ΜΙΑ ΣΤΑΣΗ ΕΔΩ, ΜΙΑ ΣΤΑΣΗ ΕΚΕΙ

ΤΟΥ ΟΚΤΩΒΡΗ

(Πίνακας του Γιάννη Τσαρούχη)

Οκτώβρη και δεν έσπειρες, οκτώ σωρούς δεν έκανες… Οκτώβρη και δεν έσπειρες, λίγο ψωμί θα πάρεις… Οποιος σπέρνει τον Οκτώβη, έχει οκτώ σειρές στ’ αλώνι… Τρεις απ’ τις πολλές παροιμίες για τον Οκτώβρη, που μας έχουν ξωμείνει απ’ την εποχή που σπέρναμε, και αφού σπέρναμε, θερίζαμε και αλωνίζαμε. Οπως μας έχουν ξωμείνει και τα ονόματα που του είχε δώσει ο λαός μας. Σποριά ή Σπαρτό, Πρωτοβροχάρη και Φθινοπωριά μα και Αγιοδημητριάτη έλεγαν τον Οκτώβρη οι παλιοί μας. Απ’ τις οκτώ ομπρές (βροχές) υποστήριζαν ότι πήρε το όνομά του. «Ο Οκτώβρης κάνει οκτώ ομπρές για κεινονά λέγεται και Οκτώμπρης», γράφει ο Μιχάλης Γρηγοράκης, ο αξέχαστος “μίγρης”, στο βιβλίο του “Κρητικά Λαογραφικά για τους μήνες”. Απ’ το λατινικό octo είναι βέβαια το σωστό, αφού επί Ρωμαίων ήταν ο όγδοος μήνας του χρόνου.

Ο Αϊ Δημήτρης είναι, βέβαια, ο “βασικός” Αγιος του Οκτώβρη και η γιορτή του ήταν, μαζί με τη γιορτή του Αϊ Γιώργη, στις 23 τ’ Απρίλη, τα “συνοράτα” του χρόνου για τους κτηνοτρόφους. Τ’ Αϊ Γιωργιού ανέβαζαν τα γιδοπρόβατά τους στα βουνά, τ’ Αϊ Δημητριού τα κατέβαζαν στα πεδινά για να ξεχειμωνιάσουν. Σε μεγάλη υπόληψη έχει, ωστόσο, ο λαός μας κι άλλους “οκτωβριανούς” αγίους, όπως τον Αγιο Κυπριανό που γιορτάζει τη δεύτερη μέρα του. Φημισμένος μάγος που γιάτρευε με τα μαγικά του τους αρρώστους και τους ερωτευμένους ήταν ο Κυπριανός, που έγινε Χριστιανός απ’ την πανέμορφη και πανέξυπνη Ιουστίνη, αφού δεν κατάφερε να την κάμει ν’ αγαπήσει έναν πλούσιο άρχοντα που την είχε ερωτευθεί. Αγιο Θεραπευτή για τον πονοκέφαλο, μα και για κάθε πόνο, προπάντων τον ερωτικό, τον θέλει η λαϊκή παράδοση…

«Με γιασεμάκι χιώτικο/ λευκό χρυσανθεμάκι/ Οκτώβρης ήρθε κι άνοιξε/ του κήπου το πορτάκι./ Τα μάτια είχε χαμηλά/ σεμνά και λυπημένα/ και κάτω από τα βλέφαρα/ δυο σύννεφα κρυμμένα.// Τον ξέρω για ευαίσθητο και για παραπονιάρη/ τον πάω στην Ακρόπολη,/ μετά στον Λουμπαρδιάρη/ του Αϊ Δημήτρη ανήμερα και χάρηκε η ψυχή του/ έτσι που ήλιος έγινε/ στα μάτια η βροχή του.// Την άλλη μέρα το πρωί/ θυμάται το Σαράντα/ τη σχολική παρέλαση/ τη μεθυσμένη μπάντα/ τα γυριστά σαξόφωνα/ και τα χρυσά τρομπόνια/ κι αυτός σημαία υψώθηκε στης πόλης τα μπαλκόνια».
Το τραγούδι “Ο Οκτώβρης σημαία στα μπαλκόνια” του Παντελή Θαλασσινού (στίχοι: Ηλία Κατσούλη).

ΕΓΚΩΜΙΟΝ ΣΤΑΜΑΤΗ ΑΠΟΣΤΟΛΑΚΗ

Μυρίζουν οι βασιλικοί, μυρίζουν κι οι βαρσάμοι/ μα σα μυρίζει ο Δάσκαλος, ο άξιος Λαογράφος/ βαρσάμια δε μυρίζουνε μηδέ καρεφυλάτα./ Μυρίζει όντε πορπατεί, μυρίζει όντε στέκει/ μυρίζει όντε κάθεται, μυρίζει όντε γράφει/ μυρίζει και όντε μιλεί… Για τον και διαχρονικό, τακτικό και εκλεκτό συνεργάτη της εφημερίδας μας, δάσκαλο – λαογράφο, όπως του αρέσει να αυτοπροσδιορίζεται Σταμάτη Αποστολάκη, το γνωστό ριζίτικο, παραλλαγμένο για την περίπτωση. Και με αφορμή την παρουσίαση του τιμητικού τόμου “Μα σα μυρίζει ο φρόνιμος, βαρσάμια δε μυρίζουν – Εγκώμιον Σταμάτη Αποστολάκη” (Εκδόσεις “Πυξίδα της Πόλης”, 2019) που θα πραγματοποιηθεί αύριο Τετάρτη 2 Οκτωβρίου στις 7.30 μ.μ., στο Πνευματικό Κέντρο Χανίων).

Υπάρχουν φορές που ο τιμώμενος τιμά το βραβείο, περισσότερο από ό,τι το βραβείο τιμά τον τιμώμενο. Τα που είχα πει, εν είδει προλόγου, πριν από 7,5 χρόνια (5 Μαρτίου 2012) στην αίθουσα της Δημοτικής Βιβλιοθήκης της πόλης μας, ως κεντρικός ομιλητής της τιμητικής εκδήλωσης που διοργάνωσε για τον Σταμάτη Αποστολάκη ο δήμος Χανίων. Ισχύουν και για την περί ης ο λόγος παρουσίαση, όπως, βέβαια και για όλες τις άλλες, τις πολλές τιμητικές εκδηλώσεις που έχουν γίνει γι’ αυτόν.

”Χαίρε, Δάσκαλε – λαογράφε, Σταμάτη Αποστολάκη -Χαιρετισμός Διαρκείας στον Σταμάτη Αποστολάκη”. Ο τίτλος του κειμένου (ήταν και ο χαιρετισμός μου στην εκδήλωση “Γνωριμία με το έργο του Σταμάτη Αποστολάκη”, που διοργάνωσε στις 2 Μαρτίου 2017 το Ιστορικό Λαογραφικό Μουσείο Ρεθύμνου) που συμπεριλαμβάνεται μαζί με άλλες 26(!) εργασίες στον ιδιαίτερα επιμελημένο ογκώδη τόμο, τον οποίο προλογίζουν ο αρχιεπίσκοπος Κρήτης Ειρηναίος Αθανασιάδης, ο πρώην αντιπεριφερειάρχης Χανίων Απόστολος Βουλγαράκης και ο ιδρυτής των “Χανιώτικων νέων” Γιάννης Γαρεδάκης. Τιμή και χαρά για μένα το ότι συμμετέχω στο του Σταμάτη Αποστολάκη εγκώμιον…

Χανιώτικα νέα (Τρίτη, 1 Οκτωβρίου 2019)