ΣΤΗΝ ΠΑΝΑΓΙΑ ΤΗΣ ΓΩΝΙΑΣ
Καλοί μου φίλοι, καλό Σαββατοκύριακο και Καλή Παναγιά!
Αφιερωμένος στην Ιερά Μονή της Παναγίας της Οδηγήτριας, στην Παναγία της Γωνιάς, που είναι δίπλα στο Κολυμπάρι, ο σημερινός «Παιδότοπος», προπαραμονή της Μεγάλης Γιορτής της Κοίμησης της Θεοτόκου. Στην πιο γνωστή Παναγία του Νομού μας…
Από το βιβλίο του καταξιωμένου ανά το πανελλήνιο για το ερευνητικό και συγγραφικό έργο του, αρχαιολόγου, τ. εφόρου Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, καλού μου φίλου Μιχάλη Ανδριανάκη “Ιερά Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή Μονή Οδηγήτριας Γωνιάς”, ένα βιβλίο που μόλις κυκλοφορήθηκε, τα κείμενα (αποσπάσματα) και οι φωτογραφίες που φιλοξενούνται.
Σαν δείγματα γραφής μιας ευλογημένης έκδοσης 176 έγχρωμων ιδιαίτερα επιμελημένων σελίδων και βέβαια σαν “άνθη ευλαβείας” «εις την Παναγία Μητέρα μας, την, Οδηγήτρια, εις την οποία και είναι αφιερωμένη η Ιερά και σεβασμία ετούτη Μονή», όπως σημειώνει στο “εισοδικόν” του σημείωμα ο μητροπολίτης Κισάμου & Σελίνου κ. Αμφιλόχιος.
Ό,τι καλύτερο το γεγονός ότι έφτασε στα χέρια μου (κατάπολλα ευχαριστώ και για την αγαπητική σου αφιέρωση, Μιχάλη) μέρες Δεκαπενταύγουστου!
Σας χαιρετώ με αγάπη όλους!
Βοήθειά μας η Χάρη της!
Βαγγέλης Θ. Κακατσάκης
δάσκαλος
Από την Ιστορία της Μονής
Η Μονή της Παναγίας Οδηγήτριας, της Γωνιάς, είναι κτισμένη σε μικρή απόσταση βόρεια του οικισμού Κολυμπάρι, όπου το επίμηκες ακρωτήριο Σπάθα σχηματίζει γωνία με το κύριο σώμα της Κρήτης. Σύμφωνα με την παράδοση, όπως μας τη μεταφέρει σε άρθρο του ο επίσκοπος Κισάμου και Σελίνου Άνθιμος (Λελεδάκης), ήδη από τον 9ο αιώνα υπήρχε η Μονή του Αγίου Γεωργίου, στο βάθος της χερσονήσου, κοντά στην παραθαλάσσια θέση Μένιες, όπου σώζονται τα ερείπια αρχαίου ναού, αφιερωμένου στην τοπική θεότητα Δίκτυννα. Εξαιτίας όμως της συχνής παρενόχλησής τους από τους πειρατές, μετακινήθηκαν νοτιότερα και έκτισαν τη Μονή της Θεοτόκου Οδηγήτριας και πάλι σε παραθαλάσσια θέση, σε ένα ύψωμα πάνω από τη σημερινή Μονή, όπου υπάρχει το παλιό καθολικό. Στη μικρή αυτή μονή έμειναν μέχρι το 1618. Τότε ο ηγούμενος Βλάσιος ο Κύπριος, με πιθανή καταγωγή από την Αμάσεια της Μικράς Ασία, αποφάσισε και πάλι τη μετακίνησή της, μετά από ένα θαυμαστό γεγονός.
Ο Βλάσιος είδε στις 6 Αυγούστου του 1618, σε μικρή απόσταση κάτω από το Καθολικό, κοντά στη θάλασσα, μια έντονη λάμψη μέσα σε δένδρα σκίνων. Το όραμα επαναλήφθηκε και κατά την επόμενη ημέρα. Αποφάσισε να πλησιάσει στον χώρο από όπου έβγαινε το φως και εκεί, στον κορμό ενός γέρικου σκίνου, βρήκε μία εικόνα της Παναγίας με μία καντήλα αναμμένη μπροστά της. Μετέφερε την εικόνα στη Μονή και αφού την προσκύνησαν, την τοποθέτησαν στο ιερό βήμα. Η εικόνα ωστόσο επανήλθε στη θέση όπου βρέθηκε με θαυματουργικό τρόπο, απ’ όπου την επανέφεραν και πάλι οι μοναχοί στη Μονή τους. Τότε παρουσιάστηκε η Παναγία στον Βλάσιο καθώς προσευχόταν μπροστά στην εικόνα και του έδωσε εντολή να επαναφέρει την εικόνα στη θέση που βρέθηκε και να κτίσει εκεί τη Μονή.
Ο Βλάσιος πειθάρχησε στην εντολή και αφού ενημέρωσε τους μοναχούς, αποφάσισαν να προχωρήσουν στην εξ αρχής οικοδόμηση της νέας μονής, στη θέση που τους “οδήγησε” η Παναγία. Για τον λόγο αυτό, κατά τον Λελεδάκη, έδωσαν στην εικόνα την προσωνυμία Οδηγήτρια […]
Μετά τον θάνατο του Βλασίου το έργο συνεχίστηκε από τον διάδοχό του Βενέδικτο Τζαγκαρόλο, ένα άλλο διακεκριμένο μέλος της μεγάλης Βενετοκρητικής οικογένειας. Ο Βενέδικτος ήταν ένας λόγιος, μαθητής του Γαβριήλ του Ρόδιου και του Μάξιμου Μαργουνίου, γνωστός και ως υμνογράφος, αφού συνέταξε μακαριστάρια για τον τοπικό Άγιο Ιωάννη Ερημίτη, κανόνα στην Παναγία Οδηγήτρια, τον βίο του Αγίου Μάμαντος, Ακολουθία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου και Ακολουθία του Αγίου Ευσταθίου. Ο Βενέδικτος συνέχισε το έργο της ανοικοδόμησης και αναδιοργάνωσης μέχρι τα 1645, έτος κατά το οποίο ο τουρκικός στόλος κατέπλευσε στη Μονή Γωνιάς, όπου αποβίβασε τα στρατεύματα προκειμένου να συνεχίσουν την εκστρατεία τους προς την πόλη των Χανίων […]
Σημαντική για τη Μονή Γωνιάς ήταν και η σε δύο περιόδους ηγουμενία του Σωφρονίου Αποκορωνιώτη από το χωριό Τζιτζιφές. Προσπάθησε να εξασφαλίσει την άδεια για εκτεταμένες εργασίες ανακαίνισης και επέκτασης της Μονής. Για τον σκοπό αυτό πραγματοποίησε πρώτα μία περιοδεία ζητείας και συγκέντρωσε ένα σεβαστό ποσό. Για να μπορέσει ωστόσο να επιτύχει τον σκοπό του σε μια εποχή που η αυθαιρεσία των ντόπιων γενιτσάρων δημιουργούσε σοβαρά προβλήματα αναγκάστηκε να προσλάβει με μηνιαίον μισθόν άλλους σκληρούς γενίτσαρους, τους μοναστηρογασήδες για προστασία της Μονής […]
Η συμβολή της Μονής Γωνιάς στα επαναστατικά κινήματα του 19ου αιώνα είναι σημαντική, όπου πρωταγωνίστησαν οι ιερομόναχοι Παρθένιος Περίδης και Παρθένιος Κελαϊδής. Ο Περίδης σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και άσκησε το επάγγελμα του ελληνοδιδάσκαλου. Το 1855 ήταν υποψήφιος επίσκοπος Κισάμου, η εκλογή του όμως εμποδίστηκε από τις οθωμανικές αρχές εξαιτίας της πατριωτικής του δράσης. Τον Φεβρουάριο του 1866 συγκεντρώθηκαν στο παλιό καθολικό πενήντα οπλαρχηγοί και ορκίστηκαν να πολεμήσουν για την απελευθέρωση της Κρήτης. Ο Παρθένιος ορίστηκε πρόεδρος της δεκαπενταμελούς επιτροπής, που θα συζητούσε τα διάφορα θέματα με την οθωμανική κυβέρνηση. Στη μεγάλη επανάσταση του 1866-1869 που ακολούθησε, ο ιερομόναχος Παρθένιος Περίδης είναι ένας από τους ηγέτες της [
Από την περιγραφή της Μονής
Η κυρίως Μονή σε γενικές γραμμές διατηρεί σε ικανοποιητική κατάσταση την αρχική της μορφή, όπως προκύπτει και από τις εργασίες αποκατάστασης, που διεξάγονται τα τελευταία χρόνια από την αδελφότητα σε συνεργασία με την τοπική Αρχαιολογική Υπηρεσία. Οσον αφορά στην οργάνωση του μνημείου, ακολουθεί την Ορθόδοξη μοναστηριακή παράδοση. Οσον αφορά στα μορφολογικά στοιχεία, επικρατούν οι τάσεις του Μανιερισμού, οι οποίες αυτή την περίοδο διαμορφώνουν την αρχιτεκτονική παράδοση της Κρήτης. Πολύτιμα στοιχεία για την αρχική μορφή της Μονής μάς δίνει το πιστό σχέδιο του Βασιλείου Barskij. Ο Ρώσος μοναχός επισκέφθηκε το 1745 ως προσκυνητής τις μονές της Κρήτης και άλλων περιοχών της Ανατολικής Μεσογείου και σχεδίασε πολλές από αυτές. Στο προοπτικό του σχέδιο, που σχεδιάστηκε από τα νοτιοανατολικά της Μονής, υπάρχουν στοιχεία που δεν σώζονται σήμερα ή έχουν αλλοιωθεί από μεταγενέστερες επεμβάσεις […]
Το 1805 με μεγάλες προσπάθειες και τεχνάσματα των μοναχών, προστέθηκαν τα παρεκκλήσια και ο νάρθηκας, δυτικά του καθολικού και μία στεγασμένη στοά με τοξωτά ανοίγματα περιμετρικά μπροστά από τη διευρυμένη πλέον από τις προσθήκες δυτική όψη του ναού. Δεδομένου ότι οι επεμβάσεις σε ναούς απαγορευόταν από τις Οθωμανικές αρχές, ζητήθηκε η άδεια για την κατασκευή δύο αποθηκών λαδιού.
Για τον σκοπό αυτό χρειάστηκε να δωροδοκηθούν υπηρεσιακοί παράγοντες, αλλά και οι μουσουλμάνοι “προστάτες” της Μονής με υπέρογκα ποσά. Έτσι ενώ το κόστος του έργου, σύμφωνα με τις πληροφορίες του Κώδικα, ήταν 589 γρόσια, τα ποσά για τις δωροδοκίες ανήλθαν στα 5.434 γρόσια.
Στο κέντρο της εικόνας εικονίζεται Η ΚΟΙΜΗΣΙΣ ΤΗΣ ΥΠΕΡΑΓΙΑΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ. Η σκηνή της Κοιμήσεως διαδραματίζεται μπροστά από μία σειρά κτήρια στον συνήθη εικονογραφικό τύπο και περιλαμβάνει και το επεισόδιο της αποκοπής των χεριών του Ιεφωνία. Το ανώτερο τμήμα της παράστασης καταλαμβάνει η Μετάσταση της Θεοτόκου, όπως αναφέρει η επιγραφή με το γνωστό εξαποστειλάριο της εορτής της Κοιμήσεως ΑΠΟΣΤΟΛΟΙ ΕΚ ΠΕΡΑΤΩΝ…
Οι Απόστολοι καταφτάνουν πάνω σε σύννεφα με συνοδεία αγγέλων. Στο κέντρο η Θεοτόκος μέσα σε κυκλική δόξα, που περιβάλλεται από σύννεφα και βαστάζεται από δύο αγγέλους, δίδει στον Θωμά την Τίμια Ζώνη. Η κεντρική παράσταση περιβάλλεται από μικρότερα διάχωρα. Ψηλά, στο μέσο της εικόνας, εικονίζεται η Δέηση με τον Χριστό ένθρονο ανάμεσα στην Παναγία και τον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο και πάνω από την κεφαλή του το Άγιο Πνεύμα μέσα σε σύννεφα.
Το χιλιόβρεχτο αυτό Μοναστήρι από τα δάκρυα, τις προσευχές και τους αλαλήτους στεναγμούς των ανά τους αιώνες οικητόρων του στέκει ως ιερό Κέντρο προσευχής και παρηγορίας. Ο χιλιοφιλημένος, από το κύμα του πελάγους αυτός βράχος της Παναγίας και αγιασμένος από τις ικεσίες, προσευχές και παρακλήσεις των οικητόρων και προσκυνητών του, κρατά αναμμένη την πίστη και την ελπίδα. Αιώνες τώρα παραμένει άσβεστη η ακοίμητος καντήλα ενώπιον της περιπύστου και θαυματουργού Εικόνος της Παναγίας της Οδηγήτριας, η οποία ως ατίμητος θησαυρός φυλάσσεται εις το Καθολικό της Ι. Μονής. Αναρίθμητες ταπεινές ψυχές εναποθέτουν καθημερινά ενώπιον της σεπτής μορφής Της την κάθε ελπίδα τους, τα βάσανα, τις χαρές και τους καημούς των. Είναι πλούτος ακένωτος, ζωοδόχος πηγή, ζωηφόρος αγάπη, επιτάφιος της απόγνωσης, η γλυκιά Θεομάνα, η Μεσίτρια που μεταφέρει τα αιτήματά μας εις τον Χριστό μας και Υιό Της. Η έκφρασή Της μια μεγάλη σιωπή, εύλαλη.
(Από το “Εισοδικόν”, τον πρόλογο, του μητροπολίτη Κισάμου και Σελίνου Αμφιλοχίου Ανδρονικάκη).
Χανιώτικα νέα (13.08.2016)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου