ΟΠΩΣ ΤΟ ΨΩΜΙ

ΤΟ "ΟΠΩΣ ΤΟ ΨΩΜΙ" ΤΟΥ Β. ΚΑΚΑΤΣΑΚΗ

ΜΙΑ ΣΠΟΝΔΗ ΣΤΗ ΖΩΗ ΤΩΝ ΑΠΛΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ

Γράφει ο Σταύρος Καλαιτζόγλου www.stcloris.gr

Αγαπητέ Βαγγέλη,

Μετά το, περίπου αίσιο, πέρας και της δεύτερης περιπέτειας υγείας μου (βηματοδότης, με επιπλοκές που εξακολουθούν να υπάρχουν), βρήκα την ευκαιρία να εντρυφήσω στην αισθαντική ποιητική σου δημιουργία, «Όπως το ψωμί»…

Μου θύμισε πως, όταν έδινα εισαγωγικές εξετάσεις στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης για τη Φιλοσοφική Σχολή (τμήμα Γαλλικής Φιλολογίας), στο μάθημα των Νέων Ελληνικών -τότε γράφαμε ακόμη «Εκθέσεις Ιδεών» - το θέμα ήταν «Ουκ επ΄ άρτω μόνο ζήσεται άνθρωπος...»*.

Είχα, ων υποψήφιος φοιτητής, ξανανοσταλγήσει, τόσο τον «θερισμό» στα σταροχώραφά μας και το φρεσκοζυμωμένο μυρωδάτο ψωμί, με κρύο νερό, ελιές και ντομάτα,, όσο και τους «καρπούς» από τα ποικίλα θερινά διαβάσμάτα μου στην, έστω σχετικά μικρή ζωή μου στο χωριό. Έτσι αναδύθηκε ένας στοχαστικός λυρισμός στο γραπτό, που μου πρόσφερε έναν ικανό βαθμό εισαγωγής στο Αριστοτέλειο! Είχα βιώσει το  πόσο πολύτιμος είναι ο ιδρώτας των ανθρώπων για το μεροκάματο, αλλά και το πόσο κόπο καταβάλλει ο ποιητής -γενικά ο κάθε δημιουργός «τέχνης»- για να συνθέσει το ωραίο.  

Είχα ζήσει επίσης πολύ έντονα, κυριολεκτικά στο πετσί μου, το σύνθημα «Ψωμί-Παιδεία-Δημοκρατία» στα μέσα της δεκαετίας του 1960, τότε που φοιτητές κυνηγούσαμε το λιγοστό ψωμί (κυριολεκτικά) και αγωνιζόμασταν για τη Δημοκρατία που έλειπε από τη χώρα. Μας την υποσχόταν ο γέρος της Δημοκρατίας, ο Γ. Παπανδρέου τον οποίο λατρεύαμε σαν ημίθεο. Και μας την έφερε έστω και για λίγο χρόνο…

Μα, ποιο είναι το νόημα της ζωής, αν δεν είναι ο αγώνας για βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης, ο αγώνας για ψωμί, για μόρφωση και στέγη- και μετά ο «αγώνας» για προσφορά της γνώσης στους άλλους;

Το «Όπως το ψωμί» είναι μια σπονδή στη ζωή των απλών ανθρώπων, αλλά και ένα ποιητικό παιχνίδι με τις λέξεις. Όλη η συλλογή σου είναι ενδιαφέρουσα.

Με εντυπωσίασαν 7 ποιήματα. Τα επισημαίνω, με ελάχιστα σχόλια:

-Ο καντηλανάφτης (σελ. 13)

«Άλλος κανονίζει/ το λάδι στα καντήλια./Αυτός εντολές εκτελεί

Καντηλανάφτης/ σε διατεταγμένη υπηρεσία

 Ο χρόνος.»

• [Ο αμείλικτος χρόνος που απ΄ τη μια χαρίζει και λειαίνει την έμπνευση κι από την άλλη φέρνει το θάνατο]
• 

-Ρητορικές ερωτήσεις (σελ.15)

«Μπορείς να φωνάζεις,/μ’ όλη σου τη δύναμη/τα συνθήματα

Που άλλοι σου υπαγόρευσαν,/πληρωμένε διαδηλωτή

Κάτω απ’ τα πανώ τους;

Μπορείς να ψάλλεις, /με όλη σου την ευλάβεια

Τους ύμνους/που άλλοι έγραψαν,

Ευκαιριακέ ψάλτη,/στ’ αναλόγιά τους;

Μπορείς να τραγουδάς,/μ’ όλο σου το πάθος, τα τραγούδια

Που άλλοι σου παράγγειλαν,/επαγγελματία τραγουδιστή

Με τα μικρόφωνά τους;

Αναφαίρετο δικαίωμα/ στις ρητορικές ερωτήσεις...»

• [Η «στρατευμένη» ζωή μας στο μεροκάματο, ο επιστρατευμένος ποιητής με το κομματικό τραγούδι -poesie engagee-  ή τα εμβατήρια στις παρελάσεις, η εκκλησιαστική ψαλμωδία κ.ά., όλα αυτά εξυπηρετούν άλλους, όχι τον ατόφιο δημιουργό ο οποίος οφείλει να είναι άδολος και ανεξάρτητος για να τα καταγγέλλει όλα]

-Πατρίδα του ποιητή (σελ. 35)

«... μια μικρή δέσμη φωτός,/που μπαίνει από μια ιδέα φεγγίτη/σε μια σκοτεινή φυλακή∙

Η ευωδία του μόνου τριαντάφυλλου,/που βρήκε, όταν ήρθε ο χειμώνας,

στον ρημαγμένο κήπο μιας γιαγιάς∙

το άγγιγμα του χεριού μιας μητέρας,/που θέλει να πάρει τον πυρετό

απ΄το μέτωπο του παιδιού της∙

η γεύση του κοκκινάπιδου στον ουρανίσκο,/που παραμένει για να του θυμίζει

την παιδική του ηλικία...»

• [ «πατρίδες του ποιητή, οι αισθήσεις του»- «πατρίδα του ποιητή, η καρδιά του», τα σύνεργά του, οι αισθήσεις, και φυσικά πατρίδα γενέτειρα του ποιητή, η απλότητα]

-Μυστικός Δείπνος (σελ.40)

«Λάβετε, φάγετε/την αδυναμία της δυνάμεώς μου.

Αυτό είναι το σώμα μου.

Πίετε την δύναμιν της αδυναμίας μου/πάντες.

Αυτό είναι το αίμα μου...»

• [ποίηση «λογοπαικτική», αδυναμία και δύναμη του δημιουργού. Εκφράζει το «σώμα» και την «ψυχή» του ποιητή που τα προσφέρει στον κάθε αναγνώστη του θεία μετάληψη]

-Πορεία (σελ.43)

«Επί τραχείας οδού, μια ζωή, η πορεία του.

Συχνά θλιμμένος, ποτέ θλιβερός.

Πάντα ορθοστατών και ορθοβαδίζων.

Με αναπεπταμένη τη σημαία της ευθύνης.

Επιμένοντας/να καλημερίζει τον ήλιο/και να καλησπερίζει το φεγγάρι.»

• [Ο «εξιδανικευμένος» ποιητής, ο ποιητής της ευθύνης]

-Ιθάκη μου η ποίηση (σελ.53)

«Ιθάκη μου η ποίηση:

Τα πάτρια, η μητρίδα γη,/ το άλφα της απορίας μου.

Εδώ επιστρέφω.

Πολλά και πολύτροπα /τα μικρά και τα μεγάλα ταξίδια μου/εντός, εκτός και επί τ’ αυτά.

Καταδικασμένος να φεύγω...»

• [η έννοια της «φυγής» στους ποιητές, μια έννοια οδυνηρή σε εμπειρίες αλλά θαυμάσια σε δημιουργίες]

-Ενθάδε κείται (Στην Ευδοκία) (σελ. 64)

«Επιμένω να ταξιδεύω/στη θάλασσα των ματιών σου

Κι ας είναι (σ)κουρ(ι)ασμένανη/η πυξίδα του «σ’αγαπώ».

Επιμένω ν’ αναζητώ /ένα σινιάλο σου/για να πιάσω λιμάνι,

Να δέσω επιτέλους τη βάρκα μου.

Ωστόσο, το ξέρω./Ταξιδεύοντας θα’ ρθει/ να με βρει ο θάνατος/μεσοπέλαγα

Ωραίος τόπος τα μάτια σου/για το «ενθάδε κειται»

• [ύμνος στα μάτια, ύμνος στην αγάπη, με την ποίηση διάκι στο ταξίδι της ζωής]

-Στ’ Αγιού Πνευμάτου τις αυλές (σελ.66)

«Εις τσι Κατούνες ήμουνα, στσ’ αυλές τ’ Αγιού Πνευμάτου

Και τα πουλιά ερώτουνα που γύρω μου πετούσαν,

Αν βλέπουν τσοι φευγάτους μας στου ουρανού το δώμα.

Κανένα δεν απάντουνε, κανένα δεν εμίλιε.

Μόνο ένα μικρό πουλί, μια γλυκοποταμίδα,

Είπε πως τσοι αντάμωνε, μόλις η νύχτα πέσει.

Γι αυτό κι ομορφοτραγουδεί»

• [δημοτικαφανής λυρισμός  σε άψογη κρητική διάλεκτο]

… Ευχόμαστε να συνεχίσεις τον δύσκολο αγώνα της ποίησης, το δύσκολο ανέβασμα στον Παρνασσό. Αλλά όσο πιο ψηλά ανεβαίνει κανείς τόσο καλύτερη θέα έχει των πραγμάτων. Επιπλέον, τόσο περισσότερο αντιλαμβάνεται τη μικρότητά του, τη μηδαμινότητα της ύπαρξής του.

 ‘Ερρωσο…

*«Ούκ επ’ άρτω ζήσεται άνθρωπος». Όταν ο Ιησούς Χριστός νήστευε σαράντα ημέρες συνέχεια στην έρημο, ο Διάβολος τον πείραξε, λέγοντας του: «Εάν είσαι υιός του Θεού, ειπέ προς τον λίθον τούτον να γίνη άρτος», δηλαδή «Εάν είσαι ο γιος του Θεού πες σ’ αυτή την πέτρα να γίνει ψωμί». Και ο Χριστός του αποκρίθηκε: «Ούκ επ’ άρτω μόνω ζήσεται άνθρωπος, αλλ’ επί παντί ρήματι εκπορευομένω διά στόματος Θεού», δηλαδή «Δεν μπορεί να ζήσει ο άνθρωπος μόνο με ψωμί, αλλά με κάθε λόγο που προέρχεται από το στόμα του Θεού». (Ματθ. Δ4, Λουκ. Δ4)

www.stcloris.gr