ΠΑΙΔΟΤΟΠΟΣ

ΔΗΜ. ΣΧ. ΚΟΛΥΜΠΑΡΙΟΥ
Ο αγιασμός της θάλασσας...

Στην κεντρική θέση του σημερινού Παιδότοπου τα 'Φωτοκάλαντα του Παύλου Βλαστού', που τα βρήκα στο βιβλίο του Νίκου Ψιλάκη 'Λαϊκές τελετουργίες στην Κρήτη' (εκδ. 'Καρμάνωρ'). Γύρω γύρω εργασίες (σκέφτομαι και γράφω αλλά και ζωγραφιές) που μου έστειλαν μαθητές και μαθήτριες της Ε’ και της Στ’ τάξης του Δημ. Σχ. Κολυμβαρίου, με ταχυδρόμο τον διευθυντή τους, τον φίλο μου τον Δημήτρη Χαμηλάκη, στις οποίες αναφέρονται στα Φώτα.
Να ’ναι καλά κι αυτά και οι δάσκαλοί τους που ύστερα απ’ την πρόσκληση τους να κάμουμε Χριστούγεννα στο σπήλαιο της Μαραθοκεφάλας, (βλ. 'Παιδότοπο', 24.12.11), τα Κολυμπαριανάκια μάς μιλούν σήμερα για την επίσης μεγάλη γιορτή των Θεοφανίων, έτσι όπως γιορτάζεται στο χωριό τους που κολυμπά στα νερά του κρητικού πελάγους...

Β.Θ.Κ.


Φωτοκάλαντα

Εις τα Ιεροσόλυμα εις του Χριστού τσι τόπους
εκεί δεντρά δεν ήτονε δεντρά φανερωθήκα
εκεί βροχούλες έπιασαν κατέβη το ποτάμι
κι ήρθε ο Χριστός να βαπτιστεί απού τον Ιωάννη.
Μα όντεν εβαπτίζετο φοβήθη το ποτάμι
κι ο Βαπτιστής το βλόησε κι έμεινεν αγιασμένο
κι εβάπτισενε το Χριστό ο θεομυρωμένος.
Οι γι-ουρανοί ανοίξανε κι εβγήκε τ’ Αγιο Πνεύμα
και τα δέντρα εσκύψανε και ραίνονται κι εκείνα
και παίρνουν τον και σπέπουν τον
στσι κλώνουνς ντως απάνω.
Στην τρούλα κάθισε ο Χριστός, στη μέσην η Παρθένος,
στην άλλη μπάντα ο Βαφτιστής κι ευλόγαε το πλήθος
κι εις τα πολλά κλωνάρια του αγγέλοι κι αρχαγγέλοι και τα μικρά παιδόπουλα πάνω στα κυπαρίσσια
και παίζουν τα χρυσόμηλα μαζί με τα ξεφτέρια.
Κι απηλογάται ο Χριστός τση Παναγιάς και λέει:
-Δώσε μου μάνα τ’ αργυρά και τα χρυσά κλειδάκια,
ν’ ανοίξω τον Παράδεισο να βάλω τα παιδιάκια
να βγάλω απού την κόλαση χιλιάδες και μυριάδες
να ιδώ τον Αρχιστράτηγο που τρέμ’ η γης κι ο κόσμος
όντε ξετάζει τις ψυχές αμαρτωλές και δίκηες.
Εκειά που παν’ οι δίκαιοι είναι διπλοστρωμένα
με μήλα, με τριαντάφυλλα, μ’ άνθη ξεφουντωμένα
στη μέση κάθετ’ ο Θεός, δεξά η Παναγία
κι ο Πρόδρομος ο Βαφτιστής εις του Θεού το πλάι
τα τάγματα τ’ αγγελικά τριγύρω φτερουγίζουν
και προσκυνούν οι δίκαιοι δοξάζουνε και ψάλλουν.
Μα κει απού παν’ αμαρτωλοί φίδια ‘ναι και λιακόνια,
κόλασες, πίσσες και φωθιές, δαιμόνοι και τελώνια.
Αμαρτωλός σαν τ’ άκουσε έδερνε το κορμί του
την κόλαση, τα τάρταρα έτρεμεν η ψυχή του
κι εδερνοκοπανίστηκε κι εκλάψενε περίσσια
κι εχιλιομετανόησε ογιά τα κρίματά του.
Κι η Δέσποινα τον-ε θωρεί κι από μακριά του λέει:
- Χριστιανεμένε Χριστιανέ, μη δέρνεις το κορμί σου
κι εγώ ‘χω γιον εις το θρονί να σώσει την ψυχή σου.
Για τουτονά κατέβηκε κι εγίνηκε κοπέλι
βαφτίστη κι εσταυρώθηκε, ανέστη κι ανελήφθη.
Καμπάνες παίζετε καλά, παίζετε σημαντήρια,
που σας-ε παίζουν Χριστιανοί σ’ ούλα τα μοναστήρια,
Ετούτες τσι παραβολές τσι λένε για τα Φώτα
άνοιξε περιστέρα μου τη μαρμαρένια πόρτα.

Ο πρώτος αγιασμός των Θεοφανίων 'η πρωτάγιαση ή φώτιση' γίνεται την παραμονή της γιορτής στην εκκλησία. Υστερα ο παπάς παίρνει ένα-ένα τα σπίτια με το Σταυρό στο χέρι και ραντίζει μ’ ένα κλωνί βασιλικό όλους τους χώρους του σπιτιού. Παλιό έθιμο της Κρήτης, σήμερα ξεχασμένο σχεδόν παντού, ήταν η Παρασκευή των φωτοκόλλυβων την παραμονή των Φώτων. Από τα φωτοκόλλυβα (βρασμένο σιτάρι με όσπρια) έτρωγαν οι νοικοκύρηδες αλλά έδιναν και στα ζώα τους για καλή υγεία και καλή τύχη στο σπιτικό τους. Ο μεγάλος αγιασμός γίνεται ανήμερα τα Θεοφάνεια στις 6 Ιανουαρίου. Μια μεγάλη πομπή σχηματίζεται και παίρνει τον δρόμο που οδηγεί στη θάλασσα. Μπροστά πηγαίνουν τα εξαπτέρυγα, πίσω οι παπάδες με τα καλά τους άμφια, ύστερα οι αρχές του τόπου και παραπίσω το πλήθος. Στις πόλεις η πομπή γίνεται πιο πλούσια με τη μουσική και τη στρατιωτική παράταξη.
Οταν γίνει ο αγιασμός, ρίχνει ο παπάς το σταυρό στο νερό, πραγματοποιώντας έτσι τον Αγιασμό των Υδάτων.
Πηδούν κάποιοι τολμηροί στα παγωμένα νερά και συναγωνίζονται ποιος θα τον πρωτοπιάσει. Αυτός που θα τον ανεβάσει στην επιφάνεια θεωρείται ότι θα έχει καλή τύχη κι υγεία για όλο το χρόνο!
Ελένη Χαραλαμπάκη

Ολες τις γιορτές της Χριστιανοσύνης τις εορτάζουμε σε κάθε περιοχή ξεχωριστά. Το ίδιο γίνεται και με τη γιορτή των Φώτων.
Στο Κολυμβάρι κάθε πρωί την ημέρα των Φώτων στις 6 Ιανουαρίου που γιορτάζουμε την βάπτιση του Χριστού κάθε κάτοικος πάει στην εκκλησία όπου τελείται η θεία λειτουργία από τον ιερέα της περιοχής. Μετά από κάποια ώρα, οι άνθρωποι που βρίσκονται στην εκκλησία παίρνουν τον αγιασμό. Αμέσως μετά όλοι αυτοί που βρίσκονται στην εκκλησία και όχι μόνο, πάνε με τον ιερεά στο λιμάνι του Κολυμβαρίου όπου γίνεται μια ωραία τελετή. Κατά τη διάρκειά της ο ιερέας ετοιμάζει ένα σταυρό όπου θα τον πετάξει στο λιμάνι, καθώς κάποιοι ετοιμάζονται να βουτήξουν για να τον πιάσουν. Οταν ο ιερέας πει το απολυτίκιο 'Εν Ιορδάνη βαπτιζομένου σου Κύριε' πετάει το σταυρό στο λιμάνι. Αμέσως μετά, αυτοί που έχουν πάρει ήδη τις θέσεις τους για να βουτήξουν, βουτάνε και προσπαθούν να βρουν τον σταυρό. Αφού κάποιος τον βρει οι άνθρωποι που παρακολουθούν όλη τη διαδικασία ανάβουν φωτοβολίδες και χειροκροτούν. Δεν χειροκροτούν όμως μόνο αυτόν που έπιασε το σταυρό, αλλά όλους που συμμετείχαν. Αυτός που θα πιάσει όμως το σταυρό θεωρείται τυχερός για όλη τη χρονιά και επίσης παίρνει ένα μικρό δώρο.
Ετσι γιορτάζουν την ημέρα των Φώτων οι κάτοικοι στο Κολυμπάρι.
Ευανθία Βαβουράκη

Την ημέρα των Φώτων κάθε χρόνο γίνεται μετά τη θεία Λειτουργία η ακολουθία του Αγιασμού. Στο Κολυμπάρι γίνεται στο λιμάνι και παρευρίσκονται πολλοί ιερείς και πλήθος κόσμου. Οι ιερείς ψάλλουν τον 'εν Ιορδάνη βαπτιζομένου σου Κύριε' και ένας ιερέας πετάει το Σταυρό στη θάλασσα. Κάποιοι πέφτουν να πιάσουν πρώτοι το Σταυρό, γιατί το θεωρούν καλό σημάδι για όλη τη χρονιά. Οποιος τον πιάσει πρώτος τον δίνει στον ιερέα, κι αυτός τον ευλογεί, και του εύχεται και του χρόνου.
Στο τέλος ο κόσμος αγιάζεται παίρνει αγιασμό για το σπίτι του, για να ραντίσει τους αγρούς, τα ζώα, το σπίτι.
Ετσι πιστεύει ότι θα πάει καλά η χρονιά του.
Κυριακή Πλατσάκη

Στην αρχή ο ιερέας της περιοχής, ο πάτερ Διονύσιος ψάλλει τα ιερά λόγια της εκκλησίας μας στο λιμάνι. Μετά πετάει τον σταυρό μέσα στη θάλλασα.
Κολυμβητές και κολυμβήτριες μέχρι και παιδιά προσπαθούν να βρουν τον σταυρό. Οποιος τον βρει είναι ο τυχερός της χρονιάς.
Μαίρη Αγγελιουδάκη

Χανιώτικα νέα (06.01.2012)