Και του χρόνου στσι προφώνησες
Εδώ Ανώγεια!
Βαγγέλης Θ. Κακατσάκης
«Προφωνούμαι σοι πτωχέ, το σακίν σου πώλησον, την εορτήν διάβασον». Αυτήν την παροιμιακή προτροπή χρησιμοποιούσαν οι Βυζαντινοί για να πούνε στους φτωχούς να πουλήσουν ακόμα και το σακάκι τους με το που άρχιζε το Τριώδιο για να διασκεδάσουν. «Προφωνεύω σε, φτωχέ, κι αν δεν έχεις ν’ αγοράσεις, κλέψε», έλεγαν μέχρι τελευταία στη Νάξο (βλ. Αικατερίνης Τσοτάκου – Καρβέλη “Λαογραφικό Ημερολόγιο”, εκδ. Πατάκη).
Προφωνή η Απολυτή (και Αμολητή) το όνομα της πρώτης εβδομάδας του Τριωδίου την οποία διανύουμε. Ακριβώς γιατί προφωνούσαν (διαλαλούσαν) την αρχή της Αποκριάς, που θα κρατούσε τρεις βδομάδες κι όλοι είχαν δικαίωμα στη διασκέδαση. Βεβαίως και οι φτωχοί. Η φτώχεια, άλλωστε (κατά που επιμένει να λέει η παροιμία) θέλει καλοπέραση. Να κλέβει κι αυτή μέρες του Χάρου…
“Πρωτοβδόμαδα” και “συγκόκαλη” έλεγαν αυτήν την εβδομάδα στην Κρήτη, επειδή δεν νήστευαν ούτε την Τετάρτη ούτε την Παρασκευή. Η ανάμνηση της “προσφωνήσιμης” εποχής, ωστόσο, κρατούσε μέχρι τελευταία. “Καλές προφωνές”, “Με το καλό και στσι προφωνές”, “Και του χρόνου στσι προφώνησες”, ήταν οι ευχές που ακουγόταν παντού. (βλ. Νίκου Ψιλάκη: “Λαϊκές τελετουργίες στην Κρήτη”, εκδ. “Καρμάνωρ”).
Σαν εισαγωγή, εν είδει… χαιρετισμού, στην περίοδο της Αποκριάς που άρχισε και που θα γιορταστεί, όπως γιορταστεί, την επόμενη και τη μεθεπόμενη, την “Κρέτινη” και την “Τύρινη” εβδομάδα, τα παραπάνω. Στον απόηχο του όποιου εορτασμού της Παγκόσμιας Ημέρας για τη Μητρική Γλώσσα, στις 21 Φεβρουαρίου. Και για να λειτουργηθούν και να λειτουργήσουν κάποιες λέξεις και κάποιες φράσεις που η… μαρμάγκα τις θέλει στα αζήτητα. Και του χρόνου στσι προφώνησες!
Εδώ Ανώγεια!
«Λουλούδια, μην ανθίζετε, πουλιά μην κελαηδείτε,/ τ’ Ανώγεια μας εκάψανε και να τα λυπηθείτε./ Μια Κυριακή, μια ταχινή, ώρα που λειτουργούσι,/ μπήκαν στ’ Ανώγεια Γερμανοί τσ’ αντάρτες και ζητούσι./ Αντάρτες δεν ευρήκανε και κάμανε το κόμμα/ γέρους και γυναικόπαιδα κάτω τα κάμαν, όλα»… Οι πρώτοι στίχοι ενός τραγουδιού, που συνέθεσε μια πονεμένη αγράμματη γυναίκα για το ολοκαύτωμα των Ανωγείων από τους Γερμανούς (1944) και το οποίο μαζί μ’ ένα άλλο σχετικό, το χρησιμοποίησε σαν πρόλογο ο και καλός μου φίλος, πρώην πρόεδρος της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών, δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω, συγγραφέας και ποιητής Αυγερινός Ανδρέου σε δημοσίευμά του με τίτλο “Το ολοκαύτωμα των Ανωγείων” (βλ. “Χανιώτικα νέα”, 19.2.2016). Με αφορμή την υπόθεση Ρίχτερ.
«Καίγαμε και σκοτώναμε/ Στ’ Ανώγεια, στην Κρήτη./ Βρέθηκα μπροστά σ’ ένα παιδί./ Εντρομο./ “Τι ποιείτε;” είπε απορώντας./ Γνώριζα τον τρόμο, ήμουν ένοπλος./ Γνώριζα τον ήχο της απορίας,/ είναι ίδιος σ’ όλες τις γλώσσες./ Γνώριζα το ελληνικό ρήμα ποιώ,/ απ’ τα μαθήματά μου στο σχολείο./ Πέταξα το όπλο κι αγκάλιασα το παιδί./ Και σωθήκαμε./ (Ομως/ ανάμεσα στα καμένα σπίτια/ τριάντα δύο άνθρωποι ήταν νεκροί)». Οι στίχοι ενός ποιήματος (αδημοσίευτου) με τίτλο “Το ρήμα ποιώ” που έγραψε και μου έστειλε πριν από τρεις περίπου μήνες, ο επίσης καλός φίλος δάσκαλος ποιητής Κώστας Καλαπανίδας. Με την υποσημείωση: «Το περιστατικό διασώζει ο Λουδοβίκος των Ανωγείων. Του το επιστρέφω με συγκίνηση». Ανεξάρτητα με την υπόθεση Ρίχτερ.
Εδώ Ανώγεια! Εδώ Κάντανος! Εδώ Μαλάθυρος! Εδώ Κοντομαρί! Εδώ Σκινές! Εδώ Αλικιανός! Εδώ Πατελάρι! Εδώ Αγιά! Εδώ Φλώρια! Εδώ Βιάννος! Εδώ Καλάβρυτα! Εδώ Κομμένο Αρτας! Εδώ Δίστομο! Εδώ Χορτιάτης Θεσσαλονίκης! Εδώ Μονοδένδρι Λακωνίας. Εδώ Καισαριανή! Εδώ Χαϊδάρι! Εδώ Κοκκινιά! Και οι λίθοι, μαζί με τους ποιητές μας, κεκράζονται για τις θηριωδίες που διέπραξαν οι Ναζήδες. Και με αφορμή την υπόθεση Ρίχτερ. Και ανεξάρτητα με την υπόθεση Ρίχτερ. Δεν εξυπηρετούν συγκεκριμένες πολιτικές σκοπιμότητες αυτοί.
Χανιώτικα νέα (26.02.2016)
Read more: http://www.haniotika-nea.gr/ke-tou-chronou-stsi-profonises/#ixzz41GiGBO2k
Under Creative Commons License: Attribution Non-Commercial
Follow us: @HaniotikaNea on Twitter | haniotika.nea on Facebook
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου