ΕΥΦΗΜΕΣ ΜΝΕΙΕΣ

Γράφει ο
Βαγγέλης Θ.Κακατσάκης

Στις δασκάλες της καρδιάς μας

Τιμή στη μονοθεσίτισσα και τη διθεσίτισσα δασκάλα του Νομού μας απόψε, στο Πνευματικό Κέντρο της Πόλης, από τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα της Μητέρας, που γιορτάζεται ως γνωστό και στη χώρα μας κάθε χρόνο τη δεύτερη Κυριακή του Μαΐου. Στη δασκάλα που σήκωσε στους ώμους της, πολλές φορές ολομόναχη, όλο το βάρος της λαϊκής μας παιδείας. Στη δασκάλα που ανέλαβε εκ των πραγμάτων σε εποχές δύσκολες και τον ρόλο της δεύτερης, σε πολλές περιπτώσεις μάνας. Στη δασκάλα που υπηρέτησε στις εσχατιές του Νομού μας μοιράζοντας αντίδωρο στους μαθητές της την αγάπη της. Στη μονοθεσίτισσα δασκάλα που ακόμα και όταν φύγει από τη ζωή μένει ζωντανή στο πιο φωτεινό δωμάτιο της παιδικής μνήμης. Στη μονοθεσίτισσα δασκάλα του μακρινού μα και κοντινού χθες. Στην συγκεκριμένη δασκάλα. Στη δασκάλα μου στην Γ' Δημοτικού, την κυρία Ελένη Γιαννούλη, για παράδειγμα, που βγήκε παλικάρι έχοντας απέναντι της για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα πάνω από 70 παιδιά όλων των τάξεων, στο δημοτικό σχολείο του Νίππους τα τέλη της δεκαετίας του 1950. Στην δασκάλα της καρδιάς μας. Τιμή μας να ’μαστε μαζί τους απόψε!

Σε αναζήτηση ενός ήχου (1)

..."Να πολεμάς με το γνωστό και το άγνωστο/ με την κακή και την καλή τη μοίρα./ Και με τους άπονους θεούς/ και τους απάνθρωπους ανθρώπους/ Πάντα να πολεμάς και ν' αντιστέκεσαι/ Κι όλο για το καλό του Ανθρώπου" (Από το ποίημα "Μήνυμα" του Ι.Π. Κουτσοχέρα). Ήμουν βέβαιος! Ο ήχος αυτός ήταν από τις μορφές του ήχου που αναζητούσα. Μια απ' τις μορφές που με παρέπεμπε σ' ένα συγκεκριμένο πρόσωπο που δεν ήταν άλλο από την κυρία Δέσποινα Βενιεράκη. "Τη δασκάλα που ήξερε να πολεμά όλες τις αναποδιές δίχως να γογγύζει", μου είπε μια συνάδελφος. Τη δασκάλα που επιβαλλόταν μόνο με το ύφος της, γιατί εξέπεμπε αξιοπρέπεια", όπως είπε μια άλλη. Για να συμπληρώσει η ίδια: "Ήθελε όσο κανένας, το καλό του παιδιού. Στα χέρια της τα παιδιά γίνονταν ανθρώποι".
"Ήταν τέλεια η δασκάλα μου!" Ίσως να ήταν αυτή η φράση που ευαισθητοποίησε τ' αυτιά μου ν' ακούσουν ένα άλλο θρόισμα, ήσυχο, ήρεμο, γαλήνιο, πολύ ταπεινό, που ερχόταν από τη θεία ελιά που αρέσκεται κάθε διάλειμμα ν' ακούει τα μυστικά των κοριτσιών. "Δεν έχω δόξα. Είναι ήσυχα τα έργα που έχω πράξει./ Άκουσα τη γλυκιά βροχή. Τη δύση έχω κοιτάξει./ Έδωσα στα παιδιά χαρές, σε σκύλους λίγο χάδι./ Ζευγάδες καλησπέρισα που γύριζαν το βράδυ". (Από το ποίημα "Η προσευχή του ταπεινού" του Ζαχαρία Παπαντωνίου). Ήταν φανερό. Ο ήχος αυτός μιλούσε για τη δασκάλα μου στην Τρίτη Δημοτικού την κυρία Ελένη Γιαννουλάκη. Η εικόνα να χαϊδεύει ένα σκυλάκι μου έχει μείνει από τότε στο μυαλό μου. Και βέβαια η ζεστή της "καλησπέρα" στους ζευγάδες του Νίππους εκείνης της εποχής. "Ήταν τόσο ευσυνείδητη κι εργατική που δεν έλειψε ποτέ από την τάξη της. Ακόμα κι όταν ήταν άρρωστα τα τρία της παιδιά", θυμήθηκε γι' αυτήν ένας συνάδελφος...

Σε αναζήτηση ενός ήχου (2)

...Ωστόσο είχα βρεθεί ακριβώς δίπλα στην πανέμορφη κυρία της εισόδου του παλιού κτηρίου, την... κυρία μπουκαμβίλια, όπως μου αρέσει να την αποκαλώ. Ο ήχος όμως που έφθανε στ' αυτιά μου δεν ερχόταν απ' το μέρος της, αλλά απ' τα φύλλα της ευχάριτος νεραντζιάς που ακούει καθημερινά τα "διψώ" των παιδιών, μια που βρίσκεται δίπλα στις βρύσες. Ήταν ένας ήχος χαμηλών τόνων, ένας ήχος απλός και γελαστός, ένας ανθισμένος ήχος: "Λίγο ακόμα/ θα δούμε τις αμυγδαλιές ν' ανθίζουν/ τα μάρμαρα να λάμπουν στον ήλιο/ τη θάλασσα να κυματίζει/ λίγο ακόμα/ να σηκωθούμε λίγο ψηλότερα" (Από το ποίημα "Μυθιστόρημα" του Γιώργου Σεφέρη). Και βέβαια ο ήχος αυτός μου έφερε στο μυαλό την κυρία Χάρη Λαμπαρδάκη. "Την υπέροχη αυτή δασκάλα που οι μαθητές της την λάτρευαν", όπως μου είχε πει μια απ' τις συναδέλφους. "Αυτό που θυμάμαι, όμως, πιο πολύ", είχε συνεχίσει, "από την κυρία Χάρη είναι μια φράση της που την έλεγε συχνά: «Ας αφιερώσουμε ένα λεπτό για να πούμε καλημέρα ο ένας στον άλλο». Έτσι απλά με είχε βεβαιώσει το έλεγε: «Να πούμε καλημέρα ο ένας στον άλλο.»".
Ακριβώς όπως κάθε πρωί το λέει η εύχαρις νερατζιά στην πιο κοντινή της πευκοπούλα. Την πευκοπούλα που απ' την ανθεκτική της φυλλωσιά ξεκινούσε ο ήχος που έφτανε τώρα πια στ' αυτιά μου. Ήταν ένας ήχος αεικίνητος, απύθμενα υπομονετικός και απέραντα αξιοπρεπής: "Μην πεις ποτέ σου δεν είναι όμορφη η ζωή/ όταν θα δεις το φως να χαμηλώνει/ όταν τα φύλλα τα ξερά θα πέφτουνε στα πόδια σου/ κι όλα τα σήμαντρα θα χαιρετούν τους ίσκιους". (Από το ποίημα "Μην πεις ποτέ σου" του Τ. Βαρβιτσιώτη.) Ο ήχος αυτός αναφερόταν στην κυρία Ειρήνη Οικονομάκου. "Τη δασκάλα με τα πολλά ταλέντα και το ανεξάντλητο χιούμορ", όπως μου είχε τονίσει ένας συνάδελφος. "Η δασκάλα αυτή είχε πάντα ίσια πλάτη", επικέντρωσε την κουβέντα της για την κυρία Ειρήνη η συνάδελφος των πολλών πληροφοριών. Κι ήταν ακριβώς αυτή η φράση, μάλλον αυτή η εικόνα, "της δασκάλας με την ίσια πλάτη", που συνειρμικά μου έφερε στο νου την εικόνα ενός μαγεμένου δάσους. Ενός δάσους κάποιου χωριού εκεί στην ορεινή Θεσσαλία, που μια νεαρή δασκάλα συχνά το επισκεπτόταν πριν από τέσσερις δεκάδες χρόνια μαζί με τους 110 μαθητές της. Η δασκάλα αυτή, που δεν ήταν βέβαια άλλη από την κ. Ειρήνη, μου είχε πει τις προάλλες σ' ένα τηλεφώνημά μας ότι της άρεσε ν' ακούει σ' αυτό το δάσος της μυστικές φωνές που υπάρχουν στα φύλλα των δέντρων...

Αποσπάσματα από ομότιτλη ομιλία του γράφοντος που αφορούν τέσσερις απ' τις τιμώμενες σήμερα δασκάλες. Η ομιλία αυτή έγινε στο 9ο Δημοτικό Σχ. Χανίων στις 30.1.1996. (Γιορτή Τριών Ιεραρχών) για τους δασκάλους του σχολείου που είχαν συνταξιοδοτηθεί.