ΠΑΙΔΟΤΟΠΟΣ

Στην Κρυονερίδα της θυσίας με ξεναγούς μαθητές του Γυμνασίου Βάμου...

ΠΑΙΔΟΤΟΠΟΣ

Επιμέλεια: Βαγγέλης Θ. Κακατσάκης

ΜΑΘΗΤΕΣ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΒΑΜΟΥ

Και στην Κρυονερίδα της θυσίας...

Καλοί μου φίλοι!
Και στο σπήλαιο της Κρυονερίδας του Βαφέ στάθηκε, εκτός απ? την προτομή του Δασκαλογιάννη στην Ανώπολη, τον πύργο του Αληδάκη στον Εμπρόσνερο, το φρούριο Παλαιόκαστρο στην αρχαία Απτέρα, το θρυλικό Φραγκοκάστελο στα Σφακιά, την προτομή του Παπαμαλέκου στον Βάμο, το φρούριο Ιτζεδίν στο Καλάμι και την προτομή του Γεωργίου Τσόντου Βάρδα, στην εργασία που έκανε μια ομάδα 10 παιδιών του Γυμνασίου Βάμου με την καθοδήγηση της φιλολόγου των Νίκης Νικολουδάκη και της καθηγήτριάς των της Πληροφορικής, Ειρήνης Καλαϊτζάκη, την περασμένη σχολ. χρονιά στο πλαίσιο ενός προγράμματος με τίτλο "Βλέπω και μαθαίνω, παρατηρώ και ερευνώ... μια περιήγηση στο παρόν, ένα ταξίδι στο παρελθόν". Εκεί στην Κρυονερίδα της θυσίας μάς καλούν να πάμε, μέσω του σημερινού Παιδότοπου, με αφορμή και την εκδήλωση μνήμης που έγινε προ ημερών, την Κυριακή 18 Αυγούστου συγκεκριμένα τα "δασκαλάκια" του Βάμου. Για μια περιήγηση στο παρόν, ένα ταξίδι στο παρελθόν, για ένα προσκύνημα. Δεν θα πω στο σημείωμά μου αυτό περισσότερα για την Κρυονερίδα, τα λένε τόσο καλά τα παιδιά, άλλωστε, όπως και η βαφιανή συγγραφέας Ευμορφία Βαγιάκη - Μπουντουράκη σ? ένα απόσπασμα απ? το βιβλίο της "Ο Βαφές Χανίων μετερίζι της λευτεριάς". Θέλω, όμως, να εκφράσω τα συγχαρητήριά μου και στα παιδιά και στις δασκάλες των...
Σας χαιρετώ με αγάπη
Β.Θ.Κ.

Αρκετά σπήλαια του Αποκόρωνα είναι ιστορικά, γιατί χρησιμοποιήθηκαν στις διάφορες επαναστάσεις ως καταφύγια από τους Χριστιανούς. Το σπουδαιότερο από αυτά είναι το σπήλαιο της Κρυονερίδας, προς τιμήν του οποίου πήρε το όνομα της η ευρύτερη περιοχή της Κρυονερίδας και ο πρώην δήμος Κρυονερίδας. Βρίσκεται στη χαράδρα Λαγγός, νοτιοδυτικά από το χωριό Βαφέ σε υψόμετρο 230 μέτρα. Η είσοδός του έχει πλάτος 1,8 μέτρα και ύψος 1,5 μέτρα. Αποτελείται από τέσσερις αίθουσες, εκ των οποίων μεγαλύτερη είναι η πρώτη, ενώ στη δεύτερη υπάρχουν τα οστά των θυμάτων της τουρκικής θηριωδίας. Στην τελευταία αίθουσα υπάρχει πηγή με κρύο νερό, από το οποίο πήρε το όνομα του το σπήλαιο. Με ποια όμως ιστορικά γεγονότα συνδέεται το σπήλαιο της Κρυονερίδας;
Το 1821 άρχισαν οι συγκρούσεις σε όλη την Κρήτη. Οι επαναστάτες νικούσαν στην αρχή σε πολλά μέτωπα. Οι Τούρκοι, αφού παρέλαβαν ενισχύσεις από τα Χανιά και το Ηράκλειο, επιτέθηκαν κατά των επαναστατών στον Αποκόρωνα τις τελευταίες μέρες του Ιούλη με αρχηγούς τους πασάδες Σαρίφ και Οσμάν από τη μεριά του Ρεθύμνου. Μπήκαν στον Αποκόρωνα ύστερα από σκληρή μάχη στα στενά του Αλμυρού. Οι επαναστάτες αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν. Από την 1η έως τις 6 Αυγούστου οι Τούρκοι καίνε και ερημώνουν τον Αποκόρωνα.
Στο σπήλαιο της Κρυονερίδας τον Αύγουστο του 1821 βρήκαν καταφύγιο 130 Βαφιανοί. Οι Τούρκοι, ωστόσο, που τους κυνηγούσαν, τους εντόπισαν. Πώς όμως ανακάλυψαν την κρυψώνα τους; Η πιθανότερη εκδοχή είναι η εξής: οι κλεισμένοι στην Κρυονερίδα δεν είχαν τι να φάνε. Κάποιοι από αυτούς έφευγαν αξημέρωτα και πήγαιναν στην τοποθεσία Μπεζιγρή, όπου υπήρχαν τότε αμπέλια, για να κόψουν σταφύλια. Οι Τούρκοι όμως, όταν τους είδαν, τους παρακολούθησαν κι έτσι εντόπισαν την κρυψώνα τους.
Σύμφωνα με άλλη εκδοχή τους πρόδωσε ένας γάιδαρος, τον οποίο είχαν χρησιμοποιήσει για τη μεταφορά πολύτιμων αντικειμένων στο σπήλαιο. Τέλος, υπάρχει παράδοση σύμφωνα με την οποία κλάμα μωρού αποκάλυψε στους Τούρκους την κρυψώνα των Βαφιανών.
 
Τα ονόματα των 10 παιδιών που πήραν μέρος στην εργασία και την παρουσίασαν στο συνέδριο είναι:
Κουτσορινάκη Χριστίνα - Μπεμπλιδάκη Ιωάννα
Βοτζάκης Νίκος - Βουράκη Κωνσταντίνα   
Σκαλιδάκης Νεκτάριος - Στάη Αλεξάνδρα
Γουνάκης Στράτος - Δουλιανάκη Μαρία
Ζούλη Ευαγγελία - Καπριδάκη Μαρία    


Για όσους κατέφυγαν οτο σπήλαιο της Κρυονερίδας, έφτασε μέχρι σε μας η εξής παράδοση:
Με τον ερχομό των Τούρκων οι χωριανοί μας βρήκαν καταφύγιο στην Κρυονερίδα. Ένας γέρος τυφλός που είχε μείνει στο χωριό τον πήραν οι Τούρκοι και προχωρούσαν στο Λαγκό (Χαράδρα). Κάποια στιγμή ο γέρος άκουσε κλάματα μικρού παιδιού. Κατάλαβε πως εκεί κρύβονταν οι συγχωριανοί του και άρχισε να τραγουδά:
«Κρούψε μάνα το παιδί σου να μη χάσεις τη ζωή σου».
Η μάνα που άκουσε τη συμβουλή του γέρου απάντησε:
«Δεν το κρούβω το παιδί μου κι ας τη χάσω τη ζωή μου».
Οι Τούρκοι πιέζοντας τον γέρο επανέλαβε το τραγούδι και έτσι εντόπισαν από πού ερχόταν η φωνη. Κάλεσαν τους Επαναστάτες να παραδοθούν αλλά αυτοί αρνήθηκαν. Υστερα από πολιορκία 3 ημερών μάζεψαν στο στόμιο της σπηλιάς ξύλα, κατσίγαρους, θειάφι και άλλες εύφλεκτες ύλες και αφού, έβαλαν φωτιά προκάλεσαν τον θάνατο από ασφυξία σε 130 γυναικόπαιδα. Μόνο 6 σώθηκαν που έφυγαν κρυφά το προηγούμενο βράδυ. Η θυσία τους είναι πολύ μεγάλη και ο θάνατος τους τραγικός.
Εκτός από αυτή την εκδοχή που ίσως είναι μύθος, αναφέρομε και δύο άλλες απόψεις που βρίσκονται και πιο κοντά στην αλήθεια.
Ο συγχωριανός μας Γιώργης Σταμ. Καλογεράκης, 80 χρόνων, μας είπε την παρακάτω παράδοση, που την άκουσε από τον παππού του.
«Οι κλεισμένοι στην Κρυονερίδα δεν είχαν τι να φάνε. Κάποιοι απ? αυτούς έφευγαν αξημέρωτα και πήγαιναν στην τοποθεσία, Μπεζιγρή που υπήρχαν τότε αμπέλια για να κόψουν σταφύλια: Οι Τούρκοι όμως που παρακολουθούσαν τον τόπο όταν τους είδαν τους παρακολούθησαν κι έτσι εντόπισαν την κρυψώνα τους και αφού τους κύκλωσαν, χωρίς να τους πείσουν να παραδοθούν -εξάλλου ήξεραν τι τους περίμενε αν παραδινόνταν- τους έπνιξαν θέτοντας φωτιά στο στόμιο της Σπηλιάς.
(Από το βιβλίο της Ευμορφίας Βαγιάκη - Μπαντουράκη: "Ο Βαφές Χανίων μετερίζι της λευτεριάς").

2013... Η Κρήτη γιορτάζει τα 100 χρόνια από την ένωση της με τη Μητέρα Ελλάδα, κορυφαίο γεγονός στην ιστορία του νησιού μας. Προβληματιστήκαμε ως προς το πώς να προσεγγίσουμε το γεγονός αυτό και να το μελετήσουμε, έτσι ώστε να κινητοποιηθεί όσο το δυνατόν περισσότερο το ενδιαφέρον των μαθητών. Καταλήξαμε ότι αυτό μπορεί να επιτευχθεί αποτελεσματικότερα μέσω της αυτοψίας. Τα μνημεία των ανατολικών επαρχιών του νομού Χανίων στάθηκαν η αφορμή. Από την παρατήρηση των μνημείων οδηγηθήκαμε στην έρευνα και στη μελέτη των ιστορικών γεγονότων που σχετίζονται με αυτά, καθώς τα ιστορικά αυτά γεγονότα οδήγησαν στην απελευθέρωση και στην πολυπόθητη Ενωση. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι επιλέξαμε να ασχοληθούμε με τα σημαντικότερα μνημεία και δεν εξαντλήσαμε το θέμα. Τα μνημεία αυτά είναι ανθρώπινα δημιουργήματα, όπως φρούρια, πύργοι, γλυπτά, αλλά και δημιουργήματα της φύσης, όπως σπήλαια.

Oι συντονίστριες καθηγήτριες

Χανιώτικα νέα (24.08.2013)