτικα Νέα(15.03.10)