ΕΥΦΗΜΕΣ ΜΝΕΙΕΣ

Στα 100 είχε πολλά να κάνει

Στα εκατό (100) του χρόνια δήλωσε (βλ. συνέντευξή του στον Παναγιώτη Ανδριανέση, περ. “Διαβάζω”, τέυχος 459, Ιανουάριος 2006) ότι έχει ακόμα πολλά να κάνει. Μεταξύ των άλλων ήθελε λέει να ολοκληρώσει ορισμένες επιστημονικές εργασίες του και να γράψει την αυτοβιογραφία του. Για τον φιλόλογο, ομότιμο καθηγητή της Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Εμμανουήλ Κριαρά, μια εμβληματική μορφή των Νεοελληνικών Γραμμάτων, έναν άνθρωπο που η ζωή του έιναι ταυτόχρονα ένας μίτος για την ιστορία της νεοελληνικής εκπαίδευσης, ο λόγος. Με αφορμή την τοποθέτησή του στην τελευταία, τιμητική θέση, του ψηφοδελτίου Επικρατείας του ΠΑΣΟΚ πρόσφατα, βεβαίως. Όχι, δεν είχε ποτέ, εξ όσων γνωρίζω, ασχοληθεί με την πολιτική, στη στενή της έννοια, ο Ωραίος αυτός Έλληνας. Δεν είχε κατέβει ποτέ υποψήφιος, δηλαδή. Δικό του πεδίο δράσης, ολόκληρη τη ζωή του η γλώσσα. “Μήγαρις έχω τίποτ’ άλλο στον νου μου, πάρεξ ελευθερία και γλώσσα;” αναρωτιέται στον “Διάλογό” του, μιλώντας για λογαριασμό του ποιητή ο Διονύσιος Σολωμός. Την ίδια καθαρά ρητορική ερώτηση φαίνεται ότι κάνει και ο Εμμανουήλ Κριαράς στο σύνολο έργο του και ειδικότερα στο έργο της ζωής του, στους 14 τόμους του “Λεξικού της μεσαιωνικής ελληνικής δημώδους γραμματείας 1100 - 1669”. Όπερ σημαίνει ότι πάντα και εν παντί δήλωνε παρών στην πολιτική, στην ευρεία της έννοια. Ο καθείς και τα όπλα του.

Η αρχή είναι η παιδεία

“Είστε ακόμα σοσιαλιστής;”. Η τελευταία ερώτηση που υποβλήθηκε στον Εμμανουήλ Κριαρά, στην περί ης ο λόγος στην προηγούμενη εύφημη μνεία, συνέντευξη. “Βεβαίως. Εγώ δεν ανήκω σ’ εκείνους που σήμερα πιστεύουν κάτι και αύριο δεν το πιστεύουν. Από ιδιοσυγκρασία, η πίστη μου, όταν δημιουργηθεί, είναι σταθερή. Η διαμόρφωσή μου, έγινε στα χρόνια της νεότητας”. Η απάντησή του. “Εξακολουθώ να το πιστεύω (σ.σ.: ότι το μέλλον της ανθρωπότητος είναι ο σοσιαλισμός). Η λύση θα ‘ρθει - εγώ δεν θα την προλάβω, ούτε την ανόρθωση της παιδείας που θα πρέπει να προηγηθεί, θα προλάβω... Δεν τιμώνται πλέον οι αξίες. Βιώνουμε την έσχατη πλέον ανάγκη ανόρθωσης της παιδείας. Είναι όμως η υλιστική κατεύθυνση της παιδείας. Με την τεχνολογία τα ανθρωπιστικά γράμματα υποτιμούνται κι έτσι δημιουργείται μια ανισορροπία. Η αρχή είναι η παιδεία. Ένας λαός προάγεται όταν έχει προηγμένη παιδεία. Αν όμως οι ανάξιοι επιπλέουν σ’ όλους τους τομείς και κυρίως σ’ αυτούς της πολιτικής; Πρέπει να υπερνικήσουμε την τάση αυτή. Το αποτέλεσμα είναι η δυσπιστία όλων. Ο υλισμός είναι που σκότωσε το όραμα. Κι ο υλισμός είναι που διδάσκεται από γονείς και δασκάλους. Όλα γίνονται με στόχο την εξασφάλιση παχυλού κέρδους.” Ένα μέρος της απάντησής του σε μια παρόμοια ερώτηση που του έγινε σε μια απ’ τις τελευταίες συνεντεύξεις του (στην Βίκυ Χαρισοπούλου, εφ. “ΤΑ ΝΕΑ”, 21.7.09). Σαν ένα μικρό, επίσης δείγμα γραφής των πιστεύω του.

Μακράς ζωής αγωνίσματα

“Μακράς ζωής αγωνίσματα”, ο τίτλος της αυτοβιογραφίας, του τελευταίου μέχρι τώρα βιβλίου, ενός βιβλίου 340 σελίδων, του Εμμανουήλ Κριαρά (Έκδοση “Οι φίλοι του περιοδικού Αντί”, Φεβρουάριος 2009). Μέχρι τώρα, αφού ο εκατόν τεσσάρων (104) ετών τώρα πια υπεραιωνώβιος έφηβος, εξακολουθεί να έχει λαμπρή πνευματική διαύγεια, συνεχίζει να εργάζεται και δεν έχει πει την τελαυταία του λέξη. “Πρόκειται για μια λογοδοσία, που αποφεύγει τις ασάφειες και παραλείψεις, σκιαγραφώντας με ευκρίνεια, λήσμονημένες ή και άνγωστες στους νεότερους κοινωνικές και πολιτικές καταστάσεις” γράφει μεταξύ των άλλων γι’ αυτήν η Μάρη Θεοδοσοπούλου (http://maritheodo.blogspot .com). Για μια προβολή του “εμείς” μέσα από το “εγώ” κάνει λόγο ο επίκουρος καθηγητής Γλωσσολογίας στο τμήμα Επικοινωνίας και ΜΜΕ του Πανεπιστημίου Αθηνών Σπ. Μοσχονάς (εφ. “Καθημερινή”, 5.7.09). “Με θαυμαστό τρόπο, ο διαπρεπής φιλόλογος γράφει για τη ζωή και το έργο του, μιλώντας ταυτοχρόνως για τη ζωή και το έργο άλλων - όλων”, επισημαίνει. Με την έννοια αυτή τα “Μακράς ζωής αγωνίσματα”, δεν πληροφορούν ξεκομμένα για τον βίο και την πολιτεία του τελευταίου μεγάλου δημοτικιστή, αλλά πάνω απ’ όλα για την συλλογική πορεία του δημοτικισμού. Όπερ έδει δείξαι...

Ο Κριαράς (σ.σ.: κατάγεται από εκείνους τους Κρητικούς που κυνηγημένοι στα πρώτα χρόνια του 19ου αιώνα εγκατέλειψαν τα Σφακιά κι εγκαταστάθηκαν στη Μήλο, ιδρύοντας τον Αδάμαντα) ονοματίζει τους καθηγητές του στο γυμνάσιο των Χανίων, μνημονεύοντας ιδιαίτερα τον Εμμανουήλ Γενεράλι, που τον μύησε στα αρχαία γράμματα, και τον Ιωάννη Μοσχόπουλο της Ευαγγελικής Σχολής της Σμύρνης, που τους μιλούσε για το γλωσσικό ζήτημα και τη σύγχρονη λογοτεχνία. Ακόμη, αναφέρει τους συμμαθητές του, τον Στέλιο Καψωμένο και τον Νίκο Τωμαδάκη, καθώς και τις πνευματικές δραστηριότητες εκείνων των χρόνων. Στην τρίτη γυμνασίου είχαν ιδρύσει τον πνευματικό όμιλο “Εγκυκλοπαιδικός Κύκλος των Νέων” και στην τελευταία τάξη, τον “Κρητικό Φιλολογικό Σύλλογο” και το περιοδικό “Αυγερινός”. Νονός του περιοδικού και υπεύθυνος ύλης για τον πρώτο χρόνο ήταν ο ίδιος. Σε αυτό δημοσίευσε μεταφράσματα και δύο βιβλιοκρισίες, για το μυθιστόρημα του Ξενόπουλου “Η τρίμορφη γυναίκα” και για την ανθολογία του Παπαδήμα “Νέοι Διηγηματογράφοι”. Πολύ θα θέλαμε να διαβάσουμε την άποψη του νεαρού Κριαρά για εκείνους του “νέους διηγηματογράφους”. Μια άλλη συντροφιά στα Χανιά, με επικεφαλής τον φίλο του, Καψωμένο, έβγαζε το περιοδικό “Λογοτεχνικές Σελίδες”.
(Πηγή: http://maritheodo.blogspot.com)

e-mail:kakatsakis@sch.gr
>> τυπώστε αυτό το άρθρο